Vanaf begin 2021 zouden eigenaren van kleinschalige zonne-installaties de gelegenheid moeten hebben om de elektriciteit die ze opwekken maar niet zelf verbruiken, te verkopen. De Vlaamse wetgeving over de tarieven en modaliteiten hiervan is bijna, maar nog niet helemaal, rond.

De riante subsidiëring voor het plaatsen van zonnepanelen voor elektriciteitsproductie ligt al verschillende jaren achter de rug. De pioniers die toen instapten, ontvangen nog enkele jaren zogenaamde groenestroomcertificaten. Maar dit systeem dooft stilaan uit en de vergoedingen worden niet geïndexeerd.

Wie voor einde 2020 zonnepanelen plaatste, kan nog tot vijftien jaar na die plaatsing blijven genieten van het gratis karakter van de zon door de terugdraaiende teller. De teller loopt terug wanneer men op zonnige dagen minder energie verbruikt dan opwekt. Daardoor krijgt ook minstens een deel van de elektriciteit die ’s nachts van het net wordt gehaald, een gratis karakter.

Distributienet als batterij

Het huidige effect van de terugdraaiende meter is dat het distributienet werkt als een batterij. Eigenaren van fotovoltaïsche panelen (pv-panelen) plaatsen hun overschot aan zonnestroom op het net — ze leveren die zo aan hun leverancier — en vragen die later terug. Voor het gebruik van het net betalen ze sinds 2015 een ‘prosumentenvergoeding’ aan netbeheerder Fluvius. Die moet samen met hoogspanningsnetbeheerder Elia instaan voor het evenwicht tussen injectie en verbruik op elektriciteitsnetten. Anders zouden consumenten die geen zonnepanelen hebben, een in verhouding te groot deel van de distributienetkosten betalen. Die worden immers berekend als een percentage op de netto afname.

Het systeem is eerlijker dan de oudere regeling. Toen moesten eigenaren van zonnepanelen weinig of — in geval van geen nettoverbruik — helemaal geen bijdragen betalen. Maar nu benadeelt het bepaalde mensen met zonnepanelen. Zo is de huidige prosumentenvergoeding niet gebaseerd op het gebruik van elektriciteit via het net, maar op de capaciteit van de omvormer van de pv-installatie. Wie om een of andere reden heel weinig stroom verbruikt (lange reis, inkrimping gezin, aankoop zuinige toestellen,…) blijft betalen voor de maximale capaciteit. Dat is trouwens ook het geval wanneer de zonne-installatie defect is en er alleen netstroom wordt gebruikt. Er is ook geen vergoeding voor netto-geïnjecteerde stroom. Fluvius gebruikt die om zijn netverliezen te dekken.

Nieuwigheden

Momenteel worden volop nieuwe, digitale meters uitgerold. Die operatie zal nog enkele jaren duren. Dergelijke meters zijn geen terugdraaiende tellers, maar registreren op kwartierbasis de afname en de injectie. Hun gebruikers betalen geen prosumententarief meer. De vergoeding voor het netgebruik wordt dan berekend op hun brutoafname én hun injectie. Tot einde 2020 kunnen prosumenten wel eenmalig kiezen om het oude systeem te behouden, tot vijftien jaar na ingebruikname van hun zonnesysteem. Vrijwillig overstappen naar het nieuwe systeem kan op elk moment. Maar wie overstapt, mag daarna niet meer terugkeren naar het oude systeem.

Omdat de tarieven en modaliteiten voor verkoop van niet zelf verbruikte elektriciteit nog niet vastliggen, is het voorlopig onbegonnen werk om exact te berekenen welke van beide systemen het voordeligste zal zijn. Zelfs de digitale simulatiemogelijkheid op de website van de Vlaamse marktregulator Vreg geeft niet meer dan een ruwe benadering.

Bovendien verandert er vanaf begin 2022 nog meer. Dan treedt het zogenaamde capaciteitstarief in voege. De vergoeding voor gebruik van het distributienet wordt daarbij gedeeltelijk berekend op het piekverbruik — het hoogste verbruik — op kwartierbasis. Die differentiëring zal prosumenten en andere consumenten ertoe aanzetten hun verbruik zoveel mogelijk in de tijd te spreiden, vooral naar momenten dat er minder elektriciteit wordt afgenomen.

Overproductie verkopen

Wie meer stroom produceert dan hij of zij verbruikt, kan die dus vanaf 2021 verkopen. Maar er moeten dan ook kopers opdagen. Dit lijkt gelukkig geen probleem. De gevestigde elektriciteitsleveranciers staan klaar. Het zal vanaf 2021 zelfs mogelijk zijn voor aankoop en verkoop van stroom met twee verschillende leveranciers in zee te gaan. Marktleider Engie Electrabel verwijst door naar de sectororganisatie voor commentaar, maar andere leveranciers laten al in hun kaarten kijken.

