De voorzitster van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, houdt er een autoritaire managementstijl op na. Die zorgt constant voor problemen. Volgens insiders is ze bovendien geheel niet in staat tot zelfkritiek. Daarom richt ze haar pijlen op Charles Michel.

Ursula von der Leyen liep al meermaals de voorzitter van de Europese Raad (van regeringsleiders) Charles Michel voor de voeten. Dit zorgde zelfs tot hatelijkheden over en weer. Nu beginnen steeds meer stemmen binnen de EU zich af te vragen hoe lang haar gedrag nog getolereerd zal worden. Een aantal EU-diplomaten (die wijselijk anoniem wensen te blijven) vragen zich zelfs af of ze de hele sofagate bij Erdoğan in Turkije niet zelf heeft georkestreerd om haar positie te verstevigen. Die vernedering gaf haar alleszins een nog groter gevoel van onaantastbaarheid. Zelf opstappen doet von der Leyen niet. Dat deed ze ook niet als Duits minister van Defensie na talloze schandalen en manifeste incompetentie.

Flaters aan de lopende band

Ondertussen stapelen de affaires zich op. Het ergste voorval in 2021 was de aankondiging van de controle op de uitvoer van coronavaccins op 29 januari. Von der Leyen stuurde alle eurocommissarissen en hun kabinet een e-mail met het plan. Minder dan 30 minuten voor de persconferentie waar ze eens flink stoer zou doen. Zonder overleg met de betrokken eurocommissarissen nam ze straffe maatregelen. In principe is de Europese Commissie een college dat alle beslissingen unaniem neemt. Het voorstel voor het exportcontrolemechanisme voldeed duidelijk niet aan die voorwaarde.

Vooral grenscontroles aan de Iers-Noord-Ierse grens die de medewerkers van von der Leyen zo introduceerden, (en amper uren later moesten terugnemen) riepen veel ergernis op bij de andere betrokkenen. De plotse ommekeer enkele uren later kwam er na heftige interne conflicten binnen de Europese Commissie en kwade telefoontjes uit Dublin en Londen. De gevolgen voor de Ierse kwestie en de brexit-deal hadden enorm kunnen zijn. Een nipt afgewende ramp. Enkel en alleen omdat von der Leyen met haastwerk vastberadenheid jegens AstraZeneca wou etaleren.

Noodrem

Door op het allerlaatste moment artikel 16 van het Northern Ireland Protocol op te nemen in de tekst beging het kabinet van von der Leyen een enorme flater. Nochtans was haar Franse adjunct-kabinetschef, Stéphanie Riso, eerder de rechterhand van de Franse brexit-onderhandelaar Michel Barnier. Kwatongen beweren zelfs dat artikel 16 in de tekst staat door Riso. Die laatste versie van de tekst zorgde zelfs voor vijftien minuten vertraging van de persconferentie. Enkele eurocommissarissen en hun medewerkers trokken namelijk aan de noodrem.

Later die avond moest de Commissie dus terugkomen op de domme démarche van von der Leyen. Aan de pers verklaarde von der Leyen enkele dagen later dat ze ‘snel moest handelen’. Tot overmaat van ramp liet ze haar woordvoerder ten onrechte de verantwoordelijkheid leggen bij Valdis Dombrovskis, de chef internationale handel van de Europese Commissie.

‘The president’

Na de smadelijke sofagate in Turkije ging von der Leyen meteen weer in de fout. Ten eerste viel ze openlijk Charles Michel aan. Ze liet haar woordvoerder zeggen dat ‘the president’ (dus von der Leyen als voorzitter van de Commissie) niet meer zou dulden in zo’n situatie terecht te komen. Lees: het is de schuld van Michel. Een situatie die, zoals later bleek, nochtans deels te wijten was aan het feit dat de Europese Commissie zelf het protocol niet had doorgenomen met de Turken. Wat nochtans courant zou zijn.

