De lancering van de Belgische staatsbon werd een fascinerend schouwspel. Op radio en TV, in kranten en magazines: het onderwerp is alomtegenwoordig. Omdat het komkommertijd is? Misschien, want we zien ook grote krantenartikels over het tuinhuis en het gazon van een parlementslid. De enorme mediahype voor de staatsbon heeft in elk geval consequenties.

Alleen al bij het Federaal Agentschap van de Schuld was op de eerste dag op enkele uren al 827 miljoen euro ingeschreven. Wellicht werd minstens zoveel al ingelegd bij de dertien deelnemende banken. Een significante instroom op korte tijd. Als dat zo verder gaat, is het niet uitgesloten dat het niveau van de zogenaamde Leterme-bons uit 2011 wordt gehaald. Toen werd 5,7 miljard euro opgehaald. Niemand weet waar we finaal uit zullen komen.

Wat zeker helpt is de immense hoeveelheid die vandaag op laagrenderende spaarboekjes staat. De frustratie bij vele spaarders is groot over de lage rente terwijl de inflatie sinds 2002 heeft gemaakt dat die centen in reële termen wegsmelten als sneeuw voor de zon.

Vastklikken

Dat de inlage zou kunnen oplopen tot 20 miljard zoals Bruno Colmant (ex-Bank de Groof-Petercam) speculeerde, wordt uiteraard gul omarmd door vertegenwoordigers van de overheid. Een belangrijk verschil met de Letermebons is dat die een looptijd kenden van 3, 5 en 8 jaar. Gegeven het risico dat de inflatie de komende jaren hoger uitvalt dan nu vooropgesteld, is het misschien maar al te best voor de gewone spaarder dat de staatsbon zich nu beperkt tot een looptijd van 1 jaar.

Alleen al het feit dat er 300 miljard aan spaardeposito’s zijn in België zegt wel iets. Gegeven de lage rente op spaarboekjes betekende de inflatie van 3,2 en 10,3 procent in 2021 en 2022 dat de koopkracht van die centen fors verwaterde. Door lagere energieprijzen zijn de inflatiecijfers gezakt maar de onderliggende inflatie ligt nog steeds rond de 8%. Met het wantrouwen van veel landgenoten tegenover aandelen en andere beleggingsproducten zou een overheidsaanbod van staatsbons van meerdere jaren wel eens succesvol kunnen zijn. Maar dat zou impliceren dat burgers hun centen voor meerdere jaren vastklikken aan rendementsniveaus die vervolgens mogelijk zwaar aangevreten worden door prijsstijgingen.

Politieke economie

Toch regent het nogal veel overdreven hyperbolen. Je hoort zelfs al de vraag of banken die bewegingen van spaargeld wel aankunnen. Zelfs als we vlot naar 5 miljard gaan, blijft dat met spaardeposito’s van 300 miljard allemaal een storm in een glas water. Het zou heel erg zijn, moest het systeem zo weinig robuust zijn dat schommelingen van enkele procenten al problemen opleveren. Het liquiditeitsbeheer en risicomanagement van de banken moet deze evoluties perfect aankunnen.

Het is vooral van groot belang dat de spaarmarkt een gezonde concurrentie kent. En daar zijn vandaag echt wel kritische vragen over te stellen. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt overigens ook voor een belangrijk stuk bij het onvoorzichtig beleid van de centrale banken gedurende de voorbije jaren.

Het is te voorbarig om uitspraken te doen over de impact van de staatsbon op de bankconcurrentie. Die impact zal eerder beperkt en van erg tijdelijke aard zijn. De waarheid is dat ook veel rigide onproductieve regels vanwege de overheid de agenda van gezonde bankconcurrentie geen goed doen.

We zouden niet in België zitten, moesten er geen hilarische discussies rond de staatsbon ontstaan. Enige tijd geleden was er de hype rond het nieuwsbericht van Credit Suisse dat op basis van heel specifieke methodologie beweerde dat de Belgen het meest vermogend zijn. Dat werd bizar genoeg door sommigen gebruikt om te stellen dat de problemen van bestuurbaarheid in ons land overdreven zijn. Nu werd het nieuws rond de inlages voor de staatsbon al na één dag gebruikt om de framing te pushen ‘zie je wel dat België werkt’.

Privilege

Het is bijna staatspropaganda om de inlages voor een staatsbon nu als een groot succes rond te toeteren. Mogen we opmerken dat de overheid hierbij voor zichzelf zomaar een fiscaal privilege creëerde door een lagere roerende voorheffing te koppelen aan de staatsbon? Bedrijven die wel een gezonde balans hebben, in tegenstelling tot overheid, moeten ondertussen de kapitaalmarkt op aan een roerende voorheffing van 30%. Met een commissievergoeding voor de plaatsende banken van 0,3% lijkt het fiscaal voordeel overigens in belangrijke mate bij de banksector terecht te komen. De burger als belastingbetaler kan ook wel eens met kritische ogen naar de operatie kijken.

Een en ander toont hoe gemakkelijk discussies zich beperken tot ‘framing’ en inhoudelijke analyse uit de weg gaan. Laten we dus vooral niet uit het oog verliezen dat het belangrijkste probleem niet is of de overheid zijn schuld plaatst via staatsbon of klassieke schuldobligaties. Wel dat onze overheid met een staatsschuld en begrotingsuitdagingen worstelt die haar boven het hoofd zijn gegroeid. Geen enkele politicus heeft vandaag een idee hoe dat op te lossen. En de politiek gaat nog steeds de vraag uit de weg hoe in dit land de overheidsuitgaven aan te pakken. Finaal lijkt heel het verhaal rond de staatsbon ook een directe link te hebben met het pre-electoraal klimaat waar ons politici al volop in zitten.

Bruno Colmant

Staatsboneuforie