De kogel is door de kerk, de Ventilus-hoogspanningslijn gaat bovengronds en zal zuidwest-Vlaanderen doorsnijden. Laten we even de balans maken van het debat en het grotere plaatje proberen te zien.

Energiedorst

Het eerste punt is, en dat plaatst de kwestie meteen in een politiek-strategisch kader, dat wij uit de gijzelingsgreep moeten geraken van fossiele energieleveranciers, of ze nu Poetin heten of een Arabische sjeiktitel dragen. De behoefte aan energie zal alleen maar toenemen met de verdere technologisering van de samenleving. Dat betekent dus ofwel herinvesteren in kerncentrales (bouwtijd tussen de 10 en 15 jaar), ofwel in ‘groene’ energie (zon en wind), ofwel beide. Opnieuw vanuit strategisch standpunt is op twee paarden wedden het veiligste, want ook uranium als grondstof voor kerncentrales moet ergens vandaan komen.

js

Het traject van de nieuwe energielijn.

Iedereen zonnepanelen op zijn dak, prima idee, maar om de energiedorst te lessen, vergelijkbaar met de opbrengst van een kerncentrale, moeten we gaan naar offshore windmolenparken in de Noordzee. Die bestaan al, ze zijn operationeel, ze kunnen binnen korte termijn uitgebreid worden. Ja, er zal al eens een vogel tegen vliegen en vissers moeten een ommetje maken. De ideale wereld bestaat niet, maar in de totaalbalans tussen mens en natuur is dit een goede oplossing die ons energetische autonomie waarborgt.

Het punt is dan wel dat al die opgewekte energie van de zee aan land moet gebracht worden, en verder doorheen het binnenland. Zonder efficiënt transmissiesysteem staan die windmolens daar maar wat te wieken als deze van Don Quichotte. Daarvoor heb je dus hoogspanningskabels nodig die grote vermogens kunnen transporteren. En daarover gaat Ventilus, een project van de Belgische transportbeheerder Elia. Samen met de Boucle du Hainaut gaat het om een ‘missing link’ in het netwerk, zoals de tekening laat zien. Meer bepaald de verbinding tussen Izegem en de Stevin-as. De nieuwe verbinding kan 6 gigawatt stroom aan, evenveel als wat de 7 kerncentrales in ons land produceren. Ook een kabel naar windparadijs Denemarken staat op het programma.

West-Vlaams verzet

Belga

De komst van de hoogspanningslijn veroorzaakte al veel protest.

In West-Vlaanderen gaat de Ventiluslijn grotendeels over landbouwgebied en is er een sterke lokale oppositie tegen het project, vooral gesteund door de CD&V-burgemeesters en hier en daar ook een N-VA’er. De Ledegemse burgervader Bart Dochy (CD&V) trekt de kar. Ze pleiten voor een ondergronds alternatief en wijzen, naast de esthetische verontreiniging, op een gezondheidsrisico, meer bepaald een verhoogde kans op leukemie bij kinderen.

Over dat gezondheidsaspect heeft Lode Goukens al een bijdrage gepleegd. De wetenschap is er nog niet helemaal uit. Maar cijfermatig zou het gaan om één mogelijk geval op de 93 jaarlijkse gevallen van kinderleukemie in België. Dat betekent nog niet dat men een oorzakelijk verband kan leggen, het gaat om een statistisch verband van dat ene kind dat nabij zo’n lijn woonde.

Binnen de politieke besluitvorming op Vlaams niveau is er uiteraard veel te doen geweest over de kwestie. Men stelde een ‘intendant’ aan, een zekere Guy Vloebergh die vanuit zijn privé-ontwerpbureau diensten levert aan de Vlaamse regering. Hij moest het project laten vooruitgaan. Maar om de CD&V uit haar spagaat te halen tussen lokale besturen (tegen) en partijtop en ministers (voor), werd dan nog maar eens een studie besteld bij een onafhankelijke expert, de Duitse professor Dirk Westermann.

Uit deze (zeer technische) studie halen, zoals dikwijls, de twee kanten elk hun gelijk. De prof pleit duidelijk voor een bovengrondse leiding, maar laat de deur op een kier door te stellen dat het afhangt van de technologische evolutie. Daarenboven liet Westermann verstaan dat hij het ondergronds alternatief niet kon onderzoeken wegens ‘een belangenconflict tussen zijn universiteit en netbeheerder Elia’. Dat klinkt toch allemaal verre van kosjer. In hoeverre is dit dan een objectief rapport van een onafhankelijk expert?

Conclusie: naar alle waarschijnlijkheid werd prof. Westermann gewoon ingehuurd om de CD&V uit de wind te zetten en de rangen binnen de Vlaamse regering te sluiten. En de boer, hij ploegde voort. Een smak smartengeld voor de omwonenden moet de pil vergulden.

Flanders Technology?

Los van het feit dat een ondergrondse gelijkspanningslijn technisch ingewikkelder is en bijna 5 miljard duurder dan de bovengrondse versie, kan men zelfs tussen de regels van het Westermann-rapport lezen dat klassieke hoogspanningslijnen tot de technologie van de vorige eeuw behoren. Ze zijn de postduifversie van iets wat een 21ste eeuws energietransmissiesysteem moet worden. De Belgische en Duitse hoogspanningsnetten zijns ook al geruime tijd met elkaar verbonden via een ondergrondse gelijkstroomverbinding tussen Luik en Aken. Wat Vlaams Belang, nu de grootste opposant, er zelf toe doet besluiten dat ‘Elia twee keer langs de kassa wil passeren. Een eerste keer voor de aanleg van een bovengrondse Ventilus, een tweede keer om deze verbinding op termijn alsnog ondergronds te brengen in het kader van de Europese netwerkgridplannen’ (Carmen Ryheul, Vlaams parlementslid voor VB).

Ik zie ze dus ooit wel terug afgebroken worden, al die bovengrondse hoogspanningsleidingen, zoals je vandaag op de daken geen klassieke tv-antennes meer ziet. De glasvezeltechnologie heeft de signaaldistributie overgenomen, ook grotendeels ondergronds. En binnen een eeuw is allicht ook deze technologie achterhaald. Het heet vooruitgang. Een woord dat een wat negatieve bijklank heeft gekregen, vooral omdat de groenen en de milieubeweging elke vooruitgang zien als een achteruitgang voor natuur en welzijn.

Voorts is er nog de in volle ontwikkeling zijnde waterstoftechnologie. Hierdoor zou bijvoorbeeld dicht bij de kust de elektriciteit van de windmolenparken kunnen gebruikt worden om waterstof te produceren (uit zeewater), dat in vloeibare vorm gemakkelijk te transporteren is en ook de autobrandstof van de toekomst zou worden.

Dat is helaas toekomstmuziek, het is vandaag dat Poetin de kraan dichtdraait, en snelle oplossingen op korte termijn dringen zich op om uit de energiecrisis te geraken. We leven altijd te vroeg om de middelen van de toekomst te kunnen benutten. En dan is het natuurlijk de kunst van het besturen: de juiste keuzes maken.

À propos, is de Vlaamse regering ons ook niet in de markt aan het zetten als hoog-innovatieve regio en technologisch topland? Daar moeten toch knappe koppen zitten om betere oplossingen te bedenken dan de 20ste eeuwse stalen pylonen die als mini-Eiffeltorens het landschap ontsieren. De wereld eens verrassen met iets geavanceerds, in plaats van een Duitse professor excuusrapporten te laten schrijven. Iemand een idee?

Carmen Ryheul

Ventilus: geen schoonheidsprijs helaas…