Met uitzondering van de twaalf jaren van het Derde Rijk organiseren de Duitse liberalen al sinds 1866 telkens op 6 januari hun ‘Dreikönigstreffen’, letterlijk ‘Bijeenkomst op Driekoningen’. Ze analyseren daarbij de politieke toestand in Duitsland en formuleren de visie van hun partij. Ook dit jaar vond het Dreikönigstreffen van de Freie Demokratische Partei (FDP) plaats in de Opera van Stuttgart (Baden-Württemberg). Ditmaal — wegens corona — zonder publiek in de zaal. Christian Lindner, voorzitter van de FDP en federaal minister van Financiën in de Verkeerslichtcoalitie (‘Ampel’) van sociaaldemocraten, groenen en liberalen, richtte zich vanop de bühne tot de leden van de partij die thuis aan hun computerscherm gekluisterd zaten. Naast hem traden ook Bijan Djir-Sarai, toekomstig Generalsekretär (politiek directeur), en nog twee andere mandatarissen op.

Profiel

Het politieke wereldje in Duitsland keek met een meer dan gewone belangstelling uit naar wat de liberalen zoal te zeggen zouden hebben. Dat is niet verwonderlijk. Lindner is er in geslaagd de partij — sinds ze in 2013 een zware verkiezingsnederlaag leed en uit de federale regering vloog — weer aan de macht te brengen. En dan nog wel in een coalitie met sociaaldemocraten (SPD) en groenen (Bündnis90/Die Grünen)! Een ‘links-gele’ coalitie zoals de christendemocraten — de Union van CDU en CSU — giftig vanop de oppositiebanken sissen. Ook Lindner had vlak voor de Bondsdagverkiezingen van 26 september 2021 herhaaldelijk laten doorschemeren dat hij liever met de ‘Union’ wilde regeren.

Maar de christendemocraten kregen op de verkiezingsdag zware klappen. En de sociaaldemocraten staken hen de loef af. Ze hadden na de verkiezingen hun kans verkeken om een regering met FDP en Grüne te vormen, een zogenaamde Jamaica-coalitie (naar de kleuren van de vlag van dat land: zwart voor CDU/CSU, groen, en geel voor FDP). Olaf Scholz (SPD) liet liberalen en groenen eerst een modus vivendi met elkaar vinden en kwam hun dan handig tegemoet. En zo belandde de FDP in een verkeerslichtcoalitie (rood-geel-groen). Dat hadden haar eigen kiezers misschien liever anders gezien. Regeren met roden en groenen is voor de FDP dan ook een uitdaging. Een risico zelfs. Gaat zij overleven in een coalitie met twee linkse partijen? Kan ze haar profiel als partij van de vrijheid behouden? Het was op die bekommernis dat Lindner en zijn collegae die 6de januari dieper ingingen.

Vervreemden

Voorzitter Lindner wees de classificering van de coalitie als ‘links-geel’ af als ‘Atavismus aus einer früheren Phase unseres Parteiensystems’. Dat kenmerk leek voorbijgestreefd, maar dook in de huidige discussie weer op. Hij weet die bittere opmerking van de CDU/CSU aan haar ‘Sedisvakanz’, het feit dat ze niet meer op de regeringsbanken zit. Tegelijkertijd wilde hij niet al te scherp uithalen naar de Union. Zich richtend tot Friedrich Merz, de toekomstige voorzitter van de CDU, bood hij de oppositie een ‘Zukunftsgespräch’ aan. Want ‘we hebben er geen belang bij om ons te vervreemden van CDU en CSU’. Niet te vergeten: de FDP regeert samen met de CDU in Nordrhein-Westfalen en Schleswig-Holstein.

