De SP, de Socialistische Partij in Nederland, heeft een tomaat als logo – ironisch genoeg zit de partij nu zelf in de puree, nu de socialistische jongerentak is gesnoeid. Het hoofdbestuur van de partij heeft besloten om de jongerentak ‘Rood’ definitief af te stoten wegens een onoverbrugbaar meningsverschil. Dit verschil van inzicht betreft de rabiaat communistische koers van de genoemde jongerentak.

Geradicaliseerde jongeren

Ergens is het hilarisch: halve communisten verstoten hele communisten. Deze actie is begrijpelijk en tegelijk onzinnig. Enerzijds is de kracht van de SP haar directe belangenbehartiging voor mensen aan de onderkant van de samenleving. Die hebben weinig belang bij ideologische debatten over theoretische vergezichten – zulke debatten belemmeren slechts de alledaagse politieke activiteiten.

Anderzijds is het altijd zo dat jongerenbewegingen de ideologie van de moederpartij verder doordenken en verder doortrekken: in die zin is ‘radicalisering’ onvermijdelijk en is het wachten tot dit opnieuw de kop opsteekt. Het is bijvoorbeeld tekenend dat Jos D’Haese, de 28-jarige fractieleider van de communistische PVDA in het Vlaams Parlement, altijd hetzelfde antwoord formuleert op de vraag of de PVDA zich niet dient te excuseren voor de uitwassen van de Sovjet-Unie: dat is van vroeger tijden en wij kijken naar de toekomst.

Maar dat de SP-leiding nu erkent dat de jongerenclub een probleem is, tekent een groeiend klimaat waarin oude gedachten herleven. Het partijbestuur sprak van ‘geradicaliseerde zolderkamercommunisten’ en de jongeren verweten het partijbestuur ‘Stasi-praktijken’.

Communisme vroeger en nu

Als je een orthodox marxisme vandaag letterlijk zou uitdragen, dan kom je bij interessante paradoxen uit. De communisten zeiden in de jaren ’30 tegen de fascisten: ‘Jullie zijn in de ban van natie en ras, maar dit is een list van het kapitaal, want kijk naar wie de economische productiemiddelen bezit. Arbeiders en economisch behoeftigen kopen niets voor jullie mythologie.’

Vandaag zou de orthodoxe marxist tegen de social justice warrior moeten zeggen: ‘Jullie zijn in de ban van diversiteit en genderneutraliteit, maar dit is een list van het kapitaal, want kijk naar wie de productiemiddelen bezit. Arbeiders en economisch behoeftigen kopen niets voor jullie woke-religie.’ Reeds in zijn eigen tijd ageerde Marx tegen de ridders van de sociale rechtvaardigheid – lees zijn tirades tegen Bruno Bauer. Werkelijk socialisme kon niet uit utopische intenties komen maar moest met fabrieksopstanden worden gemaakt.

Als je daadwerkelijk met jongeren in dialoog gaat over het communisme, dan worden er dikwijls drie argumenten gemaakt, die ieder ook een eigen weerwoord verdienen.

Het eerste argument luidt dat het communisme in theorie geen slecht systeem is. Het heeft een slecht imago gekregen doordat het in de praktijk is uitgevoerd door machtshongerige mensen. Zonde, want is het idee op zichzelf niet goed?

Liegen om te blijven leven

Dit argument is onjuist omdat het communisme een gelijkheid tussen mensen aanneemt die slechts bestaat in theorie. Iedereen voelt heel goed aan dat er machtsverschillen en statusverschillen zijn – zelfs binnen communistische communes – en ook qua inzet en talent zijn mensen beslist ongelijk. Hiermee draagt het communisme het zaad in zich van ideologische corruptie, omdat deze mensen onwaarheden moeten verkondigen om hun ideologie in leven te houden.

Hierop kan de communist dan antwoorden dat er ook binnen het kapitalisme ongelijkheid en exorbitante verschillen in status en welvaart bestaan. Dit is juist, maar het communisme moet hier ook nog eens over liegen. Dat maakt het communisme moreel corrupter dan het kapitalisme. Wanneer je, vanuit jouw positie als staat en machthebber, voortdurend liegt tegen mensen die intuïtief wel beter weten, tast je daarmee hun waardigheid aan.

Sterker nog: naarmate mensen meer begaafd zijn en dankzij hun kunde hoger opklimmen binnen het systeem, zullen zij een grotere druk ervaren om te liegen ten behoeve van hun ideologie. Hiermee neemt de morele corruptie niet lineair, maar exponentieel toe. Het hebben van talent wordt moreel gecorrumpeerd ten behoeve van de leugenachtige staatsideologie.

Politisering über alles

Een tweede stelling die de communist zal lanceren, is dat het uitgangspunt van materiële gelijkheid op zichzelf een prachtig idee is. Mits we de machtshonger van het heersende topkader wegdenken.

De reactie hierop is ten eerste dat de praktische excessen van communistische systemen bewijzen dat deze utopie niet klopt. Dit loopt van de Holodomor tot de dreiging van nucleaire oorlog tot aan de goelags en vandaag het totalitaire social credit systeem in China.

Maar de fout ligt ten tweede nog op een wezenlijker ideologisch punt. Als we uitgaan van materiële gelijkheid, dan resteert de menselijke wens tot onderscheiding en uitzonderlijkheid. De competitieve drang tot profileren verschuift dan van de materiële bestaansdimensies naar andere aspecten van het leven, zoals talent en aantrekkelijkheid. Het taboe willen maken van materiële ongelijkheid heeft alleen tot gevolg dat ieder aspect van het menselijk leven gepolitiseerd raakt. Met een algehele paranoia en identiteitspolitiek tot gevolg: identitaire heksenjachten op ‘burgerlijkheid’ zoals in China.

Misleidend utopisme slechter alternatief

Tot slot kan de communist dan voorstellen om het communisme anarchistisch te benaderen. Al die gebreken die zojuist zijn genoemd – waaronder onderscheidingsdrang – zijn gevolgen van maatschappelijke vorming. Als we die vorming kunnen uitwissen, dan kan een altruïstische, communistische ordening van de samenleving zonder narcisme, afgunst en jaloezie wel degelijk bestaan.

Maar is dit laatste argument niet in tegenspraak met de doctrine van het communisme zelf? Het communisme pretendeert het totale uitmonden van de geschiedenis te zijn, met de communistische heilstaat als ultieme absolutie. De heilstaat volgt uit een hegeliaanse dialectiek die de volledige geschiedenis in zich opzuigt en balt tot een finaal bundelpunt. Als dit zo is, neemt het communisme dan niet ook de zonden en de corruptie van die eerdere tijdvakken mee? Je kunt de vorming die de mens heeft meegekregen ten hoogste transformeren – uitwissen is dan een brug te ver.

Wie het communisme aanhangt, moet al snel oorlog voeren tegen de aard van de mens zelf – de gevolgen zijn altijd weer gruwelijk, doe het niet!

Bruno Bauer

Jezus, de man die geen vader had (1)

Het communisme mag nóóit herleven!