‘Wij zullen zeker het overschot aan zonnestroom van onze coöperanten met digitale teller kopen,’ zegt Chris Derde, bestuurder bij de regionale speler Wase Wind. ‘Hoewel die vaak een lage waarde heeft op de dagmarkt, zullen we er toch in een eerste fase een vaste prijs voor geven. Hoeveel dat gaat zijn gaan we in oktober vaststellen. We bekijken intussen ook of we contracten voor spotprijzen — de prijs op de dagmarkt — kunnen aanbieden. Dit is gemakkelijker voor ons — we moeten ons dan niet indekken tegen mogelijke prijsschommelingen op de markt — maar voor de betrokken coöperant is het een gok, hij weet dan nooit vooraf welke prijs hij zal krijgen.’

Behoorlijke terugbetaling

‘Voor ons is het belangrijk dat de stroom die we bij onze coöperanten inkopen, op een heel eenvoudige wijze mee in de afrekeningen kan komen,’ zegt Jim Williame, algemeen coördinator van Ecopower. ‘Een andere leverancier kiezen voor injectie dan voor afname lijkt ons niet praktisch. Het gaat bij de meeste mensen over een heel kleine hoeveelheid elektriciteit. Als daardoor een administratieve flow moet worden opgezet, is dit niet zinvol. De kosten zouden dan hoger oplopen dan de eventuele opbrengst.’

‘Als de bij prosumenten aangekochte elektriciteit wordt afgehouden van wat de leverancier moet voorzien op het net, dan is die redelijk wat waard,’ meent Williame. ‘Dat zou wel eens 0,08 euro/kWh kunnen zijn. Als de leverancier de elektriciteit koopt volgens een zonneprofiel, zoals bij de eigenaren van grote installaties, dan is de prijs laag. Reken eerder op 0,03 euro/kWh, afhankelijk van de uurprijzen op de Belgische groothandelsmarkt. Min de administratieve kosten. Het eerste zal voor de prosument veel transparanter zijn dan het tweede.’ Ter vergelijking: Ecopower hanteert, als een van de goedkoopste aanbieders, een tarief van 0,26 euro voor zijn elektriciteitsklanten. Dit betekent voor prosumenten dat verkochte stroom minder dan een derde waard is dan aangekochte stroom.

‘Overgedimensioneerde installaties zullen minder rendabel blijven. Het kan de mensen wel een beter gevoel geven als ze die overschot kunnen verkopen. Of een motivatie om overschot naar het net te laten gaan. Nu zijn er jammer genoeg heel wat mensen die hun mogelijke overschot opgebruiken op een minder efficiënte manier — via bijvoorbeeld losse elektrische verwarmingstoestellen — omdat ze het anders toch kwijt zijn. Mijn inschatting is dat een behoorlijke terugbetaling voor het overschot (systeem 0,08 euro/kWh) bij Ecopower-klanten kan neerkomen op de productie van een windturbine (4 of 5 miljoen kWh op jaarbasis).’

Marktwerking

‘We vertrekken van twee uitgangspunten,’ verklaart Dirk Meire, raadgever energie op het kabinet van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA). ‘Eerst willen we erover waken dat prosumenten een correcte vergoeding ontvangen voor de stroom die ze op het net zetten. Daarnaast willen we tegelijk de productie van groene stroom en zuinig energieverbruik bevorderen. We zorgen er ook voor dat de markt kan werken. Fluvius zal daarbij als noodafnemer fungeren voor wie om een of andere reden geen contract afsloot met een leverancier.’

In Brussel is al een hybride systeem van kracht. Eigenaren van pv-installaties betalen er een netvergoeding voor zowel afgenomen als geïnjecteerde elektriciteit. Van de elektriciteit zelf komt slechts de netto-afname op de factuur.

Volledige vrijmaking van de markt

‘Een volgende stap in de wetgeving moet het mogelijk maken dat particulieren hun overschotten verkopen aan andere particulieren. Pas dan zal de markt volledig vrij zijn,’ meent Meire. In de praktijk lijkt deze nog verder toekomstige wetgeving geen veranderingen op de markt te zullen meebrengen, wegens de kleinschaligheid van het aanbod tegenover de administratieve inspanningen en de prijsschommelingen.

Maar ze opent wel andere mogelijkheden. Denk maar aan ouders die in een villa met groot zonnedak wonen. Na de verhuis van hun opgegroeide kinderen zakt hun netto verbruik fors. In een volledig liberale markt kunnen ze tegen 0,0001 euro hun overschotten verkopen aan hun kinderen, die dan bijvoorbeeld in een appartement wonen. Kortom, de toekomst ziet er wel groen en zonnig uit, maar allesbehalve eenvoudig.

Chris Derde

Als particulier energieproductie zonnepanelen verkopen