Op 1 maart van dit jaar ging Christian Laporte met pensioen. Gedurende decennia was hij politiek journalist, eerst bij Le Soir, nadien bij La Libre Belgique. Hij noemt zichzelf een bruggenbouwer en is perfect Nederlandstalig. Al was hij lang geleden een zeer aktieve militant van de Franstalige lijst in het Vlaamse Beersel en ooit lid van het kabinet van Lucien Outers (FDF) toen deze politicus heel nauw bij Hugo Schiltz (VU) aanleunde.

Ooit wil hij zijn memoires schrijven, maar daar is het nog te vroeg voor. Met deze historicus, niet van vorming , wel van geest, zoals hij zichzelf noemt — hij is communicator en politiek socioloog van de UCL — overlopen we het partijpolitieke landschap in Franstalig België op de vooravond van de verkiezingen. Hij is hard voor het cliëntelisme van de PS. En mocht er een ‘volksfrontregering’ komen in Wallonië, dan wil hij… terug naar Leuven, niet om te studeren of om er, horresco referens, aan politiek te doen, maar om er te leven. Zoals in het begin van de jaren 70 toen hij daar, volgens zijn eigen zeggen, ‘een gelukkig jaar’ gestudeerd heeft alvorens te verhuizen naar Ottignies- Louvain-la-Neuve waar hij sinds 43 jaar woont…

Doorbraak: De Zweedse partijen willen graag voortdoen. Daarvoor wordt ook gekeken naar cdH, dat met Maxime Prévot een nieuwe voorzitter heeft. Didier Reynders liet alvast verstaan dat het met een bijkomende Franstalige partij evidenter zou zijn om te regeren.

Christian Laporte: ‘De nieuwe voorzitter Maxime Prévot is realistischer. cdH beseft zeker en vast dat ze iets heeft gemist door niet mee te regeren tijdens de laatste legislatuur. Zeker toen (de vorige partijvoorzitter – red.) Benoit Lutgen van richting veranderde door de Waalse regering met de PS op te blazen en in zee te gaan met de MR.’

Dat heeft Wallonië geen stabiele meerderheid opgeleverd.
‘Dat is vooral het gevolg geweest van Patricia Potigny die is overgestapt naar de lijst-Destexhe. Maar het was inderdaad erg nipt. Het was ook moeilijk voor de cdH om zich te distantiëren van de natuurlijke bondgenoot sinds jaren. Onder andere omwille van madame Non.’

Die natuurlijke bondgenoot is de CD&V?
‘Ja, het gaat al jaren niet meer goed tussen die twee partijen. We hebben toch ondervonden dat de CD&V zich nogal gefopt voelde door Joëlle Milquet, die liever regeerde met Elio Di Rupo.’

Staat het cdH van vandaag dichter bij de CD&V?
‘Dat zou ik nog niet durven zeggen zelfs indien Wouter Beke en Maxime Prévot samen een interview gegeven hebben afgelopen weekend aan de Libre! (en De Tijd — red.). Ik zie geen tekenen die dat aantonen en men voelde dat ook in hun antwoorden. Maar ze willen wel iets ondernemen…Een van mijn laatste wapenfeiten als journalist was het bijwonen van het congres waar Prévot werd verkozen. Daar voelde ik de goede sfeer van de congressen van de PSC vroeger, waar er een gehechtheid bestond tussen de verschillende standen in de partij: de rechterzijde, de syndicale vleugel. Al zitten de militanten van de Mouvement ouvrier chrétien steeds meer bij Ecolo.’

Is cdH een linkse partij?
‘Syndicalistisch is de partij niet meer, maar doordat ze diep aanleunde bij de PS, was er steeds minder plaats voor een rechtervleugel, die naar de MR overstapte. Wie de lijsten bekijkt ziet nog weinig mensen van rechts bij de cdH. Maar de partij wil terug meer een partij van het centrum zijn, en dus ook ecologisten aantrekken.’

