Wie deze zomer een dagje cultuur wil opsnuiven, rep je naar Utrecht! Tot 20 augustus is daar een prachtige tentoonstelling over de moeder-maagd Maria, de grootste die ooit in de Nederlanden werd gehouden.

Maria in duizend vormen

Als je denkt dat zo’n expositie een sektarische katholieke bedoening is, of als je vreest voor kitscherige Lourdesgrotten, dan kom je bedrogen uit. De tentoonstelling brengt een totaalbeeld van de Mariafiguur: historisch, artistiek, sociologisch én religieus. Interessant voor alle meningen en gezindten dus. En dat is een hele prestatie.

Zo vergelijkt de expositie Maria met soortgelijke vrouwen in andere culturen, van de Egyptische moeder-maagd Isis tot de hindoeïstische Durga. Binnen de christelijke religies komt de betekenis van Maria aan bod zowel in de islam en het ortodoxe geloof als in het katholicisme.

‘Maria’ is echter vooral een schitterende les kunstgeschiedenis met vroegchristelijke beeldjes, gothische altaarstukken, heerlijke getijdenboeken met hun verfijnde miniaturen, prachtige iconen en een paar authentieke korans. De verschillende evolutie van de kunst in het oosten en het westen wordt helder verduidelijkt. En Nederland zou Nederland niet zijn, zonder Rembrandt. De Meester is er dus.

Insecten-Maria

Opmerkelijk is dat ‘Maria’ eveneens oog heeft voor de recente kunst. Sinds de secularisering en sinds de opkomst van de abstracte schilderkunst, is de moedermaagd stilletjes weggedeemsterd als kunstobject. Maar toch hebben ze in Utrecht echt wel hun best gedaan om nog recente Maria’s te vinden.

Verstilde videokunst van Bill Viola (de slow motion van Maria die aan Elisabeth aankondigt dat ze zwanger is van Jezus), insecten-Maria’s van Jan Fabre, dromerig symbolisme van Carlos Schwabe, tattookunst van Sara Koning, Gerard Reve die in een video het bedevaartsoord Kevelaer prijst en zijn visie op Maria uitlegt: het is er allemaal. Hoewel het Reve-onderdeel voor mij iets omvangrijker had gemogen en de internetmuur met honderden afbeeldingen van Maria op het net (met inbegrip van lesbische Maria’s!) iets meer uitleg had verdiend.

De tentoonstelling is deels chronologisch opgevat: van Maria’s conceptie, haar familie, haar smarten tot haar tenhemelopneming. Maar ‘Maria’ behandelt ook de sociale cultus rond de moeder-maagd: de verschijningen, de processies, de kleinoden onder stolpen met hun appels en peren, de secularisering van de benamingen van Mariabloemen en -planten in het begin van de twintigste eeuw…

Deze expositie is dus absoluut een bezoek naar het Utrechtse Catharijneconvent waard, te meer daar ook de vaste collectie van dit museum indrukwekkend mag worden genoemd. En er is een schitterende, fraai geïllustreerde cataloog boordevol boeiende weetjes. ‘Maria’ loopt nog de hele komkommertijd tot 20 augustus.

https://www.catharijneconvent.nl/bezoek-ons/tentoonstellingen/maria/

Carlos Schwabe

Liefde gaf U duizend namen