Vlaams Belang rijfde vorige zondag in Denderleeuw 38 procent van de stemmen binnen en is daarmee voorlopig ook aan zet in de Dendergemeente. Dat is niet zomaar een toevalstreffer: in Denderleeuw is de helft van de inwoners jonger dan 24 intussen van buitenlandse afkomst en de zwarte gemeenschap telt er ruim 3.100 zielen. Chancelvie Okitokandjo, uittredend én nieuwbakken gemeenteraadslid voor CD&V, toont begrip maar trekt ook grenzen. ‘Ik ga niet aan tafel zitten met mensen die principieel tegen mij zijn.’

Mochten er punten worden uitgedeeld voor integratie, dan kaapte Chancelvie Okitokandjo moeiteloos een grootste onderscheiding weg. De juriste – geboren in Kinshasa, deels opgegroeid in Nederland en intussen al twintig jaar in Denderleeuw – spreekt perfect Nederlands en zit er ook al zeven jaar in de lokale politiek. ‘Toen we in België belandden, hebben we eerst even in Halle gewoond. Op aanraden van een collega van mijn moeder zijn we dan naar Denderleeuw verhuisd, waar de woningen een pak goedkoper waren.’

Het aandeel bewoners van niet-Europese afkomst is hier op tien jaar tijd verdubbeld tot 25 procent. En binnen die groep vormen de zwart-Afrikanen veruit de grootste categorie. Kan u begrijpen dat nogal wat autochtonen hier vinden dat de verkleuring veel te snel gaat en dat ze daardoor hun eigen gemeente niet meer herkennen?

Chancelvie Okitokandjo: ‘Absoluut, ik begrijp dat helemaal. Sterker nog, die snelle evolutie heeft ook mij verrast. Toen ik hier na mijn studentperiode opnieuw neerstreek, waren er heel veel nieuwe mensen bijgekomen. Ik vind het dus hoegenaamd niet vreemd dat mensen die hier geboren en getogen zijn het daar soms heel lastig mee hebben. Tegelijk moeten we opletten met veralgemeningen. Neem nu de zwarte gemeenschap: dat is hier absoluut geen homogene groep. Heel wat jongeren die hier al sinds hun kindertijd wonen, zijn perfect drie- of viertalig, willen hier een gezin opbouwen, noem maar op. Die mensen zijn niet te vergelijken met de wat oudere generatie die vaak weinig of geen Nederlands spreekt of met nieuwkomers die hier pas komen wonen zijn.’

Vlaams Belang verleidt hier zowat 4 inwoners op tien, dat kunnen niet allemaal racisten zijn, lijkt me?

‘Nee, dat denk ik ook niet. De voornaamste reden om op die partij te stemmen, is in mijn ogen frustratie. Over de snelle veranderingen, over het gebrek aan contact met die nieuwkomers en over samenlevingsproblemen die hier inderdaad ontstaan zijn. Een partij die daar slim op inspeelt, zal ook veel stemmen halen.’

Zijn die frustraties gewoon ook niet terecht? De groeiende onveiligheid rond het station, het openbare leven dat in ijltempo verfranst, de verbrokkeling van het sociale weefsel: dat zijn toch reële bezorgdheden die blijkbaar nog altijd niet worden aangepakt?

‘In Denderleeuw komen er jaarlijks 1.200 nieuw inwoners bij, terwijl er ook 1.100 vertrekken. Met zo’n groot verloop is het als gemeentebestuur natuurlijk heel lastig werken. Je moet als het ware telkens opnieuw van nul beginnen, en het duurt veel langer vooraleer de impact van bepaalde maatregelen ook echt zichtbaar wordt op het terrein. Dit gezegd zijnde: het stoort me ook wanneer ik hier in de supermarkt meteen in het Frans wordt aangesproken. Het is volgens mij een misvatting dat nieuwkomers doorgaans niet geneigd zijn Nederlands te leren. Een groot aantal onder hen wil dat wél, maar waarom zouden ze die moeite doen wanneer de lokale middenstand zelf constant naar het Frans overschakelt? De verantwoordelijkheid ligt dus deels ook daar.’

Niet alles moet veranderen, maar hier en daar wat opschuiven in de richting van die nieuwkomers moet toch kunnen?

Is het dan wel realistisch om ontevreden VB-stemmers te blijven beloven dat al die nieuwkomers zich hier op termijn zullen moeten integreren, zeker nu de instroom vanuit Brussel alleen maar groter lijkt te worden?

‘Maar wat is dat dan precies, integreren? Je kan niet verwachten dat pakweg een Congolees of een Franstalige Brusselaar hier binnen zes maanden Nederlands leert, dat is echt niet realistisch. Daarnaast moet de inspanning ook van twee kanten komen. Ik denk bijvoorbeeld aan het lokale verenigingsleven, misschien kan ons aanbod ook een stukje diverser worden zodat ook nieuwkomers zich daar meer door aangesproken voelen?’

