Koning Boudewijn, de Generale Maatschappij, de CIA, Wall Street, Moïse Tshombe, de Verenigde Naties spanden samen om Patrice Lumumba te liquideren. Hij krijgt op 1 maart een ereplek in Antwerpen.

Op 1 maart opent de Universiteit Antwerpen de Aula Lumumba, genoemd naar de eerste Congolese premier, die met instemming van koning Boudewijn, het Hof en de Generale Maatschappij afgeslacht werd door zijn rivalen (Tshombe, Nendaka) en Belgische agenten in Katanga. De aula met houten lambrisering is deel van het prachtige gebouw van de UA waar de tweetalige Koloniale Hogeschool tussen 1920 en 1961 ambtenaren voor Belgisch-Congo opleidde. Boven de ingang van het elegante gebouw is de vijfpuntige ster van de vlag van Belgisch-Congo nog te zien. René De Feyter, icoon van het Vlaams Economisch Verbond (1971-1993), leerde er voor gewestbeheerder voor hij in 1956 vertrok naar Stanleystad (na 1960 Kisangani) en werkloos terugkeerde na de troebelen. Hij herstarte bij de studiedienst van de haven van Antwerpen.

‘Heilige Lumumba’

De ‘heilige’ Patrice Lumumba wordt in woke-stijl herdacht met de aula. Rector Herman Van Goethem van de Universiteit Antwerpen: ‘De manier waarop we met onze geschiedenis omgaan, geeft aan hoe we de wereld van morgen willen. De Aula Lumumba is een eerbetoon om het koloniale erfgoed en de wandaden bespreekbaar te maken. En als baken van reflectie over de wereld die we willen. Als universiteit willen wij onze verantwoordelijkheid nemen om historische en actuele onrechtvaardige en internationale verhoudingen, gebaseerd op westerse superioriteit en ongelijke economisch-politieke interacties, recht te trekken.’

Boudewijn Eggermont van De Mohikaan, het tweemaandelijkse ledenblad van de gelijknamige vereniging van oud-kolonialen, schrijft in het februari-nummer: ‘Wellicht wil de rector de kolonialen alweer een schuldgevoel aanpraten? Men beseft schijnbaar nog altijd niet hoeveel problemen de geëxalteerde Lumumba verwekt heeft. Hij heeft de maatschappij verziekt door enkel haat en idiote beloften te verkondigen. De gevolgen waren dan ook dramatisch. Zijn dictatoriale drang en gebrek aan realiteitszin hebben hem het leven gekost. Daar hebben zijn politieke concurrenten voor gezorgd.’

Verenigingen van oud-kolonialen

Boudewijn Eggermont is oud-koloniaal en een van de luidere stemmen van de verenigingen van oud-kolonialen. De leeftijdspiramide is daar dramatisch. De échte oud-Congogangers zijn er volledig in de minderheid en hun kinderen en kleinkinderen, met weinig tot geen kennis en ervaring van de tropen, vormen de meerderheid van deze sociëteiten. België telde 26 koloniale vriendenkringen: 4 Nederlandstalige en 22 Franstalige. Vijf ervan staakten op oudjaar 2022 hun activiteiten, waaronder de tachtig jaar oude Limburgse KKVL. Op 6 uitzonderingen na, zijn de meesten papieren verenigingen met weinig of geen leden en zonder tijdschrift. Mbote-Jambo van de Vriendenkring Voormalige Force Publique publiceert nog enkel foto’s van de vriendenmaaltijden.

De Mohikaan is een uitzondering met behoorlijke teksten en standpunten die tegen de publieke opinie ingaan. Die blijft van mening dat de oud-kolonialen beter zwijgen want zij profiteerden stuk voor stuk van de zwarten en bij hun vlucht uit de kolonie was hun portemonnee gevuld. Snel na de onafhankelijkheid, toen België een officieel rapport publiceerde over de chaos en de doden na de onafhankelijkheid, werd veel verbloemd om goede maatjes te worden met Kinshasa, vanwege zijn grondstoffen. De ex-kolonialen werden weggeduwd uit de tekst. Oud-VRT-journalist Peter Verlinden, dé Congokenner van de generatie na 1960, klaagde dat in woord en tekst meermaals aan.

Hercule Poirot

Wat nu met Lumumba? Herman Van Rompuy, oud-premier en oud-voorzitter van de Europese Raad, promoot ‘Death in the Congo, Murdering Patrice Lumumba’ (Harvard University Press, 2015) van de Vlaamse historicus en KU-Leuvenprof Emmanuel Gerard (vandaag actief opsteller van de Vlaamse canon) en de Amerikaanse professor (Pennsylvania) en historicus Bruce Kuklick. Van Rompuy noemt in gesprek met Rik Van Cauwelaert, zie hun dialoog-boek, de studie voortreffelijk. Wie waren de moordenaars van Lumumba?

De auteurs citeren Agatha Christie en haar roman ‘Murder on the Orient Express’. Detective Hercule Poirot zoekt in de luxetrein naar de schuldigen voor de dood van de verdorven Samuel Ratchett. Poirot heeft een dozijn verdachten die na Ratchett te hebben verdoofd de dolk om hem neer te steken aan mekaar hebben doorgegeven. Niemand van de twaalf weet wie de fatale wonde heeft aangebracht. Idem dito voor de uitroeiing van Lumumba.

Koude oorlog en ‘deep state’

Gerard en Kuklick zien een minder dwingende samenzwering dan op de Oriënt Express en ontdekten verwarring, dubbel werk, geknoei van de Belgische en Amerikaanse veiligheidsdiensten, die samenwerkten en informatie uitwisselden. We zijn in volle Koude Oorlog, de Force Publique muit en Katanga (van de Société Générale en haar dochterbedrijven) scheurde zich na de Dipenda los van Congo. Lumumba, gekleed en palaberend als een gentleman, vrijt met de Sovjets. Dat kan de Amerikaanse ‘deep state’, met de gebroeders Dulles (Allen als hoofd van de CIA en John Foster als minister van Buitenlandse Zaken), het militair-industriële complex (een vondst en waarschuwing van president Eisenhower) en zakenadvocaten van Wall Street niet verdragen.

De Amerikaanse ‘geheime staat’, koning Boudewijn en de holdings, plus de Verenigde Naties, tekenen stuntelend het doodvonnis van de eerste democratisch gekozen premier van Afrika. Lumumba sterft in januari 1961, gemarteld door ondermeer Moïse Tshombe, het hoofd van de Katangese Secessie, met ondersteuning van Belgische samenzweerders, bij de luchthaven van Lumumbashi waar hij naar toe is gevlogen vanuit Leopoldstad, slechts later Kinshasa, omdat de complotteurs wisten dat hij daar een kadaver zou worden.

Boudewijn Eggermont

De uitroeiing van Lumumba