De spanningen tussen Israël en de Palestijnen hebben Nederland bereikt. Ze veroorzaken niet zozeer onrust tussen Joodse en islamitische Nederlanders, maar wel tussen politici en (in mindere mate) de media.

De Tweede Kamer steunt nagenoeg unaniem Israël. Bij de door Geert Wilders (PVV) aangevraagde minuut stilte ter herdenking van de slachtoffers, in aanwezigheid van de Israëlische ambassadeur, waren vrijwel alle partijen aanwezig. Zelfs Forum voor Democratie, dat bij de Oekraïne-oorlog afwijkt van de consensus. Alleen allochtonenpartijen Denk (3 zetels) en Bij1 (1 zetel) waren afwezig.

Israël of de Palestijnen?

Lastiger lag het voor Verenigd Links, het kartel van de sociaaldemocratische Partij van de Arbeid (PvdA) en GroenLinks dat probeert Frans Timmermans de opvolger van premier Mark Rutte (van de rechts-liberale VVD) te maken. Timmermans, oud-diplomaat en oud-minister van Buitenlandse Zaken, veroordeelde Hamas direct na hun aanval van 7 oktober. ‘Waar kinderen sterven, houdt alle verdere discussie op.’ Jesse Klaver, sinds 2015 partijleider van GroenLinks en nu nummer 3 op de verenigde lijst, viel hem bij.

In dezelfde tweet waarin Timmermans de Hamas-aanval ‘erger dan de ergste pogrom die ooit in Oost-Europa is geweest’ noemde, riep hij Israël op zich aan het humanitair oorlogsrecht te houden. Bij een bombardement op Gaza sterven ook kinderen. ‘Maar na deze barbarij heeft Israël het volste recht om zich daartegen teweer te stellen.’

Maar sprak hij namens het gehele kartel? PvdA, in 1946 ontstaan als sociaaldemocratische voortzetting van de vooroorlogse socialisten, was doorgaans pro-NAVO. GroenLinks ontstond in 1989 als eenwording van vier te klein geworden linkse partijen – naast een pacifistische partij ook de Communistische Partij van Nederland. PvdA steunde doorgaans Israël (zonder slechte behandeling van Palestijnen goed te praten). GroenLinks steunde de underdog, in hun ogen de Palestijnen.

Kauthar Bouchallikht

De week voor het partijcongres van 14 oktober in Rotterdam tekenden 102 GroenLinks-leden een motie om afstand te nemen van de scherpe veroordeling van Hamas en een meer kritische houding in te nemen richting Israël. De partijtop loste dat op op een manier die de afgelopen jaren standaard was op VVD-congressen: in gesprek gaan met de indieners en onschadelijk maken door een andere motie op te stellen. Steun aan Israël bleef, tegelijk wordt aandacht gevraagd voor de situatie in Gaza.

GroenLinks-Kamerlid Kauthar Bouchallikht, afwezig bij de herdenking in de Tweede Kamer, miste bij PvdA-GroenLinks aandacht voor de Palestijnse kant van het verhaal en trok zich terug uit de kandidatenlijst. Bestuurlijk ingestelde PvdA’ers zullen daar niet rouwig om zijn. Kort nadat GroenLinks de kandidatenlijst voor 2021 bekendmaakte, schreef journalist Carel Brendel dat Bouchallikht connecties had met de moslimbroederschap. Ondanks de pacifistische voorgeschiedenis heeft GroenLinks een romantisch beeld van gewelddadig activisme.

Telegraaf-columnist Rob Hoogland schreef op 16 oktober dat het niet uitmaakt of Bouchallikht zich terugtrekt, omdat de vrijdag ervoor de kieslijsten al waren ingeleverd bij de Kiesraad. Eenmaal goedgekeurd door de Kiesraad, kunnen lijsten niet meer gewijzigd worden, zelfs niet als kandidaten zich terugtrekken of overlijden. Bouchallikht blijft dus verkiesbaar op 22 november. Hoe waarschijnlijk is het dat zij bij 17 Kamerzetels voor PvdA-GroenLinks of voldoende voorkeursstemmen afziet van Kamerlidmaatschap? Nederland kan een eigen Sihame El Kaouakibi krijgen.

