Laat ons er eerst eens de cijfers bij halen. Voor de Kamer zag Vlaams Belang het aantal stemmen gehalveerd, van 506.697 in 2010 tot 247.738 in 2014; dat is van 7,76% naar 3,67% of een daling met 4,09%. Door de lage scores en de kiesdrempel daalt het aantal Kamerleden van veertien naar drie. Filip Dewinter, Marijke Dillen en Barbara Pas, twee Antwerpse en een Oost-Vlaamse zetel. Niet eens voldoende om een fractie te vormen.

Voor het Vlaams Parlement ziet het er nog slechter uit voor de partij. Bij de verkiezingen in 2009 haalde de partij 628.564 stemmen, ze houdt in 2014 iets meer dan eenderde over: 248.840 stemmen. In procenten is dat een daling van 15,28% naar 5,92% of -9,36%. Dat resulteert in vijftien parlementsleden minder, er blijven er nog zes over. Net genoeg voor een fractie. Er is de West-Vlaming Stefaan Sintobin, de Antwerpenaren Anke Van Dermeersch en Tom Van Grieken, de Oost-Vlamingen Guy D’Haeseleer en Barbara Bonte en de Limburger – en kersverse fractievoorzitter – Chris Janssens. In Vlaams-Brabant haalde de partij de kiesdrempel niet.

Rapport

Hoe komt dat nu? Voor de partij moet Chris Janssens daarover een rapport schrijven. Intern was al te horen dat hij de rapporten over de vorige resultaten van de verkiezingen (2009, 2010, 2012) kan overnemen. Toen was er ook een serieuze achteruitgang. Ook toen werden er intern vragen gesteld, De antwoorden klinken verrassend bekend. Ja kan ze makkelijk vergelijken met de persberichten van 2009. Vlaams Belang besloot toen tot ‘de verjonging en vernieuwing van de partij, het herzien van de organisatie en het scherpstellen van de bedrijfscultuur’ (24 oktober 2009). Er veranderde niets, tot bijna niets. Of toch, er werd een exodus ingezet.

De partij is langzaam verstikt door het cordon sanitaire. Een cordon waarin het zichzelf regelmatig bevestigt. ‘Ons partijprogramma is niet racistisch, wij zijn niet racistisch, maar als bepaalde partijkopstukken keer op keer racistisch uithalen, dan moet je niet verwonderd zijn dat we als racistisch worden weggezet. We duwen onszelf elke keer opnieuw in het cordon.’ Dus blijft het cordon.

Dat het Vlaams Belang nergens, echt nergens, in een bestuursmeerderheid zit, doet de partij nu pijn. ‘Die zijn er toch nooit bij,’ is de opmerking van ex-kiezers voor het Vlaams Belang, een argument dat door N-VA in debat gretig werd herhaald. Blijkbaar met resultaat. Het cordon sanitaire dat ooit de ‘levensverzekering’ van het Vlaams Blok/Vlaams Belang genoemd werd, bleek een wurgcontract te zijn. Het zorgde voor een verlies aan ‘intellectuele capaciteit’ omdat het cordon bekwame mensen, die de partij genegen waren, heeft afgeschrikt zich effectief te engageren. Het risico op sancties in en voor hun loopbaan weerhield hen. Na al die jaren cordon is het Vlaams Belang een oude maagd geworden, nog maagd, maar niet aantrekkelijk meer, ze verwerd tot het muurbloempje van de Vlaamse politiek. Met nog tien nationale mandatarissen krimpt het partijapparaat drastisch en zal elk lid uit zijn pijp moeten komen. De vraag is of elke mandataris daar toe in staat is.