Noemt de MR zich niet ‘de’ centrumpartij van Franstalig België?
‘In mijn ogen is de MR zeker geen rechtse partij.’

Is dat niet hét probleem in Franstalig België? Dat er geen rechtse partij is? Als je nog maar kijkt naar de populariteit van Jan Jambon en Theo Francken over de taalgrens.
‘Het is zeker niet Alain Destexhe die dat gat gaat opvullen, en nog minder Mischaël Modrikamen (van de Parti Populaire – red.). Dat lijkt uitgesloten. Het moet komen van de minst linkse van de Waalse partijen, en dat is de MR.’

Wouter Beke (CD&V) benadrukt telkens opnieuw hoe kort de lijn is tussen hem en Charles Michel.
‘Het is toch opvallend dat er geen korte lijn is met de cdH. Op een congres van de cdH zie je al jaren geen CD&V’ers meer.’

Ziet u deze cdH van Prévot met de N-VA in zee gaan?
‘Un moment de honte est vite passé. Indien het de cdH toelaat om opnieuw federaal aan de macht te komen, zal de partij dat wel doen. Des te meer nu, omdat er sinds het congres dingen zijn gebeurd die de partij verzwakt hebben. Zoals de sjoemelage in Neufchateau waarbij de hele familie Fourny betrokken is. Bovendien is de cdH heel zwak in Brussel. Zwaargewicht Francis Delpérée komt niet meer op omwille van interne incidenten. Daarmee heeft de cdH een stemmenkanon verloren: hij haalde veel stemmen in de rijkere zuid-oostrand van Brussel en was een vaste waarde, een mens op wie men kan rekenen om sommige traditionele waarden te beschermen. Gaan zijn gewezen kiezers voor de MR kiezen, voor Destexhe of de PP? Als ze nadenken zullen ze, volgens mij, dat laatste wel niet doen.’

MR

De persoonlijke band tussen Wouter Beke en Charles Michel lijkt stilaan de levensverzekering van de MR om straks terug deel te nemen aan de federale regering.
‘Veel hangt af van het evenwicht binnen de MR. Dat is een heel vrije, autonome kiezersvereniging. De liberale partij is sinds zijn oorsprong een opsomming van hardnekkige individualisten. En spijtig genoeg voor de liberale kiezer is de strijd tussen de strekking-Michel en de strekking-Reynders nooit gaan liggen.’

De MR-ministers, op Michel na, hebben weinig indruk nagelaten. Zijn er sterke figuren in die partij?
‘Madame Galant is inderdaad minister geworden, dat was een grote casting fout. Strategisch heeft de MR heel wat afspraken gemist. De partij heeft zich niet voldoende beziggehouden met de multiculturaliteit van Brussel. Oud-minister Hervé Hasquin heeft daar ook voor gewaarschuwd, onder andere in zijn mémoires die enkele weken verschenen zijn: de MR heeft niet gedaan wat nodig was om dat cliënteel aan te trekken. De PS heeft de Maghrebijnen en Turken aan zich gekoppeld, de cdH is haar boodschappen gaan doen bij de Congolese en Afrikaanse gemeenschap.’

Had de MR Assita Kanko moeten behouden?
‘Ze was symbolisch belangrijk. Ze is dat nu ook, maar de N-VA heeft nog zulke figuren: Zuhal Demir, Darya Safai.’

Wordt Alain Destexhe een bedreiging voor de MR?
‘Het is moeilijk in te schatten welke kiezers hij zal overtuigen. In de laatste peilingen haalt hij maar 1 procent. Hij stelt zich nu voor als de geestelijke zoon van Jean Gol. Ik weet niet of Gol in de hemel van de Joodse vrijmetselaars zich hierover verheugt of niet.’

