De Kremlinoloog Pavel K. Baev beweert in de blog van Eurasia Daily Monitor van 4 januari 2021 dat Poetin sinds 1 januari 2021 van een autoritair regime is overgeschakeld naar de dictatuur. Twee oorzaken zijn bepalend voor die omschakeling. Vooreerst de voortdurende persoonlijke aanvallen van Alexej Navalny en zijn aanhangers die vooral Poetins reputatie in het buitenland schaden en Rusland sancties opleveren. In de tweede plaats komt de voorbeeldfunctie voor de Russen van de gebeurtenissen in Wit-Rusland. Poetin is bang dat dit in eigen land ook kan gebeuren. Hij wil op alles voorbereid zijn en onmiddellijk onbeperkt kunnen terugslaan.

Waarom de ‘Berlijnse patiënt’ niet naar Rusland terugkeerde

De trieste avonturen van Navalny zijn welbekend. Vooral zijn telefoongesprek op 14 december met iemand uit de ploeg van zijn vermeende moordenaars, Konstantin Koedryatsjev, spreekt tot de verbeelding. Tenminste toch indien men gelooft dat het geen machinatie is van de CIA, zoals een meerderheid van de Russische bevolking dat doet.

Ik heb me afgevraagd waarom de ‘Berlijnse patient’, die altijd verklaarde dat hij zo snel mogelijk naar Rusland wou terug keren, dit niet deed. Volgens het fameus artikel in The Lancet van 22 december 2020 was hij immers reeds op 12 oktober volledig hersteld en dus in staat om terug te keren. Wat wij niet beseften, maar Navalny maar al te goed wist, was dat hij na zijn voorwaardelijke veroordeling in de zaak Yves Rocher vijf jaar geleden tot 30 december 2020 onder probatie van justitie stond. Zijn medeplichtige broer werd tot drie en een half jaar werkkamp veroordeeld en heeft die straf uitgezeten. Ondertussen verloor Navalny een andere rechtszaak, aangespannen door een vriend van Poetin.

Dysenterie

De fameuze miljardair Yevgeny Prigozhin, in een vroeger leven een veroordeelde gangster, maar nu wel eens de ‘kok’ van het Kremlin genoemd, kreeg in oktober 2020 gelijk in die zaak tegen Navalny. Prigozhin is vooral bekend als eigenaar van een persoonlijke militie, het Wagnerregiment. Navaly en zijn kompanen moeten een som van 840.000 euro als morele schadevergoeding ophoesten. Navalny’s Fonds voor Corruptiebestrijding had verspreid dat Prigozhin bedorven vlees in de bereiding van de maaltijden voor de Moskouse scholen had gebruikt, met een uitbraak van dysenterie tot gevolg.

Vermoedelijk wachtte Navalny tot het einde van zijn probatieperiode om naar Rusland terug te keren. Misschien hoopte hij vergeten te worden. Maar op 28 december werd hij gesommeerd om ‘s anderendaags voor een rechtbank in Moskou te verschijnen en te horen dat hij de probatieregels had genegeerd en dus onmiddellijk zou aangehouden worden. Navalny bleef wijselijk in Duitsland. Te meer omdat een op 30 december door het Onderzoekscomité Federale Recherche een nieuwe aanklacht tegen Navalny en de verantwoordelijken van zijn beweging werd uitgebracht.

Ze zouden voor 7,87 miljoen dollar aan giften hebben opgehaald maar daarvan 4,8 miljoen voor persoonlijke doeleinden zoals reizen, restaurants, dure kledij etc. hebben besteed. Dat is diefstal en kan met vijf jaar gevangenis bestraft worden. Navalny betwist die nieuwe aanval en beweert dat hij jaarlijks, zoals uit zijn in juli 2020 gepubliceerde belastingaangifte blijkt, 73.000 dollar verdient, vooral via juridische consulten voor de in Londen wonende Russische filantroop Boris Zimin. Naar Russische normen behoort Navalny dan ook tot de betere middenklasse.

