Jaren na het gebeuren op de Reeperbahn biechtte John tegen zijn personal assistant Fred Seaman (in de Dakota Building) op dat hij dacht dat hij zijn beste vriend Stu had vermoord. Of het waar was of niet, hij liep met dit idee in zijn achterhoofd. Zijn biograaf Norman ontkent dit op basis van de enig mogelijke getuige, Paul McCartney. Die sloot niet uit dat zij met hun dronken koppen aan het vechten zouden geslagen zijn, maar zoiets heftig herinnerde hij zich niet. Norman: ‘Je zou denken dat het voor eeuwig in zijn geheugen gegrift zou staan’.

‘John iets gevaarlijk had in zich’

Het toont aan hoe weinig Norman de historische kritiek toepast, hij stelt zich overal tevreden met oppervlakkige verklaringen. Hij maakt de logische bedenking niet dat Paul er niet de man naar was om postuum in dat potje te roeren. Beatle-researcher Bob Spitz beweert dat de minst betrouwbare getuigen de Beatles zelf waren. Bovendien at Norman bijna uit de handen van Yoko Ono die zich na Lennons dood beijverde om een heiligenbeeld te creëren dat haar als moedige weduwe op een pedestal zou verheffen. Daarvoor had zij zelfs een pr-man ingehuurd, Elliot Mintz. Ze beweerde kort na Johns dood dat zij geen zin had om de ‘weduwe van het jaar’ te spelen. Dat was ook zo. Zij speelde de weduwe van de halve eeuw, en verdrong daarbij Jackie Kennedy van haar troon. Deze had die in 1968 opgegeven door met Onassis te trouwen, een fout die Yoko Ono alleszins niet zal maken. Alleszins had Paul op dat vlak gelijklopende belangen met Yoko.

Toch zijn er getuigenissen genoeg die wijzen op de gewelddadige natuur van Lennon. Cynthia die in haar boek uit 2005 geen bitter woord over John laat vallen (al had zij daar alle reden toe) over het begin van hun verkering: ‘Johns woedeaanvallen konden angstaanjagend zijn (…). Alle redelijkheid verdween en zijn driftbuien waren ontzagwekkend (…).Hij was ongelooflijk jaloers (…). Hij ontstak in razernij als een andere jongen me aandacht gaf, hoe onschuldig ook (…). John had iets gevaarlijks in zich; hij kon me vreselijk beangstigen’. Jaren later zal hij zijn liefje May Pang bij de keel grijpen. Hij zou haar gewurgd hebben als zijn dronkenmansvrienden niet tussen gekomen waren. In haar biografie, Loving John (1983) zegt May (die hem net als Cynthia steeds zal verdedigen), dat er een Dr. Jeckyl & Mr. Hyde in hem huisde.

Het resultaat van vroege verwaarlozing

Achteraf is Goldman uitgescholden voor leugenaar omdat hij zou beweerd hebben dat Lennon een moordenaar was. Maar dat had hij niet gezegd. Hij had wel geschreven dat John van zichzelf dacht dat hij dat (tot twee keer toe) geweest was, en dat is heel wat anders. Een medewerker van Epstein stelde: ‘Als hij nuchter was, was John Lennon best een geschikte kerel. Met drugs of drank in zijn lijf was hij een misdadiger’.

Vaak worden hinderlijke aspecten van Johns gedrag weggepraat met zijn ongelukkige jeugd, waarin hij zich niet gewenst voelde. Hij had – afgezien van de rivaliteit tussen al wie hem wilde ‘hebben’ – geen ongelukkige jeugd gehad. Integendeel, hij was in de relatieve welstand van de middenklasse opgegroeid. Zijn drie jaar oudere nicht Leila Harvey, met wie hij een goede band behield en die dokter werd, zou opmerken: ‘Als hij geen liefde had gekend, hoe kwam het dan dat hij zoveel mooie liefdesliedjes kon componeren?’

Tonen dat hij waard was te bestaan

De agressie die vrij kwam als hij gedronken had, zat ongetwijfeld dieper. We moeten terugkijken naar het gedrag van Julia die de baby alleen achterliet om te gaan fuiven. Een baby die huilt en blijft huilen zonder koestering, ontwikkelt een gevoelen dat nooit meer weggaat, dat hij overbodig is, niet waard om te bestaan. Hij kan dat – omdat hij nog geen taal heeft – nooit meer onder woorden brengen. Feitelijk twijfelt hij in extreme situaties eraan of hij wel bestaat. Heel Johns loopbaan was in feiten een lange poging om het onzegbare wél te zeggen, om te tonen dat hij waard was te bestaan.

Op Rubber Soul, december 1965, zong hij over a real nowhere man. Sitting in his nowhere land. Making all his nowhere plans for nobody. Dat leek maatschappijkritiek te zijn gericht op de leeghoofdigheid van who doesn’t have a point of view. Knows not where he’s going to. Het daarop volgende zinnetje onthulde het autobiografische karakter: Isn’t he a bit like you and me?