Zou hij het verschil kunnen maken? De voorbije decennia is er altijd wel een rechtse partij geweest, maar met nooit met meer dan een of twee zetels in de Kamer. Kan Destexhe geen Franstalige Jean-Marie Dedecker worden?
‘Links gedachtegoed is nu eenmaal makkelijker te verkopen in Wallonië dan rechts. Het is ons geluk dat sinds de Tweede Wereldoorlog alle uiterst rechtse experimenten tot niet veel hebben geleid. Ze waren erg verdeeld en we hebben het domste neofascisme van Europa gehad. Gelukkig genoeg hebben we daardoor ook geen nieuwe Degrelle.’

Modrikamen zegt dat hij geen stemmen kán halen omdat hij vakkundig wordt doodgezwegen in de media, gaf hij toe in een Doorbraak-interview.
‘Hij heeft dat vorige week nog maar herhaald. Hij is nog maar net, naast Destexhe, aan bod gekomen in La Libre Belgique. Hij is een uitdager voor de MR. Maar zijn discours komt heel moeilijk over. Ik zal het niet racistisch noemen, maar Modrikamen vertegenwoordigt vooral de mensen die het moeilijk hebben met vluchtelingen en migranten in het algemeen. Hij speelt erg op het register van het islamisme in.’

Dat doet Destexhe ook. Die wil trouwens van zijn partij een Waalse N-VA maken. Maar dat wou Modrikamen ook. Waarom sluiten die twee niet de handen in mekaar?
‘Dat ligt moeilijk. Ze zullen zeker en vast met elkaar hebben gesproken, al heb ik daar geen bewijzen van. Ze zijn toch niet zo dom te denken dat ze meer zullen winnen door apart naar de kiezer te gaan?’

De ontevreden MR-kiezers zullen niet voor Dextexhe kiezen, als ze twee keer nadenken, zei u daarnet.
‘Destexhe is een man van grote verklaringen en veel woorden, maar hij heeft weinig gedaan als volksvertegenwoordiger. Hij heeft ook geen sterke lokale verankering. De ene na de andere Brusselse MR-afdeling heeft hem verworpen.’

Destexhe heeft een goed contact met Theo Francken. Bij de gemeenteraadsverkiezingen werden Francken en Jan Jambon uitgespeeld in Brussel. Dat heeft weinig Franstalige stemmen opgeleverd. Zou dat bij de gewestverkiezingen anders kunnen uitdraaien?
‘Ondanks mijn sympathie voor Cieltje Van Achter (N-VA lijsttrekker Vlaams Parlement in Brussel – red.) heeft zij niet echt de persoonlijkheid om Franstaligen aan te spreken. We zullen vooral de stemmen van Assita Kanko in de gaten moeten houden. Zal zij Franstaligen kunnen overtuigen?’
‘De manier waarop N-VA Brussel blijft benaderen, zal haar niet helpen Franstalige stemmen te winnen. De Franstaligen denken dat de N-VA Brussel wil wurgen. Die partij heeft nog niet de Brusselse DNA als de andere Brusselse politici zoals Guy Vanhengel of vroeger Jos Chabert.’

FDF/Défi

Défi, het vroegere FDF, blijft het goed doen in Brussel.
‘Maingain zit misschien op een wolk, maar zijn partij groeit niet meer. De peilingen zijn niet zo goed in Brussel. En er is veel ondernomen om in Wallonië verkozenen te halen, maar dat is niet echt gelukt.’

Heeft de naamswijziging te maken met de plannen om ook in Wallonië voet aan de grond te krijgen?
‘Dat heeft er zeker mee te maken. Maar nu zijn er nog maar een paar gemeenteraadsleden. De grootste vergissing van Défi is nu om ook een centrumpartij te willen worden.’

Vermits MR in een regering met N-VA stapte, zullen er toch wel ontgoochelde kiezers zijn?
‘Défi speelt inderdaad die kaart als een sociaal-liberale partij. Ze verwijt de MR met de N-VA geregeerd te hebben. Maar tussen Défi en MR komt het nooit meer goed.’