Politiek uitgeschakeld

Maar uit dit alles blijkt duidelijk dat Navalny niet naar Rusland terug kan tenzij hij bereid is jaren in de gevangenis of in een strafkamp te verblijven. Het regime wil hem als een politieke actor uitschakelen. Het is daarom dat Poetin meteen toestemming gaf om hem naar Berlijn te laten overbrengen. Navalny fysiek uitschakelen was de beste oplossing, maar toen dat niet lukte, was plan B hem permanent naar het buitenland te verbannen. Hoe dan ook zullen daardoor zijn politieke invloed en geloofwaardigheid afnemen. Ook zullen zijn Fonds voor Corruptiebestrijding en de andere NGO’s opgedoekt moeten worden omdat ze hun schuld aan Prigozhin niet kunnen betalen. Er waren reeds spanningen tussen zijn luitenants en het valt te verwachten dat zonder de aanwezigheid van hun charismatische leider zijn beweging uiteen zal vallen.

Politiek kan Navalny voorlopig niet op tegen Poetin Volgens alle peilingen blijft zijn aanhang beperkt. Maar Navalny heeft iets wat Poetin niet bezit: tijd. De 44-jarige is 24 jaar jonger dan Poetin. In theorie kan Poetin door de herziening van de grondwet tot 2036 president blijven, maar niemand gelooft dat hij zo lang zal aanblijven. Navalny heeft dus de toekomst voor zich wanneer hij bijtijds naar Rusland kan terugkeren vooraleer iedereen hem vergeten is.

Bang voor het Wit-Russische voorbeeld

Poetin is ook gebiologeerd door de opstand van de Wit-Russen tegen hun president Aleksandr Loekasjenko. Ze aanvaardden de vervalste verkiezingsuitslag niet en komen spontaan zonder echte leiders en zonder uitgewerkte strategieën in opstand. Alleen met een harde en bloedige repressie door de KGB en zijn ‘robocops’ kan hij zich alsnog handhaven. Een vreemde toestand, want met alle mogelijke geweldloze middelen laten de Wit-Russen permanent merken dat ze hun president misprijzen en weg willen. Van regeren is geen sprake meer. Het enige wat Loekasjenko doet, is in het land blijven. Poetin is geen vriend van Loekasjenko, maar wil hem in het zadel houden omwille van het mogelijk demonstratie-effect op zijn landgenoten.

De meerderheid van de Russen – zij die het nieuws op staatstelevisiezenders bekijken – zijn politiek amorf en apathisch en houden niet van veranderingen. Ze zien die revolutie met lede ogen aan en wensen dat Loekasjenko – al dan niet gewelddadig – zijn macht herstelt. Maar er is een steeds groter wordende minderheid van jongeren en stedelingen die hun nieuws van het internet halen. Zij zijn de toekomstige vijanden van Poetin en zijn gevaarlijk voor de Doema-verkiezingen van september 2021, maar vooral ook voor de presidentsverkiezingen van 2024. Omdat dan ook de cijfers wat opgesmukt kunnen worden, kan de strijd tegen Loekasjenko een inspiratiebron zijn.

Een nieuwe dictator

Uit voorzorg heeft Poetin door toepassing van de hernieuwde grondwet wel honderd wetten door de Doema en de Senaat gejaagd. Die heeft hij allemaal ondertekend en hierdoor beschikt hij nu over nog meer macht dan voorheen. Hij is een onvervalste dictator geworden.

Enkele nieuwe wetten spreken voor zich. Elke gewezen president wordt automatisch senator voor het leven en geniet van een volstrekte immuniteit. De president benoemt nu ook de hoogste justitieleiders. ‘Beledigingen’ aan het adres van staatsfunctionarissen en instellingen worden gestraft. Dit is vooral een middel om het internet aan banden te leggen. En dan is er die perverse wet op de ‘buitenlandse agenten’: iedere persoon, kerk, NGO, politieke partij, culturele organisatie, bedrijf of onderzoeksinstelling kan die stempel op zich krijgen. Zij staan dan onder een absolute controle van de regering: ze moeten hun jaarwerking op voorhand laten goedkeuren en kunnen daar niet van afwijken. Ook de financiële controle zal zeer stringent zijn. Op die manier kan het regime iedere oppositionele of kritische beweging fnuiken. Poetin is dus nu wettelijk almachtig. Eindelijk?

Boris Zimin

Poetin nu onvervalste dictator