Malcolm X (39) wordt vermoord tijdens een speech in Manhattan’s Audubon Ballroom in New York. De daders zijn drie zwarte moslims. Daarmee komt een vreselijk einde aan een leven vol frustratie.

Het zal je maar overkomen dat je als kind de grootste van de klas bent en dat je familienaam Little is. Hij wordt langer dan 1m90. Vanaf zijn geboorte heeft Malcolm een zeer lichte huidskleur en roodbruin haar in plaats van zwart – een erfenis van zijn moeder, die een halfbloed is. Ze discrimineert hem omdat hij haar aan haar eigen vader doet denken, die een Schot was. Maar de vader van Malcolm, een zwarte, geeft de voorkeur aan Malcolm als zijn ‘meest blanke’ kind van de tien die hij had.

Als Malcolm zes is, komt vader onder een tram terecht. De verzekeringsmaatschappij vermoedt zelfmoord en weigert te betalen. Als moeder enkele jaren later opnieuw zwanger is, maar meteen door haar nieuwe partner wordt verlaten, komt ze in een psychiatrische inrichting terecht – voor 26 jaar.

Malcolm wordt ober in Harlem en kleine drugsdealer. Hij werft blanke klanten voor zwarte bordelen en begint met inbreken. Hij kan een psychiater misleiden en ontkomt zo aan legerdienst. In 1944 komt hij voor het eerst voor de rechter wegens het stelen en verkopen van een bontjas. Hij blijft actief als inbreker en wordt in 1947 veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf. Die periode gebruikt Malcolm om intensief te studeren en zijn retoriek te trainen in gevangenisdebatgroepen.

Malcolm maakt kennis met de Nation of Islam van Elijah Muhammad. Hij neemt zonnebaden om er donkerder uit te zien, iets wat zijn moeder hem al had voorgeschreven. Malcolm wordt snel de officiële woordvoerder van de Nation, zelfverzekerd, welsprekend en grenzeloos toegewijd. Maar hij wordt stilaan als ‘haatprediker’ ervaren en komt in conflict met de leiding van de Nation of Islam. Die ziet zichzelf hoofdzakelijk als religieuze gemeenschap, onder strikte leiding van de ‘Boodschapper van Allah’ Elijah Muhammad, en remt concrete politieke actie af.

Tussendoor trouwt Malcolm X in 1958 met Betty Jean Sanders. Ze krijgen zes kinderen, allemaal dochters. Malcolm X wordt alsmaar radicaler, veracht Martin Luther King en laat zich in 1963 laatdunkend uit over de moord op de Amerikaanse president John F. Kennedy (‘The chickens are coming home to roost’). In 1964 verlaat Malcolm de Nation of Islam en richt de Muslim Mosque Inc. op. Zijn moordenaars blijken alle drie leden van de Nation of Islam te zijn.

Betty Jean Sanders

Vandaag 1965: Amerikaanse zwarte moslimleider Malcolm X vermoord