Exodus

Je kan veel zeggen over de exodus vanuit het Vlaams Belang, ook over de redenen van hun vertrek, maar als de rekening wordt opgemaakt, blijkt dat er veel politieke capaciteit weg is. Karim Van Overmeire (nu N-VA-schepen in Aalst en Vlaams Parlementslid), Frank Vanhecke (oud-voorzitter, gestopt met politiek), Bruno Stevenheydens (werd fractiesecretaris van N-VA in het Vlaams Parlement), Jurgen Ceder (ex-fractieleider van de partij), en nog heel wat lokale mandatarissen. De N-VA heeft als Forza Flandria geplukt, onenigheid deed de rest. Niet alleen een exodus, ook een brain drain. ‘Ik weet niet of er nog genoeg intellectuele capaciteit is om de partij opnieuw op de rails te krijgen’ twijfelt een partijman. En wie loyaal bleef en capaciteiten heeft, wordt er niet altijd voor beloond.

Dewinter

Een andere constante is het gedoe rond Filip Dewinter. Ook al in 2009 werd in de media gewag gemaakt van een anti-Dewinter-strekking binnen de partij. Maar Dewinter staat nog altijd stevig. Hij waant zich blijkbaar onaantastbaar. Denk aan het verhaal dat Bart Laeremans vertelde: vier partijmensen vroegen Dewinter zijn zinnetje over ‘verbruining’ te schrappen, waarop hij het niet deed, goed wetende dat hij daarmee alle media zou halen. Dat Laeremans dit uitbrengt zegt veel. De grootvader van Bart Laeremans – oud-VU-senator Leo Wouters – stond, samen met Karel Dillen, aan de wieg van het Vlaams Blok. Laeremans zelf voert al campagne voor de partij van vóór hij stemgerechtigd was. Niet het type dat zomaar uit frustratie naar de pers stapt. Als zelfs zo’n ‘stamboek Vlaams-Belanger’ de behoefte voelt om op die manier op tafel te slaan, moet de nood wel erg hoog zijn.

Binnen Vlaams Belang is te horen dat Dewinter al jaren zijn eigen lijn volgt en zich niet gehinderd voelt door het partijprogramma. Hij is er blijkbaar van overtuigd dat hij op zijn eentje wel een zetel haalt in Antwerpen en daar zou hij zich heel goed bij voelen. Hij zou zich beter zou voelen in een kleine radicale ‘zweeppartij’, dan in een grotere ‘volkspartij’. Dewinter zit waar hij wil zitten. Hij zal van tijd tot tijd zijn show opvoeren in de Kamer en zo in beeld blijven, maar zo ook het beeld van het Vlaams Belang blijven bepalen, daarin gretig gevolgd door de media, in feite zijn bondgenoot. Wie zal hem tegenhouden? In de Kamer zal dat alvast niet Marijke Dillen zijn. Zal Barbara Pas dat doen of anderen van de nieuwe generatie?

V-generatie

Het staat haast in de sterren geschreven dat Barbara Pas voorzitter zal worden, Chris Janssens heeft het gehaald als fractieleider in het Vlaams Parlement, als troostprijs mag Anke Van Dermeersch (getrouwe van Dewinter) ook nog naar de Senaat. Maar zullen zij echt het verschil kunnen maken? Zal Tom Van Grieken een nieuw gezicht kunnen geven aan het Vlaams Belang, of Barbara Bonte, of de volkse Guy D’Haeseleer uit Ninove? Zullen zij erin slagen om het partijprogramma uitdragen zoals het is, niet zoals anderen dat graag in een onemanshow brengen? Zullen zij erin slagen de achterhaalde politieke slogans van meer dan twintig jaar geleden te overstijgen? Kunnen zij de nieuwe realiteit van het hedendaagse Vlaanderen beter vatten en omzetten in realistische politieke strijdpunten? Kan de partij weg van kreten als ‘verbruining’ , ‘hand in hand naar eigen land’ en dergelijke meer? Zoals het nu lijkt kan Vlaams Belang enkel overleven als het zich kan bevrijden van het cordon. Vraag is of dat ooit lukt.

Op 11 juni komt Vlaams-Belang-voorzitter Gerolf Annemans in De Debatclub spreken over ‘Nieuw Vlaams Belang, hoe?’ om 20u in Hotel De Basiliek in Edegem.

Foto © Reporters

Bruno Stevenheydens

‘Sluis zonder naam’ in ‘Waasland zonder inspraak’

Vlaams Belang tussen hangen en wurgen