Eén zinnetje in de uitleg van Alexander De Croo (Open Vld) tijdens zijn persconferentie kan de huishoudens in België ontzettend zuur opbreken als ze hun elektriciteitsfactuur ontvangen. Als dit werkelijkheid wordt, zal op de factuur een extra lijntje belastingen komen. Zeg maar een Tinnetaks.

Toen premier De Croo op de persconferentie sprak over RAB en CFD was het even schrikken. Beide acroniemen zijn financieringsinstrumenten. Toen een gunstige wind de scan van de gehandtekende Engie-deal op de Doorbraak-redactie deed belanden, bleek dat De Croo al tekende voor het invoeren van een RAB als vergoedingsmechanisme van het akkoord.

Het gevaarlijkste instrument waarover De Croo kort praatte, is de CFD. Bij een CFD of een contract for difference moet de verkoper aan de koper het verschil betalen tussen de waarde van het onderliggend actief bij de aanvang van het contract en de waarde van datzelfde actief op de vervaldatum van het contract. Als dat verschil negatief is dan betaalt koper aan de verkoper. Kort samengevat: de Belgische staat betaalt na de sluiting van de kerncentrales het waardeverschil van de kernreactoren aan Engie. Een CFD staat niet letterlijk in de Engie-deal.

Het andere door De Croo genoemde instrument was de RAB. Dat staat dan weer wel in het principeakkoord. De regulatory asset base (RAB) is dan weer slecht nieuws voor de huishoudens en bedrijven die elektriciteit afnemen. Op zich is de RAB een zeer interessante piste en iets dat de regering zeer goed kent van bij transmissienetbeheerder Elia. Bij Elia zijn de regulatory based assets (RAB) de infrastructuurinvesteringen die aan de klanten doorgerekend worden voor, tijdens en na de aanleg van bijvoorbeeld Ventilus. Tenminste, als Tinne Van der Straeten (Groen) als minister van Energie het federale ontwikkelingsplan in april goedkeurt en de CREG dus die kosten moet goedkeuren zodat ze op de elektriciteitsfacturen komen van de klanten.

Transmissiekosten

Wat bedoelde De Croo met een RAB voor Doel 4 en Tihange 3 in het special purpose vehicle NuclearCo? Gaat de overheid bepalen wat een acceptabele prijs is van stroom uit kerncentrales of van investeringen die doorgerekend mogen worden aan de klanten via de factuur?

Want dat is geen onbelangrijk detail. Bij regulatory asset base (RAB) betaalt de gebruiker via zijn factuur de investeringen af. Samengevat betekent dit dat er na de Elia-bijdrages nu ook een Engie-bijdrage of ‘NuclearCo-bijdrage’ komt op iedereen zijn elektriciteitsfactuur.

De zogenaamde regulatory asset base (RAB) is een infrastructuurinvestering die via de factuur van de klanten doorgerekend wordt nadat de regulator ermee akkoord ging. Dit is een constructie om te vermijden dat de Europese Unie zou ingrijpen omwille van illegale staatssteun. Een voorbeeld van RAB zijn de Elia-bijdragen die aangerekend worden voor de investeringen in het transmissienetwerk. Deze komen bovenop de transmissiekosten. Beide zijn door de federale energieregulator CREG gecontroleerd.

Helaas wou de CREG, die moet toezien op de toepassing van RAB’s zoals bij Elia en Fluvius, niet reageren. Woordvoerder Chris Ceuppens zei: ‘Het bereikte akkoord over de verlenging van de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3 kwam er na onderhandelingen tussen de federale regering en Engie. Voor meer informatie of details over het akkoord kan u dus best met één van hen contact opnemen.’

Bij de federatie aan energiebedrijven FEBEG hield communicatiemanager Stéphane Bocqué de boot ook af: ‘Wij vertegenwoordigen een heterogene sector in termen van productiemiddelen en 35 leden, waarvan er slechts één operationeel betrokken is bij deze branche. Het lijkt mij dus dat u deze vraag moet stellen aan de primair betrokken partijen, namelijk vooral de betrokken ministers (het is een beleidsinitiatief) en eventueel de nucleaire exploitant.’

Lien Meurissen, de woordvoerster van de FOD Economie (waaronder de afdeling Energie valt) was evenmin scheutig om uitleg te geven: ‘Je kan voor meer informatie beter contact opnemen met het kabinet van minister De Croo zelf.’

Het kabinet De Croo, het kabinet Van der Straeten en Engie reageerden gewoon helemaal niet ondanks herhaalde pogingen.

Private partner

Wie wel reageerde was de kabinetschef van de Vlaamse minister voor Energie Zuhal Demir (N-VA). Andy Pieters antwoordde: ‘RAB is een contractstructuur zoals publiek-private samenwerking (PPS) dat in het Verenigd Koninkrijk wordt gebruikt voor nieuw te bouwen kerncentrales.’

Pieters nuanceerde ook dat deze structuur in het Verenigd Koninkrijk in het vooruitzicht wordt gesteld voor de bouw van nieuwe kerncentrales, maar niet voor de levensduurverlenging van bestaande kerncentrales.

De belangrijkste conclusies die het kabinet Demir trekt zijn dat RAB een instrument is ‘om investeringen in kernenergie aantrekkelijk te maken voor een private partner’. ‘Een ingewikkelde structuur waarbij risico bij de overheid komt te liggen’. De prijzen of inkomsten worden voor een lange tijd vastgesteld door een regulator. Pieters vroeg zich af of het de CREG of het FANC wordt. Volgens Pieters is dat dus ‘onafhankelijk van de marktomstandigheden. We zullen dus mogelijks meer dan de marktprijs betalen op een gegeven moment’.

Het bedrijf moet beschikken over een productievergunning. Het investeringsrisico van de onderneming wordt beperkt door:

· De consument/belastingbetaler begint vanaf de bouw mee te betalen (terwijl producent nog geen energie levert)

· De investeringen door de private partner zijn onderhevig aan een maximale kost, zeg gerust een prijsplafond

De analyse van Pieters is dat de Belgische staat de meerkost zal betalen.

Volgens Pieters lijkt de RAB-constructie ‘in ieder geval sowieso een vorm van staatssteun te zijn, die zal moeten worden gemeld bij de Europese Commissie’.

Pieters gaf ook aan wat zijn minister Zuhal Demir gaat doen: ‘De minister gaat pas later deze week communiceren wat haar mening is over deze non-deal.’

Risico’s

In het bewuste akkoord, dat door Alexander De Croo, Thierry Saegeman (Electrabel SA), Pierre-François Riolacci (Electrabel SA) en Catherine MacGregor (Engie SA) werd ondertekend, staat de RAB als ‘Remuneration Mechanism’ onder punt 1.20 b vermeld. De premier ging dus akkoord met naast een gedeelde opbrengsten gebaseerd op gedeelde risico’s ook een vergoedingsmechanisme gebaseerd op een RAB.

De conclusie is dat de federale regering dus de kosten voor de verlenging van de kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 wil afwentelen op de belastingbetaler of eigenlijk op de stroomverbruikers. De opbrengsten van de stroom daarentegen wil de regering delen met Engie.

Chris Ceuppens

De prijs voor de kerncentrales: de Tinnetaks