De literatuurliefhebber kent Mannheim als de stad waar de première van het toneelstuk ‘Die Räuber’ in 1782 de auteur ervan, de jonge Friedrich Schiller, beroemd maakte. Maar voor de meeste mensen zal de stad aan de samenvloeiing van de Rijn en de Neckar de geschiedenis ingaan als de plaats waar een ander soort ‘Räuber’, de rover van een mensenleven, op vrijdag 31 mei 2024 een schok doorheen de Duitse samenleving joeg.

Messteken

Niet dat Duitsland arm is aan ‘steekpartijen’, het verkeerde woord voor aanvallen met een mes. Vorig jaar waren er een dikke negenduizend. De aanval die een Afghaanse asielzoeker vorige week uitvoerde tegen een islamcriticus en die samen met vier andere mensen zwaar verwondde, valt op zich binnen deze statistiek. Dat hij toch voor zoveel beroering zorgt, is te wijten aan het overlijden van een politieagent door meerdere messteken die de aanvaller hem in de nek had toegediend. Bovendien gebeurde dat in de week voor de Europese verkiezingen die in Duitsland als een soort stemtest gelden, zowel voor de huidige ‘verkeerslichtcoalitie’ van sociaaldemocraten (SPD), groenen (Bündnis90/Grüne) en liberalen (FDP), als voor de oppositiepartijen, in het bijzondere de anti-migratiepartij Alternative für Deutschland (AfD).

Paniek

Er ontbrandde in de Bondsrepubliek een hevig debat in politiek en media over hoe om te gaan met asielzoekers die wel afgewezen, maar nog niet het land uitgezet zijn, zoals de dader van Mannheim. De ‘Ampel’, zoals de regering naar de kleuren van een verkeerslicht wordt genoemd, is al langer blootgesteld aan kritiek omdat ze te weinig zou doen tegen het messengeweld dat Duitse steden onveilig maakt. Zelfs de liberale coalitiepartner was beginnen morren: ‘Linkse partijen zijn blind tegenover linksextremisme en doofstom tegenover islamisme – dat moet stoppen.’

Tot voor ‘Mannheim’ gold het mantra dat Duitsland niet zomaar zijn grenzen kan sluiten en dat het anders wel zou lukken met de integratie, het woord ‘Wir schaffen das’ van voormalig kanselier Angela Merkel indachtig. ‘Mannheim’, en dat met de verkiezingen voor het Europese Parlement en voor drie Oost-Duitse deelstaten in september in het vooruitzicht, zorgde voor een opstoot van paniek in regeringskringen.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat bondskanselier Olaf Scholz (SPD) begin deze week aankondigde een regeringsverklaring te willen geven in het plenum van de Bondsdag, het federale parlement. Het grote thema ervan was ‘Sicherheit’, veiligheid, maar dan in de alomvattende zin van het woord.

Scholz schuwde afgelopen donderdag geen harde taal: ‘Wie een politieagent doodt, moet zo hard mogelijk bestraft worden’; het radicale islamisme is een ‘mensenvijandige ideologie’ waarvoor slechts één woord bestaat, namelijk ‘Terror’ (terreur). En dan verbond de kanselier er een praktische gevolgtrekking aan: ‘De plegers van zulke strafbare daden dienen uitgewezen – ook wanneer ze uit Syrië of Afghanistan afkomstig zijn.’

Een opvallende uitspraak, want sinds de Taliban in 2021 weer aan de macht kwamen, stuurt Duitsland er geen afgewezen asielzoekers meer naartoe. Een realistische uitspraak ook? Want hoe wil Scholz daar werk van maken? Alexander Dobrindt, een leidend politicus van de Beierse christendemocraten (CSU), herinnerde er in zijn antwoord aan dat een belangrijke voorwaarde voor de realisering van die voornemens ontbreekt: de volmondige instemming van Scholz’ groene coalitiepartner. Britta Haßelmann, voorzitster van de groene Bondsdagfractie, vond dat er moet nagekeken worden of de veiligheidssituatie in de landen in kwestie uitwijzingen toelaat en of hun buurlanden eventueel wel bereid zouden zijn ‘terroristen of zware misdadigers op te nemen’.

Signaal

FDP en delen van de SPD aan regeringszijde, CDU/CSU en AfD aan oppositiezijde, staan open voor een strenger uitwijsbeleid; de Grünen gaan niet mee in dat verhaal. Scholz wil met zijn regeringsverklaring een signaal naar de burger sturen. Voor Friedrich Merz, voorzitter van de CDU en voorzitter van de Bondsdagfractie van CDU en CSU, volstaan waarschuwingen en aankondigingen vanwege de kanselier niet meer: ‘Uw regering moet nu handelen!’ Zal Scholz dat ook effectief doen? Of is zijn optreden ingegeven door tactische overwegingen, zo vlak voor de Europese verkiezingen? Zal de SPD er van profiteren? Of zal de AfD garen spinnen bij de dramatische gebeurtenissen in Mannheim? De laatste weken was de oppositiepartij in een spervuur van kritiek terechtgekomen wegens de uitspraak van Michael Krah, Europees parlementslid voor AfD en lijsttrekker bij de komende verkiezingen voor het Europees Parlement, dat niet alle SS-officieren oorlogsmisdadigers zouden geweest zijn. In opiniepeilingen was ze gezakt van 20 naar 16 procent.

Zondag zullen we weten of ‘Mannheim’ de AfD weer opgekrikt en de SPD van Scholz weer meer vertrouwen bij de burger bezorgd heeft.

Britta Haßelmann

Verstrengt de Duitse regering haar asielbeleid?