U bedoelt tussen Maingain en Michel?
‘Inderdaad. Maingain wil wraak nemen op de MR. Hij alludeert niet meer op het verleden van het FDF, dat toch het voortouw nam in Franstalig België voor federalisme.’

FDF wou in de jaren 70 wel federalisme, maar vandaag is elke stap in de staatshervorming er een te veel…
‘Ze wil nu stand houden, inderdaad.’

Er werd wel gefluisterd dat Christine Defraigne, de oud-voorzitter van de Senaat, in Luik naar Défi zou overstappen.
‘Die leunt meer aan bij de PS. Maar doet ze dat uit overtuiging of omdat ze tegen Charles Michel is?’

Links in Wallonië

Ondertussen is Elio Di Rupo terug. Hij wil de financieringswet bijsturen…
‘Maar wie gelooft die man nog? Bon, men heeft toch de indruk dat Di Rupo’s uur voorbij is. Hij had zich al eerder moeten terugtrekken, tijdens de afgelopen legislatuur. Nu komt hij wat pathetisch over. Altijd diezelfde mantra “le gouvernement MR/N-VA”…’

PS-kopstuk Magnette gebruikt diezelfde mantra. Hij wil alvast niet praten met de N-VA.
‘Magnette speelt met de idee om een regering te vormen met de linkse krachten in Wallonië.’

Het gedroomde scenario voor Bart De Wever: als hij een centrumrechtse Vlaamse regering kan vormen in Vlaanderen, en Magnette maakt een linkse regering in het zuiden, dan staat het confederalisme in de sterren geschreven.
‘En dan zullen een aantal mensen naar Vlaanderen verhuizen.’

De Wever noemt dat een Volksfrontregering.
‘Als dat gebeurt, vragen we onze aanhechting bij Vlaams-Brabant aan. (lacht) Ik heb toch de indruk dat mensen die niet noodzakelijk de politiek volgen, dat een catastrofe zouden vinden. Voor Waals-Brabant zeker en voor de provincies Namen en Luxemburg, en voor Wallonië in het algemeen.’

Denkt u dat PS de handen in elkaar zal slaan met de PTB?
‘Dat zie ik nooit gebeuren. Er is wel een groep van supporters, intellectuelen, gepensioneerde journalisten die voorstander zijn. En de Luikse FGTB denkt nog altijd dat “le grand soir du communisme” is aangebroken.’

Ongenoegen in Franstalig België

Verkiezing na verkiezing stemt 20 tot 25% van de bevolking in Franstalig België niet of blanco. PTB slaagt er ook niet in die mensen te bereiken.
‘De PTB heeft wel meer problemen. Ze is te stalinistisch. Drie van de zes gemeenteraadsleden in Brussel-stad zijn uit de partij gestapt. Ook in Namen is er een verkozene weg. Vele verkozenen van de PTB zijn van allochtone afkomst, of het zijn Vlamingen, zoals Hedebouw.’

Maar zoveel blanco stemmen toont toch aan dat er een reservoir is van ongenoegen in Franstalig België dat politiek niet vertaald wordt.
‘Er zijn inderdaad geen alternatieven. In deze campagne komen er kleine schandalen naar boven, en wel in alle partijen. Niemand wordt gespaard.’

Vindt u het dan niet vreemd dat als er zoveel ongenoegen is, er geen enkele partij is die dat kapitaliseert?
‘Gelukkig genoeg hebben we geen extremen in Wallonië. Behalve de PTB, en dat zijn de erfgenamen van de communisten. In de jaren 80 waren er nog communistische verkozenen. En langs de kant van uiterst-rechts zijn ze meer dan verdeeld.’

Bovendien hebben jullie in Franstalig België les gillets jaunes, overgewaaid uit Frankrijk.
‘(minachtend) Zo belangrijk zijn die niet. In Vlaanderen bestaan ze niet, dat is een feit, maar in Wallonië is dat maar een steekvlam geweest in het begin. En maar goed ook, als je ziet wat ze allemaal vernielen in Parijs.’