Israëlische vlag

Premier Mark Rutte liet als steunbetuiging de Israëlische vlag hijsen op het Binnenhof. Strikt genomen kan een premier alleen het hijsen of halfstok hangen van de Nederlandse vlag verordonneren. Het is aan gemeenten om te beslissen of zij ook andere vlaggen willen hijsen.

Burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) van het linkse Amsterdam, met veel Joodse inwoners, hees de Israëlische vlag. De burgemeesters van de drie andere grote steden – Rotterdam, Den Haag, Utrecht – deden dat niet. Zij hesen de stadsvlag halfstok. Formeel omdat het een internationaal conflict betrof, maar kritische stemmen denken eerder om islamitische burgers die met de Palestijnen sympathiseren niet voor het hoofd te stoten. Andere gemeenten losten het op door de internationale vredesvlag te hijsen, een voorbeeld dat Halsema een dag later volgde.

Rotterdam

Burgemeester Ahmet Aboutaleb (PvdA) van Rotterdam is in Vlaanderen vooral bekend omdat hij samen met zijn Antwerpse collega Bart De Wever (N-VA) pleit voor het strenger aanpakken van drugscriminaliteit. Waar De Wever en Halsema meteen steun aan Israël betuigden, ging de Rotterdamse stadsvlag pas na urenlang overleg halfstok.

In Nederland is burgemeester een ambtelijke functie, geen politiek mandaat. Aboutaleb vertrok voor een al gepland werkbezoek aan Marokko. Bij de gemeenteraadsvergadering van donderdag 12 oktober viel dat bij grootse partij Leefbaar Rotterdam (rechts georiënteerd, in 2002 was Pim Fortuyn lijsttrekker) en bij VVD in het verkeerde keelgat.

VVD diende een motie in die steun aan Jodenhaat veroordeelde. Omdat linkse raadsleden (naast PvdA en GroenLinks ook het links-liberale D66, regeringspartij sinds 2017) de raadszaal verlieten, was de stemming ongeldig. Denk en Bij1 bleven wel en stemden tegen. Aan De Telegraaf liet Aboutaleb weten dat hij was gebleven als de gemeenteraad dat had gewild. De reis, een handelsmissie onder leiding van een VVD-minister, stond al langer vast.

Johan Derksen

Ook in de media en bij opiniemakers overheerst steun aan Israël. Die gaat gepaard met bezorgdheid om Palestijnse burgers die de dupe worden van het naderende conflict tussen Israël en Hamas. De actie van Hamas wordt verafschuwd

Een afwijkend geluid kwam van Johan Derksen, die u zich misschien herinnert van de ophef vorig jaar om zijn anekdote over een vrouw en een kaars. Die liet zich ontvallen dat ‘de Joden het er ook naar hadden gemaakt’. Hoewel hij toegaf dat hij had moeten zeggen ‘Israël’, nam hij verder niks terug. Gaza is volgens hem een openluchtgevangenis, dan is het een kwestie van tijd voordat de boel ontploft.

Controverse

Derksen is een van drie vaste presentatoren van het programma ‘Vandaag Inside’ op de commerciële zender SBS. De Telegraaf plaatste op haar webstek een fragment van twintig minuten uit de aflevering van 11 oktober. De twee andere presentatoren en twee regelmatig terugkerende gasten lieten Derksen weten het niet met hem eens te zijn.

Eén van die gasten was generaal-majoor Pieter Cobelens, voormalig directeur van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Cobelens wees erop dat Israël als staat zich aan het internationale oorlogsrecht had te houden, terwijl Hamas een terreurorganisatie is. Derksen stond in zijn eigen programma alleen.

Arend Jan Boekestijn en Rob de Wijk wezen 14 oktober in hun wekelijkse programma op radiostation BNR op een ongemakkelijke waarheid. In 2005 trok Israël zich terug uit de Gazastrook. In 2007 greep Hamas de macht. Sindsdien is Gaza geen democratie. Zestien jaar lang deed de wereld niks voor de Gazaanse bevolking. Media besteedden aandacht aan de Israëlische demonstraties tegen de huidige regering-Netanyahu, niet aan Gaza. Had de aanval van 7 oktober voorkomen kunnen worden als de Palestijnse kwestie niet was genegeerd?

Bouchallikht

Controverse over conflict in Israël bereikt Nederlandse politiek en media