Na de ‘love bombing’ de verstoting

Men noemt dat de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Dat leidt soms tot agressie, soms tot zelfverminking (border line) maar ook (en vooral) tot bedrieglijke binding. De narcist heeft constant mensen rond zich nodig die hem bewonderen en zo bewijzen dat hij wel degelijk bestaat, en liefde verdient. Dat maakt dat hoogbegaafde narcisten, in hun hang naar bewondering, vaak belangrijke prestaties neerzetten en tot maatschappelijke topposities doorstoten. Zij kunnen organisaties tot ongekende hoogten voeren, maar ook weer naar de ondergang leiden omdat het voor hen nooit genoeg is. Hun streven naar de top houdt daarom ook een streven naar zelfvernietiging in. Zonder bewondering bestaan ze niet. Larry Kane citeert John toen hij zegde: ‘Als je John, Paul, George en Ringo zegt, heb je het over een deel van mij zelf’. Met de Beatles op hun hoogtepunt versplinterd, bestond hij niet meer.

Het typisch gedragspatroon voor de narcist bestaat erin eerst mensen aan zich binden via love bombing, het extreem charmant zijn, de partner doen geloven dat die eindelijk de ideale soul mate heeft gevonden. En daarna, als de verslavende band gevestigd is, de andere denigreren, want die is immers deel geworden van hemzelf en dus geen liefde meer waard. Dan gaat hij op zoek naar andere bewonderaars die hij weer van zich afstoot als hij hen echt ‘in zijn greep’ heeft.

Halfgod

De oorsprong van die stoornis moet gezocht worden in verwaarlozing in de babytijd, in de bodemloosheid die dan gecreëerd werd. Dit verklaart Johns verhouding tot Cynthia, van wie hij eerst oprecht hield, maar die hij daarna als een stuk vuil verstootte; en later de verslaving in de meest reële zin van het woord aan Yoko Ono. Bij Yoko zocht hij wanhopig erkenning (net als bij tante Mimi), maar hij kreeg die nooit en dus raakte hij nooit van haar los. De grote kracht van Yoko was niet dat zij, zoals zovele getuigen beweren, hem tot prestaties prikkelde, want dat deed ze net niet.

Haar grote kracht was dat ze zijn prestaties niet erkende en dat zij de enige was die hem denigreerde. John ontmoette als Beatle alleen mensen die hem mateloos bewonderden, zelfs vereerden als een halfgod. De enige die dat niet deed, was Yoko, zij vond wat de Beatles gepresteerd hadden maar niks, en beweerde dat ze het allemaal beter wist. Daar kon hij niet tegenop.

Yoko vermeed elke kans op prestaties

In zijn stoornis vond John zijn meerdere in Yoko. John was ontzettend charismatisch. De narcist projecteert een niet bestaande maar sociaal wenselijke persoonlijkheid naar de buitenwereld, die anderen overweldigt en uitnodigt om hem of haar van dienst te zijn. Cynthia zal nooit van John loskomen en ondanks alles wat hij haar had aangedaan blijven volhouden dat ze van hem hield. Idem dito May Pang. Yoko Ono had helemaal geen charisma, zij beschikte over een uitzonderlijk vermogen om mensen van zich af te stoten omdat haar manipulatieve aard er zo dik bovenop lag. Zij had aan zichzelf genoeg en twijfelde nooit aan zichzelf. Een kenmerk van psychopathie, een soort uitvergroot narcisme.

Terwijl Yoko vond dat ze in alles erkend diende te worden, deed zij er alles aan om niet erkend te worden. Dat zal nooit zo duidelijk worden als toen Paul haar aanbood de film te regisseren die zij zouden maken van hun optreden, na de Magical Mystery Tour, en die als Let It Be zou floppen. Zij kreeg een unieke kans om een succes neer te zetten, maar vond dit beneden haar waardigheid, zij maakte geen films die bedoeld waren om populair te zijn, en zeker niet als zij daarmee de Beatles verder zou helpen. Op die manier vermeed zij natuurlijk de uitdaging. In haar onvermogen om zelf iets te presteren sleurde zij John mee. Die had nochtans genoeg gepresteerd.

Kreetjes vanuit een jute zak

Tijdens de eerste twee jaren met haar aan zijn zijde creëerde hij nog enkele meesterwerken – Give Peace a Chance, Imagine, Working Class Hero – waarvan zij deed alsof zij dat mee bewerkstelligd had (en hij sprak haar daarin zeker niet tegen). In feite bestond haar inbreng uit een reeks kreetjes vanuit een jute zak, haar artistieke uitvinding. Daarna droogde zijn creativiteit volkomen op – eerst in een dronkemansperiode (zijn Lost Weekend). En daarna in een zombiebestaan.

Pas tegen het einde van de jaren zeventig ‘ontwaakte’ hij weer, waarna zij meteen met hem wilde meesurfen in de LP Double Fantasy. Tien jaar had hij nodig om de Beatles te ‘verwerken’. Yoko Ono was daarbij bepaald geen hulp geweest.

Volgende aflevering: Het mystieke huwelijk was niet vol te houden (8)

Bobb Spitz

John kon niet genoeg bewonderd worden