Er zijn zo van die organisaties die hoog op mijn ‘betrouwbaar’ lijstje staan. De ‘American Chemical Society’ is er zo ééntje. Zij versturen ook populariserende tijdschriften, zoals C&EN, ofte ‘Chemical Engineering News’. In een artikel van 28 juli 2020, dat toen mijn aandacht niet trok, staat als titel: ‘3M moet PFAS lozingen stoppen uit zijn fabriek in Decatur, Alabama, en het moet 5 chemische stoffen testen op toxiciteit’. Het artikel is van Cheryl Hogue, ‘senior correspondent’ van C&EN. Een dame met decennia ervaring, die andere ‘betrouwbare’ instellingen opvolgt waaronder het Environmental Protection Agency (EPA). Wat zegt Cheryl in juli 2020 over 3M Decatur, een zusterbedrijf van 3M Zwijndrecht, met exact dezelfde problemen?

Schroef PFAS terug

3M heeft met de staat Alabama op 24 juli 2020 een wettelijke overeenkomst gesloten dat het de lozing van zijn fluorchemicaliën, bij ons ondertussen bekend als PFAS, zal terugschroeven. Het betreft dozijnen (dus minstens 24) verschillende PFAS producten, die 3M loosde/loost in Decatur, Alabama, VS. Dat gebeurde ‘zowel in water, grond en lucht’ zo staat er. Het bedrijf loosde zowaar onder andere in de Tennessee rivier, en die verdwijnt niet zo snel in zee als de Antwerpse Schelde. Dus een waterzuiveringsinstallatie is nodig, en fluorchemicaliën (PFAS) moeten ook vernietigd worden vóór ze de lucht of het land ingaan. Luchttransport van die producten zorgt er blijkbaar voor serieuze ‘fall-out’: neerslag die afhankelijk van de weersomstandigheden alle kanten op kan. 3M krijgt 3 jaar de tijd om zo’n duur technologisch hoogstandje te verwezenlijken. Dan gaan we testen en eventueel beboeten, zegt de staat Alabama.

3M moet van de staat Alabama ook toxiciteitstesten uitvoeren op vijf PFAS-producten. Eéntje daarvan werd ook in Antwerpen genoemd, namelijk perfluorobutaan sulfonamide (FBSA). Een beetje vreemd dus, dat noch 3M noch de parlementsleden in de hoorzitting van het Vlaams parlement van 3 september iets zeggen over die sanctie, en over het toxiciteitsonderzoek dat al loopt in Alabama.

3M zegt dat er geen gezondheidsrisico’s verbonden zijn aan hun producten, als die niet in abnormaal hoge concentraties voorkomen. Met ‘producten’ bedoelen ze dan PFOS en PFOA. Werknemers van 3M zouden — volgens 3M — geen afwijkende ziektebeelden hebben. Cijfermateriaal hierover lijkt eerder schaars, maar één parlementslid drong erop aan oude bloedanalysen van 3M te kunnen inkijken. We beschikken wel over een grondige studie van een onafhankelijke groep experts, omtrent één product, namelijk PFOA. Een broertje van PFOS zeg maar. Dat werd door DuPont geloosd in de Ohio rivier en in de lucht, in Parkersburg, van 1950 tot 2000.

Toxiciteit van PFOA

De experten groep die de toxiciteit van PFOA onderzocht, het ‘C8 Science Panel’, begon zijn toxicologische studie van PFOA in juli 2005. Hun rapporten verschenen pas in 2012. Daarin staat dat er ‘een waarschijnlijk verband’ is tussen PFOA en hoge cholesterolwaarden, nierkanker, ulceratieve collitis, schildklierproblemen, prostaatkanker, nierkanker, hypertensie geïnduceerd door zwangerschap. Het regende klachten op het plaatselijke gerechtshof, waar burgers collectief een proces hadden aangespannen. De situatie wordt geschetst in de film Dark Waters, beschikbaar op Netflix.

Het is moeilijk om in te schatten in hoeverre film en werkelijkheid overeenstemmen, maar de mix van ruraal en high tech Amerika is authentiek en dat raakt je. Erin Brockovich, maar net iets beter. De rechter oordeelde dat heel wat eisers genoegdoening moesten krijgen, op basis van de bevindingen van het C8 panel. Dat kostte Dupont een klein miljard dollar. PFOS werd tot nu toe enkel getest op dieren, dus Rebecca Teeters (3M) kan gerust stellen dat er nog geen wetenschappelijk bewijs is van de toxiciteit op mensen. Ook al is het voor vele PFAS slechts een kwestie van tijd om minstens ‘waarschijnlijke verbanden’ te vinden.

Gevolgen voor duurzame energie

De commissieleden (Rombouts, Schiltz, Schauvliege, D’Haese, Daniels, Claes en Anaf) waren ‘chemisch’ goed voorbereid. Sommigen eisten terecht dat 3M een volledige lijst met producten zou verschaffen die op 3M aanwezig zijn. Ook van de kleine tussenproducten. Dat zijn kleinere gefluorideerde moleculen, die dikwijls gasvormig zijn, of goed wateroplosbaar. Die komen uiteindelijk in de atmosfeer terecht of in zee. Twee ecologische systemen die in onze ogen oneindig leken. Maar die kleine tussenproducten zijn ecologisch gevaarlijker dan de onschadelijke polymeren die dikwijls het eindproduct van het bedrijf zijn. Een commissielid dacht dat zo’n kleintje, ‘PFIB’ (perfluoroisobuteen) mosterdgas was. PFIB zou wel best in de productieketen van het bedrijf passen. Maar neen, het is geen mosterdgas dat in WOI gebruikt werd als chemisch wapen. Maar je kan het perfect evengoed als chemisch wapen gebruiken, vandaar de begrijpelijke verwarring.

Die eindproducten van het bedrijf, de polymeren dus, komen terecht in hoogtechnologische toepassingen voor de duurzame energie zoals zonnepanelen en lithium-ion batterijen. Hun recyclage is niet meer het probleem van een bedrijf zoals 3M. Dat laten ze wel aan ons over. We gaan ze verbranden, zeggen sommige recycleerders. Dan mag je inderdaad zeker zijn dat er leuke producten zoals PFIB vrijkomen. En die zijn ‘forever’. Dus als de – heel nuttige – discussie met 3M ongeveer rond is, dan zullen de commissieleden mogelijk een andere kijk krijgen op synthese en recyclage van ‘duurzame energie’-producten. Om in dit artikel nog maar te zwijgen over de benodigde mijntechnologie. De parlementaire commissie lijkt een goed team, en daar kunnen nuttige partij-overschrijdende inzichten ontstaan omtrent écht milieuvriendelijke energie.

Cheryl Hogue

3M in 2020 veroordeeld in VS