Volgens een persbericht van de Europese Commissie tekende de EU in 2023 een record op aan CO2-emissiereductie. Dat zou te danken zijn aan meer hernieuwbare energie. Al lijkt het plaatje voor Vlaanderen toch iets complexer. Hier is de daling blijkbaar ook toe te schrijven aan stilliggende fabrieken.

Europees verminderden de CO2-emissies met 15,5 procent in 2023 in vergelijking met 2022. Zo bekeken zijn er bijna de helft minder emissies dan bij de start van de Europese emissiehandel in 2005. De Europese Unie is zo te zien goed op weg het doel van 62 procent minder emissies in 2030 te halen.

Uitstoot

Volgens de Commissie verminderde de energiesector zijn uitstoot in 2023 met maar liefst 24 procent tegenover 2022, met dank aan zonnepanelen en windmolens. In de industrie bedroeg de reductie ‘maar’ 7 procent. En de door klimaatactivisten zo gehate luchtvaartsector deed het 10 procent beter dan het jaar voordien. Tegelijk met de Europese cijfers publiceerde het Vlaamse Energie en Klimaatagentschap (VEKA) de Vlaamse cijfers. Ook hier lagen de CO2-emissies op het laagste niveau sinds 2005.

Wie dacht dat bedrijven meetapparatuur op schoorstenen hebben staan om de CO2 te meten, vergist zich. Het is een berekening op basis van de hoeveelheid gebruikte fossiele brandstof. In de transportsector gebeurt de berekening zelfs op het aantal gereden kilometers. De CO2-cijfers zijn dus het resultaat van een formule.

Maar er is altijd een maar. Getallen in een formule zeggen niks over de context. Want als de industriële productie of het energieverbruik dalen dan daalt de uitkomst ook

Maar er is altijd een maar. Getallen in een formule zeggen niks over de context. Want als de industriële productie of het energieverbruik daalt, dan daalt de uitkomst ook. Wat blijkt? De lagere Vlaamse uitstoot is het gevolg van de stilstand ‘door onderhoud’ van twee grote industriële installaties. Het gaat hier om de fabrieken van INEOS in Beveren en Geel. Als die terug draaien dan komt die CO2-emissie gewoon terug in de totalen.

Pikant detail: de Belgische uitstoot is nog niet gekend, ondanks een Europese deadline. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is te laat met zijn cijfers. De voorlopige schatting is dat voor gans België de vermindering op 10 procent uitkomt. Dus een stuk minder dan de 15,5 procent van het Europees gemiddelde. In Vlaanderen is dat 13 procent. Wallonië en Brussel doen het dus (met Ecolo in de regeringen) aanzienlijk slechter dan Vlaanderen. En dat terwijl het Vlaamse Gewest goed is voor 70 procent van de Belgische uitstoot.

Praktische gevolgen

Die cijfers hebben trouwens praktische gevolgen. Bedrijven in de industrie en de energiesector moeten jaarlijks dossiers indienen en krijgen dan emissierechten toegekend. Maar elk bedrijf krijgt jaar na jaar steeds minder emissierechten. En wie reduceert krijgt in verhouding meer dan wie niet reduceert. Een klassieke wortel-en-stok-aanpak. De emissierechten die die bedrijven niet hebben gekregen moeten ze kopen via de Europese Commissie. Waar ook die rechten jaar na jaar duurder worden. De energiesector moet trouwens — anders dan de industrie voor wie een deel van de emissierechten gratis is — voor al zijn emissierechten betalen. Die kosten belanden uiteraard in de energiefactuur van de verbruikers.

De rol van het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) is daarbij cruciaal. Het is dat agentschap dat de emissierechten toekent. Bram De Botselier, team leader EU & industrial climate policy bij VEKA, is zeer trots op de Vlaamse emissiecijfers: de uitstoot was in 2023 de laagste ooit. ‘Zowel in de energie-intensieve industrie als in de elektriciteitssector is er een duidelijke emissiereductie tegenover 2022’, zegt De Botselier.

De Bond Beter Leefmilieu vroeg het VEKA welke maatregelen belangrijk effect hebben gehad. Het antwoord van De Botselier was interessant: ‘Zelf hebben we geen analyse gedaan, maar de Europese Commissie kan wel trends analyseren omdat zij het EU-overzicht hebben. Zij wijzen vooral op energie-efficiëntiemaatregelen. Mogelijk hebben energiebesparende maatregelen naar aanleiding van de energiecrisis ook op langere termijn impact.’ VEKA maakt dus zelf geen analyses voor het Vlaams Gewest.

Energiecrisis

Blijft dan toch de vraag hoeveel van die daling te wijten is aan verminderde industriële activiteit door de energiecrisis. Ook daar is De Botselier interessant: ‘Daling van industriële productie door de energiecrisis speelt zeker mee, maar in Vlaanderen komt de daling van uitstoot vooral door de stilstand voor onderhoud van twee grote industriële installaties.’ Naast de fabrieken van Ineos die stillagen verdween met de papierfabriek van Sappi in Lanaken een grote uitstoter.

Vraag is natuurlijk of een daling van industriële activiteit positief nieuws is. Is meer import van goederen of stroom uit de buurlanden de aangewezen weg? Of is de de-industrialisatie niet stilaan iets wat bezorgdheid hoort op te roepen? Het zijn vragen waarover alle beleidsvoerders zich beter twee keer buigen. Ecologisch schitterende scoren op een economisch kerkhof kan nooit een maatschappelijke doelstelling zijn.

Bram De Botselier

Vlaamse CO2-emissies dalen dankzij stilgelegde fabrieken