Turkije is een typisch voorbeeld van een land dat niet leert van zijn fouten. Het liefst van al willen Turken de geschiedenisboeken herschrijven. Ze willen het bloed en de tranen van de vele slachtoffers wissen uit het geheugen. Hoeveel minderheden Turkije al heeft gediscrimineerd, geviseerd, vervolgd en aangevallen, is niet meer op twee handen te tellen. Hoeveel leed het eigen volk heeft moeten doorstaan en nog altijd doorstaat is nooit van belang geweest voor de regeringsleiders doorheen de jaren.

Staatsgrepen, politieke gevangenen, een inperking van de vrijheid van meningsuiting, schendingen van de mensenrechten beschrijven de politieke en maatschappelijke geschiedenis van Turkije. De vele pogingen en oproepen van onder andere Amnesty International om Turkije te democratiseren blijven zinloze initiatieven zolang antidemocratische machten en staatsorganen andere meningen op een gewelddadige manier in de kiem smoren.

Nederland is trending

Eén van die antidemocratische staatsorganen is Diyanet, het ministerie van Godsdienstzaken. In een ver verleden, toen Atatürk Turkije wilde moderniseren, had hij Diyanet de verantwoordelijkheid gegeven om de scheiding van Kerk en Staat te garanderen. Vandaag handelt Diyanet in functie van de politieke islam. In alle openheid en zonder schroom of terughoudendheid adviseert dit netwerk van sharia-adepten dat meisjes vanaf negen jaar een huwbare leeftijd bereiken. De opperimam van Diyanet, Ali Erbas, stelde vorige week in zijn vrijdagpreek dat homoseksualiteit een kwaad is dat vervloekt wordt in de islam.

In Ankara heeft de Orde van Advocaten in overleg met de LGBT-gemeenschap een klacht ingediend tegen de imam (en dus tegen Diyanet) wegens het aanzetten tot haat. Daarop reageerde president Erdogan met de fameuze woorden: ‘een aanval op Diyanet is een aanval op de staat. Dit is geen bevoegdheid van de balie van Ankara, iedereen moet zijn plaats kennen.’ In reactie kwam er een virtuele campagne op gang. Daarbij kreeg Nederland onbewust een bijrol toebedeeld met de hashtag #YallahHollandaya (vert.: ‘ga naar Nederland’). Waarom Turken denken dat homoseksualiteit enkel in Nederland voorkomt is mij een raadsel. Maar van homofoben moeten we geen rationele standpunten verwachten.

De georkestreerde campagne is hierbij bedoeld om de opperimam te steunen in zijn haatpreek over homoseksuelen. En de strategie doet ook wel een beetje denken aan de mislukte coup van juli 2016. Toen gingen AKP-aanhangers op instructie van Erdogan muiten in de straten van Istanbul. In het Duitse Karlsruhe tweette een cardioloog van Turkse origine: ‘als arts wil ik duidelijk maken dat homoseksualiteit en transseksualiteit beide ziekten zijn’. Het ziekenhuis waar hij werkzaam was heeft hem hiervoor ontslagen. Toch toont het nog maar eens de invloed aan van Diyanet en Erdogan ver buiten de landsgrenzen van Turkije.

De tranen van Hande Kader

De hypocrisie over homoseksualiteit en transgenders in Turkije is van die orde dat mensen, vooral Turkse moslims, dwepen met transvrouwen zoals Bülent Ersoy. Ersoy is zangeres, drinkt ad fundums met Raki en roept ‘Allahu akbar’ na de laatste slok. Ze verschijnt op iftardiners van de familie Erdogan.

Aan de andere kant heb je transvrouwen zoals Hande Kader. Deze LGBT-activiste werd in 2016 verkracht, waarna haar lichaam werd verbrand. Eenzaam gestorven voor de eeuwige strijd voor erkenning. De tranen van Hande Kader en zovele andere slachtoffers van homofoob geweld mogen niet voor niets geweest zijn. Daarom trachtte ik enkele Turks-Vlaamse homoseksuelen te interviewen over de uitspraken van de imam. Alleen, niemand voelde zich dapper genoeg om er openlijk over te praten. ‘We hebben hier onze levens, we zijn gelukkig, je mag dat niet van ons verwachten’, was de algemene communicatielijn die ze aanhielden toen ik hen contacteerde.

Ik veroordeel niemand en natuurlijk heb ik het recht ook niet om van andere mensen een soort activisme te verwachten. Maar het stoort mij toch wel omdat net hun doelgroep wordt aangevallen. Mijn moeder probeert mijn temperament wat te dempen. Ze vraagt om empathie te tonen voor die mannen die jarenlang hebben geworsteld met hun identiteit, uit angst verstoten te worden door hun families.

Aanvaarding

En plots moet ik denken aan een verhaal van wijlen Duygu Asena, Turkse feministe en auteur van verschillende boeken en verhalen, over een man die zijn geaardheid voor zijn familie verborg. Het is een verhaal dat ik jaren geleden heb gelezen en dat mij altijd is bijgebleven.

De man woont in de grote stad, zijn familie in het dorp. Elk jaar met het offerfeest bezocht hij zijn familie en spendeerde de feestdagen in zijn geboortedorp. Op een bepaald moment krijgt hij een relatie met een andere man in de stad. Eindelijk wil hij zijn geaardheid en de liefde voor zijn partner aan de wereld kenbaar maken. Hij, enige zoon en oogappel van zijn ouders, belt zijn moeder op. Aan de andere kant van de lijn hoort hij de opgewonden stem van zijn moeder die zich voorbereidt op de feestdagen. Maar ze hoort een zekere aarzeling in de stem van haar zoon: ‘Je komt toch met het offerfeest? Je vader en ik hebben je gemist.’ De zoon antwoordt: ja, anne (vert.: ‘moeder’), natuurlijk, ik heb jullie ook gemist.’

‘Maar ik neem nog iemand mee, anne’, vervolgt hij stotterend.

Het hart van de moeder begint sneller te kloppen. Ze hoopt dat haar zoon eindelijk iemand heeft gevonden met wie hij zijn eenzame leven in de grote stad kan delen. En stiekem hoopt ze op een lieve schoondochter met wie ze een goede verstandhouding kan hebben en die haar kleinkindjes kan geven.

‘Hoe heet ze, mijn zoon?’

De zoon haalt diep adem en antwoordt met trillende stem: ‘Het is een man.’

De moeder zwijgt, een krakende telefoonlijn probeert de pijnlijke stilte te verbreken. Na een ondraaglijke stilte slikt ze haar tranen weg en antwoordt ze: ‘Hij is meer dan welkom, mijn zoon.’

Nationale schizofrenie in Turkije

Het is een verhaal over aanvaarding, maar het zou zo uit het leven gegrepen kunnen zijn. Moest die moeder nu de hatespeech van de imam gevolgd hebben, of haar hart? Pseudoreligieuze instellingen overal ter wereld zullen altijd homofobe uitspraken blijven doen. Belangengroepen zullen via juridische wegen rechtvaardigheid en gelijke rechten blijven eisen. Maar het gedweep van het Turkse volk met rijke homoseksuelen en transgenders enerzijds, en de heksenjacht op de LGBT-gemeenschap op instructie van Erdogan en Diyanet anderzijds past in het rijtje van de nationale schizofrenie van een volk.

Bülent Ersoy

Erdogan: ‘Iedereen moet zijn plaats kennen’