Kan je de huidige sociaal-conservatieve partijen ‘extreem-rechts’ noemen? Of fascisten of nazi’s? Niet zo snel, zegt Dubbeldam in een vrije tribune.

Het is de laatste jaren schering en inslag als het gaat om het gebruik van termen die gelinkt zijn aan de tweede wereldoorlog. Constant worden er verbanden gelegd tussen de huidige rechtsconservatieve beweging en het nationaalsocialisme in Duitsland en het fascisme in Italië onder Mussolini. Vooral met termen als extreem-rechts en ultra-rechts. Dat doet de vragen rijzen: zijn er overeenkomsten? En hoeveel overeenkomsten zijn er dan?

Wonderolie

Om dat beter te begrijpen moeten we terug naar 23 maart 1919, de dag dat Benito Mussolini op het Piazza San Sepolcro in Milaan zijn groep Fasci di Combattimento (letterlijk bundel van gevechten of gevechtsbundel) opricht. Het was een vereniging van ontevreden oorlogsveteranen die in het zwart gekleed tegenstanders terroriseerde, in elkaar sloegen en hun bezittingen vernielde.

Een veelgebruikte vernederingsmethode door de fascisten was het purgeren van hun slachtoffers met wonderolie. Veel standpunten waren een mengeling van de bestaande politieke stromingen. Het fascistisch manifest bestaat dan ook uit zowel socialistische, liberale als nationalistische standpunten. Enkele voorbeelden: ‘Een sterke progressieve kapitaalsbelasting die de vorm aanneemt van een gedeeltelijke onteigening van alle rijkdom’, ‘algemeen stemrecht vanaf 18 jaar’ en ‘De nationalisatie van alle wapen- en explosievenfabrieken’.

De Fasces

Het is dus een soort potpourri van de verschillende politieke filosofieën met een sterke socialistische en autoritaire inslag. Niet verwonderlijk aangezien Mussolini zelf uit de marxistische vleugel van de Partito Socialista Italiano kwam. Zijn politieke directe concurrentie bevond zich dan ook aan de linkerzijde. Door deze geschiedenis zijn er twijfels of het fascisme wel als extreemrechts kan worden beoordeeld. Sommigen noemen het fascisme ook wel socialisme met een nationalistische inslag. Toch is het algemeen als extreem rechts bestempeld.

Daarnaast is er de etymologische link tussen het woord fascisme en het Latijnse woord Fasces. Dat is een Romeins symbool dat staat voor gezag en eenheid. De Fasces bestaat uit een houten roedenbundel die een bijl omringt en werd door lictoren en magistraten gedragen. De bundel roeden staat symbool voor de eenheid en de bijl voor ‘de macht over leven en dood’.
Doorheen de verschillende plannen is er een rode lijn: vrijheid is geen recht maar hoogstens een middel om de doelen van de gemeenschap te bereiken. Het individu is slechts een pion in het grotere geheel dat al dan niet met overheidsgeweld in het gareel gehouden moet worden ter bescherming van de nationale eenheid. En de overheid moet een maakbare samenleving vormgeven die gedienstig is aan (de filosofie van) de machtige leider/het land. Bovendien is het fascisme gebaseerd op het superioriteitsidee dat leidde tot een expansionistische buitenlandpolitiek.

Fascisme + antisemitisme = nazisme

Daar waar Hitler Mussolini als zijn voorbeeld zag kan het niet verbazen dat het nazisme veel gelijkenissen toont met het fascisme. Het Nazisme is gebouwd op de fascistische filosofie met de toevoeging van de antisemitische rassenleer. Termen als fascisme, extreem-rechts, nazisme, ultra-rechts et cetera zijn synoniem komen te staan voor elkaar. Telkens doelend op de autoritaire, gewelddadige, racistische en extreem nationalistische regeerperiodes in de jaren 20, 30 en 40.

Wat zien we vandaag bij rechtse partijen? Over het algemeen zijn er enkele zaken waar zij veel op hameren, namelijk: eigenzeggenschap, (absolute) vrijheid van meningsuiting, soevereiniteit van staat en individu, privé-eigendom, welzijn en voortbestaan van de (lokale) gemeenschap, traditie en cultuur en de samenleving als organisch geheel waarin de overheid niet/zo min mogelijk moet sturen door middel van quota’s, of belastingen.

Stauffenberg

Rechtse partijen die vandaag de dag extreemrechts worden genoemd zijn tegen de fascistische lijn van superioriteitsdenken en volledige overheidscontrole. Ze zijn tegen onderwerping van het volk, tegen agressieve buitenlandpolitiek, tegen politiestaat-neigingen en hebben niet het idee dat zij de uitverkorenen zijn om een duizendjarig rijk op te zetten. Ze zien zichzelf als een bladzijde in het boek van onze geschiedenis.

Het huidige rechtse denken heeft veel meer gemeen met het conservatisme – waarvan belangrijke denkers en vertegenwoordigers in verzet kwamen tegen de fascisten en nazi’s – dan met het fascisme zelf. Zo kwamen onder meer Claus Schenk von Stauffenberg en Dietrich Bonhoeffer in verzet tegen de nazi’s en pleegde ze beiden een aanslag op Adolf Hitler, deze aanslagen mislukten en allebei werden ze geëxecuteerd. De laatste woorden van von Stauffenberg waren: ‘Es lebe unser heiliges Deutschland!’, hiermee verwijzend naar het doel van de coup om Berlijn over te nemen en vrede te sluiten met de geallieerden en daarmee zijn land te beschermen.

Demoniseren

Ja, conservatieven en rechtse mensen in het algemeen zijn vaak bereid om, als het moet, voor de vrijheid van hun vaderland te sterven. Maar dat maakt hen op geen enkele manier extreemrechts, anders zou de bevrijdingsmissie van de Britten een voorbeeld zijn geweest van extreemrechts machtsvertoon. Vriend en vijand zullen het erover eens zijn dat niet het geval was.

Sociaal-conservatieve partijen extreem-rechts of fascistisch noemen is niet alleen een geschiedkundige dwaling van jewelste, het is een vorm van wat men in het Engels stochastic terrorism noemt, namelijk het dermate demoniseren van de tegenstander dat dit resulteert in het aanzetten tot of het plegen van een gewelddaad richting een persoon of groep. Pim Fortuyn is hier waarschijnlijk het meest bekende slachtoffer van.

Proteststemporno

Maar pas geleden werd de achttienjarige Trump supporter Cayler Ellingson het slachtoffer van een doelbewuste aanrijding. De dader had hem na een politieke ruzie en onbewezen beschuldigingen van extremisme aangereden met zijn SUV. Cayler Ellingson is aan zijn verwondingen overleden. Een dergelijk incident maakt opnieuw duidelijk dat dit soort bewoordingen alleen op een passende manier gebruikt mogen worden en niet om tegenstanders van een op zichzelf vrij extreme ideologische agenda zwart te maken. Als dat wel gebeurt verliezen de termen hun waarde.

Dus beste journalisten, columnisten en politici, noem het intellectuele leeghoofden, potpourripolitiek, domrechts, proteststemporno, publiekspopulisten, conservatieve kneuzen, boze blanke mannen of desnoods nostalgische boomers, maar noem ze niet extreemrechts, niet ultrarechts of fascistisch want dat klopt niet. En als ‘persoon met baarmoeder’ synoniem mag staan voor vrouw om transmensen niet te discrimineren, dan moet hier toch ook wel iets voor te verzinnen zijn?

Cayler Ellingson

Zijn de huidige rechtse en conservatieve partijen extreem-rechts?