De beweging lijkt wel iets structureels te worden in Frankrijk.
‘Maar wat brengt het op om een winkel van Vuitton te vernielen? Touchons du bois, maar ik zie weinig langs Waalse kant om die beweging te zien groeien. Ook de linkse politici hebben de gele hesjes geen grote steun betuigd.’

Regionalisme

België is twee landen. Maar is Franstalig België niet ook twee landen? Zijn Brussel en Wallonië over dezelfde kam te scheren?
‘Wallonië is niet één homogeen blok, het is niet een rood land, met enkele blauwe plekken. Er zijn de twee industriële bekkens waar nog altijd veel problemen bestaan. Het grootste probleem is dat van het cliëntelisme. Terwijl er veel Walen zijn die echt iets anders zouden willen. De solidariteit tussen Brussel en Wallonië komt niet naar boven, er zijn te veel verschillen. De Fédération Wallonie-Bruxelles zal niet lang behouden blijven. Ik zou graag meer regionalisering willen in België, maar dan met vier gewesten.’

Het model van Johan Vande Lanotte?
‘Ja, maar ook van de Duitstaligen en van Philippe Destatte (van het Institut Jules Destrée – red.). Ideaal zouden de vier gewesten dezelfde autonomie krijgen, al zal dat moeilijk zijn het kleine Duitstalige Gewest hetzelfde te geven als aan Vlaanderen, Wallonië of Brussel. Ik zie trouwens in Brussel een grotere regionale bewustwording. De traditionele kloof tussen Nederlands- en Franstaligen wordt daar steeds meer overbrugd. Trouwens, het Frans is daar niet meer de grootste taal denk ik, Berbers en Engels zijn er overal aanwezig.’

De N-VA legt een model op tafel van confederalisme, dat stelt dat Brussel door zowel Vlaanderen als Wallonië moet beheerd worden.
‘Dat ligt moeilijk bij federalisten zoals ik. Op een zeker moment zal men moeten rekening houden met de regionalisten in Wallonië ook. Die zijn er nog, als zijn die minder opvallend aanwezig als in de tijd van Guy Spitaels.’

Bestaat er nog een regionalistische stroming in de PS?
‘Ja, maar die komen minder naar voren. Of het moet Pierre-Yves Dermagne zijn, en de zoon van Robert Collignon. En bij de MR is er minister Jean-Luc Crucke. Natuurlijk, nu tijdens de verkiezingscampagne loont het niet om regionalist of communautarist te zijn. Daar vallen geen stemmen mee te rapen.’
‘In Brussel zijn er wel wat regionalisten bij de civiele beweging, maar Gosuin (Défi) loopt daar niet hoog mee op. In 2009 was er een staten-generaal van Brusselse partijen en burgerbewegingen, maar de politici lachten de Brusselse regionalisten uit. En nochtans zie ik daar een mogelijkheid…’

Défi zou toch dé regionalistische Brusselse partij moeten zijn?
‘Het FDF was meer regionalistisch in de jaren 80 en 90 dan vandaag. Gosuin vertegenwoordigt vandaag een meer realistische tendens in de partij, en zou van Défi een stadspartij kunnen maken maar Maingain blijft er nog altijd de grote baas, en dat al langer dan twintig jaar.’

Franstaligen in Vlaanderen. En omgekeerd

De Franstaligen zijn de voorbije gemeenteraadsverkiezingen sterk achteruitgegaan in de Vlaamse Rand en verder in Vlaams-Brabant.
‘Bij hen is de verdeeldheid groot… Dat heeft hen in veel gemeenten parten gespeeld, zoals in Kraainem, Wemmel, Linkebeek… ‘

Is het nog relevant voor Franstaligen om met een taallijst op te komen in Vlaanderen?
‘Het is te begrijpen dat Franstaligen in Vlaanderen ook eerst hun gemeente willen ontplooien in plaats van artificiële problemen op te kloppen.’