Praktijktest

Voor Lindner kwam het er in Stuttgart vooral op aan de eigenheid van de FDP te beklemtonen. De coronacrisis biedt daar al een eerste ‘Bewährungsprobe’, een praktijktest als het ware. Bondskanselier Scholz (SPD) bracht al de vaccinatieplicht tegen corona ter sprake. Voor de FDP als de partij van de vrijheid een heikele kwestie. Gerhart Baum (FDP), gewezen minister van Binnenlandse Zaken, schreef in een opiniestuk in Handelsblatt dat ‘zwaarwegende individuele beperkingen van de basisrechten’ nu eenmaal moesten geslikt worden wanneer het om de ‘bescherming van leven en gezondheid’ gaat. Wolfgang Kubicki (FDP), vicevoorzitter van de Bondsdag, en Linda Teuteberg, gewezen politiek directeur van de FDP, daarentegen hebben al een resolutie tegen de vaccinatieplicht ingediend.

Lindner legde die verdeeldheid uit als een ‘sterk punt’ van een partij. Hij verwees er ook naar dat de stemming in de Bondsdag zonder ‘fractiedwang’ zal gebeuren. Het zou ook een verdienste van de liberalen zijn dat er geen lockdown komt. En dat over die inperkingen tenminste gestemd wordt in de Bondsdag en de deelstaatparlementen. Zelf camoufleerde hij zijn persoonlijke onbeslist-zijn met de woorden: ‘Der Schutz [bescherming] der Gesundheit ist ein hohes Gut, aber das höchste Gut unserer Verfassung [grondwet], das ist und bleibt die Freiheit.’

Soevereiniteit

Op andere vlakken bakende Lindner zijn partij ook af van sociaaldemocraten en groenen. Waar de SPD als kernthema ‘sociale rechtvaardigheid’ claimt, had Lindner het over de steun aan arme burgers om de stijgende energieprijzen te kunnen betalen. Bovendien zou de FDP zich nog meer moeten manifesteren als de partij van ‘die Aufsteiger, die Außenseiter, die Newcomer, die Startups’. Van de mensen die op de sociale ladder klimmen, de buitenbeentjes, de nieuwkomers, de mensen die met een eigen zaak starten. Het komt er dus op aan om te investeren in ‘de kansen en de koppen van de mensen’. En wel met onderwijs en vorming die de soevereiniteit van het individu schragen.

Levend voorbeeld van vrijheid en soevereiniteit is Bijan Djir-Sarai. Die werd 45 jaar geleden in Teheran (Iran) geboren. Als iemand die opgroeide in een autoritair systeem hamerde hij in zijn eigen rede op de waarde van de vrijheid en op de mogelijkheid om op te klimmen, ongeacht de herkomst van het individu.

Investeren

Lindner zette zich ook subtiel af van de Groenen. Nee, van atoomenergie moest hij ook niet weten. Maar evenmin van een politiek van ‘kleine verbodsbepalingen’ (wat de publieke opinie de Grüne vaak aanwrijft). In plaats hiervan moeten er miljarden geïnvesteerd worden in technologie en infrastructuur (en daarbij zwaaide Lindner met lof naar Volker Wissing, de liberale minister van Verkeer, die tenminste aan elektrische laadpalen en de uitbouw van de spoorweg zou werken).

En ja, er zou een ander migratiebeleid moeten komen. Daarbij zouden gekwalificeerde mensen gemakkelijker de weg naar Duitsland moeten kunnen vinden. Tegelijk zou de regering snel akkoorden met andere staten over migratie en het afschuiven van ongewenste migranten moeten sluiten. Minder bureaucratische drempels voor degenen ‘die onze waarden delen’, maar tegelijk ook een hardere opstelling tegenover ’diegenen, die geen plaats bij ons hebben’. Lindner bezwoer ook het vasthouden aan de schuldenrem (die in 2022 nog voorlopig buitenwerking is gesteld wegens de strijd tegen de pandemie), want: ‘Welvaart moet eerst gecreëerd worden, dan pas worden er belastingen geheven en komt het verdelen.’

Discussies met de rode en groene coalitiepartners zijn dus voorgeprogrammeerd. De vraag is of de Duitse liberalen hun principes trouw zullen kunnen blijven in een regering met roden en groenen.

Bijan Djir-Sarai

Overleven de Duitse liberalen hun regeringsdeelname?