Ik ken nogal wat mensen die dat als de omgekeerde wereld zouden bestempelen?

‘Goed, maar je moet wel weten wat je wilt natuurlijk. Willen we opnieuw naar een hechtere samenleving evolueren, dan zullen we nu eenmaal ook bepaalde veranderingen moeten aanvaarden. De andere optie is dat we als autochtone inwoners hier gewoonweg ons ding blijven doen, maar dan moeten we ook beseffen dat een bepaalde groep inwoners zich daarvoor niet aangesproken zal voelen. Niet alles moet veranderen, maar hier en daar wat opschuiven in de richting van die nieuwkomers moet toch kunnen?’

Moeten we er daarnaast ook niet voor zorgen dat die razendsnelle verkleuring flink vertraagt, even op de pauzeknop duwen als het ware? Bijvoorbeeld door in het Brusselse ontradingscampagnes te voeren om nog verder naar de Denderstreek af te zakken?

‘Ik geloof daar niet in, ook al omdat ik niet goed inzie hoe je dat in praktijk zou moeten aanpakken. Migratie is nu eenmaal van alle tijden. Mensen komen bijvoorbeeld naar hier omdat de woningprijzen een stukje lager liggen én omdat ze ook bereid zijn de handen uit de mouwen te steken in zo’n verouderde woning. Of ze willen een betere toekomst voor hun kinderen in een veilige omgeving, waar ze op de koop toe dan ook nog eens tweetalig zullen worden. Laat er ons ook niet van uitgaan dat migratie altijd slecht is, we moeten de perceptie daarover ook proberen te keren.’

Maar beseffen die nieuwkomers hier ook voldoende waar ze zullen terechtkomen en hoe groot de verandering zal zijn wanneer ze vanuit Brussel naar pakweg Denderleeuw verhuizen?

‘Ze weten uiteraard wel dat ze in een Nederlandstalige regio belanden, maar het klopt wel dat ze de impact daarvan op hun leven vaak stevig onderschatten. Net zoals de inspanningen die ze zelf zullen moeten doen om zich hier te integreren. Ik denk dat dit voor sommigen echt toch wel een shock is.’

We moeten niet flauw doen: een aantal van hen doen ook amper moeite om zich hier te integreren. Ze werken in Brussel, hun sociale leven speelt zich daar grotendeels af, waarom zouden ze?

‘Zo zullen er ook wel zijn, maar mij lijkt het toch vooral dat heel wat nieuwkomers vooral te weinig tijd hebben of maken om al die inspanningen te doen. Ze beseffen onvoldoende hoeveel tijd en moeite dat vraagt.’

Moet je daar als gemeentebestuur dan niet dwingender op inzetten? Op welke vlakken kan er nog een tandje worden bijgestoken?

‘Ik denk dat het hele integratieverhaal nog veel meer moet worden uitgesmeerd over alle mogelijke beleidsdomeinen. Het gaat niet enkel over taal, maar bijvoorbeeld net zo goed over jeugdbewegingen die er alles aan moeten doen om kinderen van nieuwkomers beter te bereiken. Zo werk je minstens al aan de sociale cohesie van de volgende generatie. Idem dito overigens voor de cultuursector of seniorenorganisaties.’

U raakt daar een teer punt aan: in Denderleeuw was er de voorbije maanden heel wat te doen over de plannen voor een nieuw islamitisch cultureel centrum, waarvan dan wordt gefluisterd dat het eigenlijk een verkapte moskee zal worden. U kan toch moeilijk volhouden dat zoiets integrerend werkt?

‘Ik begrijp dat zo’n cultureel centrum hier met argwaan wordt bekeken, zeker als het gelinkt wordt aan een moskee. Laat ons dus met de initiatiefnemers aan tafel gaan zitten, en er een intercultureel centrum van maken waar alle gemeenschappen welkom zijn.’

Integratie betekent voor mij niet dat je de eigen cultuur volledig moet opgeven

Waarom zouden moslims hier een eigen cultureel centrum moeten bouwen als er al een uitgebreid lokaal cultureel leven bestaat? Dat is toch geen integratie maar eerder segregatie, lijkt me?

‘Ik weet niet of je mensen kan verbieden om hier ook nog hun eigen cultuur te beleven, maar ik zou er dan wel voor pleiten om dat initiatief breder open te trekken.’

Daarmee geef je natuurlijk wel een duidelijk sein aan de autochtone inwoners dat nieuwkomers met een moslimachtergrond zich ook toch niet al te veel moeten integreren? En dan is de stap naar pakweg een moslimschool die enkel halalvoeding op het menu zet ook snel gezet?