Ecolo trekt de Belgische kaart door op haar lijsten ook Groen-kandidaten te plaatsen, en omgekeerd…
‘(haalt de schouders op) Het zou symbolisch belangrijker zijn indien “grotere” kandidaten van Ecolo en Groen aan de andere kant van de taalgrens zouden opkomen. Wat gaat die symbolische geste opbrengen? Ik ben wel heel benieuwd.’

Sociaaleconomisch zijn er grote verschillen tussen de programma’s van Groen en Ecolo.
‘Ze zitten inderdaad niet helemaal op dezelfde lijn. Het is geen neo-unitaire partij. Ze leggen elk hun eigen accenten.’

Is het louter een strategie om de grootste politieke familie te worden?
‘Zeker en vast. Ze hebben wel niet de kracht van verandering van PVDA en PTB. Daar durf ik veronderstellen dat ze hetzelfde programma hebben in het Noorden als het Zuiden. Zeker voor de Kamer.’

Het Vlaams Belang heeft op zijn beurt in elke Waalse kieskring een lijst ingediend.
‘Dat is zijn recht, omdat er dus nog een Franstalige lijst is langs Vlaamse kant. Maar ik moet vaststellen dat dat soort Vlaamse lijsten in Wallonië nooit iets hebben betekend. Enkel in de tijd van de unitaire provincie Brabant, met de apparentering van Toon van Overstraeten (Volksunie – red.) of van Aline Bernaerts (PVV, vandaag Open Vld — red.), was er soms een Vlaming verkozen. Maar zulke lijsten veranderen niets. We kunnen hetzelfde zeggen van Christian Van Eycken van UF in het Vlaams Parlement. We hebben die ook niet veel gehoord. Dat was misschien toch een vergissing. En nu is het voorbij. Ze dachten elke keer opnieuw een tweede zetel te halen, maar dat lukt dus niet.’

Zou de PS de deur durven openzetten voor een volgende fase in de staatshervorming?
‘PS en N-VA hebben samen aan de tafel gezeten in Vollezele… als je Hendrik Vuye daarover hoort: dat is niet goed afgelopen. De PS weet wel dat ze daarmee de doos van Pandora opent.’

Maxime Prévot reageerde dat Wallonië geen nieuwe financiering moet vragen, maar zijn verantwoordelijkheid moet opnemen. Kan dat met de PS?
‘Moeilijk. Nu spreek ik als burger en niet als journalist. Het ligt zo moeilijk in Wallonië om de mentaliteit te veranderen. Ik zeg niet dat alles wat de PS deed en doet fout was, ze blijft noodzakelijk, maar ik stel mij toch vragen bij hoe de partij politiek bedrijft.’

Cliëntelisme

Hoe kijkt u tot slot persoonlijk naar de nakende verkiezingen?
‘Ik ben bang voor wat er uit de bus gaat komen. Langs links komen er meer extremisten in de parlementen, maar langs rechtse kant zullen Destexe en de PP “de barak niet kapot maken”, zoals ze in het Frans zeggen. Défi is geen alternatief. De burgerlijsten evenmin. Er zal weinig bewegen. Langs links zal op het laatste moment door de mobilisering van de socialistische familie, de PS het beter doen dan verwacht. Het probleem is Ecolo. In de optie dat men een algemene trend zit over het klimaat, dat de mensen misschien een beetje impulsief voor Ecolo zouden stemmen, zonder bewust te zijn dat je ook goede kandidaten moet hebben om de kiezers te vertegenwoordigen. Ecolo gaat te veel de populistische toer op door de mensen bang te maken dat het klimaat naar de vaantjes is.’
‘Wat mij ook gestoord heeft gedurende heel deze legislatuur is dat men niet echt heeft willen analyseren wat de federale regering heeft gedaan of niet gedaan, maar altijd alles heeft teruggebracht op de N-VA. Dat is te simplistisch.’

Christian Van Eycken

Christian Laporte: ‘Wie gelooft Elio Di Rupo nog?’