Ten tweede insinueerde ze vervolgens dat Michel haar zou saboteren en bespioneren. Ook dit keer keerde ze zich dus tegen Charles Michel en de Europese Raad. Von der Leyen en haar kabinet besloten om voor videoconferenties niet langer de faciliteiten van de Europese Raad te gebruiken. Ze wijken daarentegen uit naar de NAVO-faciliteiten. Off the record vertelden haar naaste medewerkers dat ze dit deed omdat ze Michel en co niet meer vertrouwde.

De top van het ambtenarenapparaat van de EU (wat de Europese Commissie eigenlijk is) weigerde dus de peperdure infrastructuur te gebruiken van de Europese Raad. Die is nochtans de politieke leiding van de EU. Liever gebruikte ze infrastructuur in het Brusselse Haren van een andere internationale verdragsorganisatie met militaire doelstellingen. De entourage van Charles Michel klaagde in de Belgische pers dan ook terecht over een op handen zijnde machtsgreep van von der Leyen.

Conferentie van voorzitters

Tijdens de ‘Conferentie van voorzitters’ achter gesloten deuren in het Europees Parlement kregen zowel Michel als von der Leyen stevige kritiek te verduren op 13 april. Hoewel von der Leyen aan de lopende band twittert, meldden noch zij noch haar woordvoerders hierover iets.

Amper bekomen van de schofferingen door von der Leyen, moest Charles Michel vernemen dat von der Leyen aan de Oekraïense president, Volodymyr Zelensky, had laten weten niet aanwezig te willen zijn op de viering van de onafhankelijkheid. Michel had als voorzitter van de Europese Raad al bevestigd te zullen komen. Maar von der Leyen liet een medewerker antwoorden dat ze niet kwam.

Dit was bovendien een onwaarschijnlijke diplomatieke uitschuiver. Dergelijke communicatie per brief wordt immers zelf of door een medewerker in naam van de uitgenodigde gedaan. Von der Leyen liet echter Björn Seibert, haar kabinetschef, in eigen naam een e-mail versturen. Seibert en haar andere topmedewerker, Jens-Alexander Flosdorff, bracht ze mee uit Berlijn. In de ogen van vele oudgedienden bij de Europese Commissie vormt die Duitse kliek zonder EU-ervaring een groot deel van het probleem. De officiële uitleg was een ‘te drukke agenda’, bij navraag over die agenda bleek von der Leyen die niet te willen vrijgeven aan de pers.

Controlefreak

Von der Leyen blijkt een controlefreak die alle belangrijke beslissingen naar zich toe wil trekken. Ze vertrouwt daarvoor op een kleine kliek vooral Duitse en Franse medewerkers. Op 14 april bracht de Italiaanse krant La Stampa uit dat von der Leyen besloten had om het contract met AstraZeneca en met Johnson & Johnson niet te verlengen. Ondertussen zou de Amerikaanse Novavax zelf het tekenen van een contract met de Europese Commissie moedwillig vertragen. Dit omdat de maatregelen van de Europese Commissie voor leveringsproblemen zouden kunnen zorgen. En omdat het bedrijf niet zoals AstraZeneca behandeld wenst te worden. Het Franse bedrijf Valneva daarentegen blijkt al wel geheime afspraken te hebben met de Europese Commissie.

Nadat zelfs de Duitse bondskanselier Angela Merkel onlangs impliciet de onkunde van de Europese Commissie en vooral von der Leyen toegaf, lijkt von der Leyen aangeschoten wild. Door af te zien van de centrale Europese inkoop van vaccins en met Duitsland zelf rechtstreeks te gaan aankopen leek haar eigen partij CDU von der Leyen te torpederen. Het probleem is echter dat in de EU geen procedure bestaat om een eurocommissaris af te zetten. Enkel de hele Europese Commissie kan naar huis worden gestuurd door het Europees Parlement. En dat wil geen enkele grote politieke familie in het Europees Parlement.

Björn Seibert

Charles Michel moet ogen op zijn rug hebben