‘Ook nu al worden er hier Arabische lessen gegeven, moeten we die dan ook verbieden? Integratie betekent voor mij niet dat je de eigen cultuur volledig moet opgeven.’

Nee, maar je kan moeilijk ontkennen dat heel wat nieuwkomers hier beter gebaat zouden zijn met lessen Nederlands dan met lessen Arabisch?

‘Ik denk dat die kinderen die hier al school lopen in het Nederlands vooral Arabisch volgen omdat hun ouders dat waardevol vinden, zodat ze weten waar ze vandaan komen en eventueel ook met familie in hun land van herkomst in contact kunnen blijven.’

In 2018 behaalde Vlaams Belang partij hier al 26 procent, vorige week was dat 38 procent. Blijkbaar heeft het beleid van de voorbije legislatuur (Vooruit, Groen, CD&V) de kiezers niet bepaald overtuigd?

‘Zoals al aangehaald: wanneer de instroom zo hoog is, kan je daar als gemeentebestuur eenvoudigweg nooit voldoende snel op inhaken. Wanneer Vlaams Belang dan inspeelt op terechte gevoelens van frustratie en volop polariseert, dan krijg je zo’n uitslag. Maar natuurlijk moeten we ook aan zelfreflectie doen en dit signaal ernstig nemen: wat kan er beter? En hoe vermijden we binnen zes jaar een scenario zoals in Ninove? Iedereen moet zich thuis voelen in Denderleeuw, dat is dé uitdaging voor de komende legislatuur.’

Het signaal van de kiezer ernstig nemen, dat hoor ik intussen al dertig jaar. Een heruitgave van de uittredende coalitie in de steigers zetten, lijkt me veeleer het tegenovergestelde?

‘Ik kan me uiteraard niet uitspreken over wat er hier vóór 2018 gebeurd is, maar het moet de komende jaren duidelijk beter dan de afgelopen zes jaar. De grootste frustratie ligt hier bij de taal, en dus moeten we daar nog veel sterker op inzetten. Taal verbindt mensen en is dus cruciaal. Maar we moeten ook beseffen dat taal vooral een middel is, geen doel. Het doel is een betere samenleving.’

De wijze waarop wijzelf en Vlaams Belang naar de samenleving kijken, is totaal verschillend

Er is natuurlijk ook nog het groeiende onveiligheidsgevoel?

‘Ikzelf woon hier al twintig jaar op een boogscheut van het station, en op straat heb ik me nog nooit onveilig gevoeld. Het station zelf, dat is wél een probleem, maar dat geldt natuurlijk voor heel veel stations. We proberen in te zetten op meer politiemensen daar, maar we zitten hier ook met een personeelskader dat we maar niet volledig ingevuld krijgen.’

Vlaams Belang krijgt hier nu nog tot volgende week het initiatiefrecht, maar op N-VA na hebben alle partijen een eerste gesprek met die partij al vriendelijk geweigerd, ook uw CD&V. Dat is toch ook niet bepaald verbindend?

‘De wijze waarop wijzelf en Vlaams Belang naar de samenleving kijken, is totaal verschillend. Wij willen bruggen bouwen tussen verschillende groepen van mensen, zij polariseren vooral. Zo’n gesprek heeft dan ook helemaal geen zin.’

In een coalitie moet iedereen sowieso water bij de wijn doen: is het dan niet net interessant om met hen te gaan praten en op zoek te gaan naar mogelijke raakvlakken?

‘Wat mij betreft, is er zelfs geen overlap van bepaalde waarden, dat lijkt me dus puur tijdverlies. En heel persoonlijk dan: waarom zou ik aan tafel gaan zitten met mensen die principieel tegen mij zijn? Ik ben een van de anderen, ik hoor hier niet thuis voor hen.’

De consequentie daarvan is natuurlijk dat de nieuwe coalitie wellicht oude wijn in nieuwe zakken zal bieden, en daar had de kiezer nu net niet voor gekozen natuurlijk?

‘Kijk, als CD&V gaan we nu eenmaal niet in zee met extreme partijen, die lijn is al lang geleden duidelijk uitgezet.’

Maar wat koopt u daarmee dan als politicus, wanneer het gevolg van die strategie is dat Vlaams Belang hier in 2030 misschien ook een absolute meerderheid behaalt?

‘In mijn ogen moet dit vooral een motivatie zijn om de komende jaren nog veel harder te werken, mocht er een coalitie zonder Vlaams Belang komen. Dat zal veel inzet en moed vragen, maar we kunnen niet anders.’

Chancelvie Okitokandjo

‘Ik geloof niet in ontradingscampagnes om immigratie af te remmen’