Blijkbaar is een Europese Energieraad in de Belgische media enkel nieuws als die in Brussel plaats vindt. De afgelopen dagen was minister van Energie Tinne Van der Straeten in Praag voor de informele ‘Raad van Energie’ van de Raad van de EU. Het bleef opvallend stil bij regering en pers.

Woensdag zaten de ministers voor energie van de Europese Unie samen in Praag en ontmoetten ze de directie van ACER, het Europese agentschap dat de nationale energieregulatoren overkoepelt. Tal van specialisten kwamen de ministers briefen.

Exit prijsplafonds

De bedoeling van de bijeenkomst was om onder auspiciën van de Tsjechische roterende voorzitter van de Raad van de EU de wetgevende voorstellen verder te bespreken en uit te werken. Die voorstellen bestonden uit een gemeenschappelijk aankoopbeleid voor gas en een mogelijke prijsplafond op gas. Dat laatste bleek in geen enkele officiële verklaring achteraf nog voor te komen. Exit prijsplafonds dus.

De vertegenwoordigers van landen van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) namen eveneens deel. Dat zijn Noorwegen, Zwitserland, IJsland en Liechtenstein. Grote afwezige was het Verenigd Koninkrijk dat momenteel geen lid is van enig betrokken bondgenootschap.

‘In het eerste deel van de vergadering focusten we op het probleem van de hoge gasprijzen en de zoektocht naar een snelle maar tegelijk ook effectieve oplossing. De discussie over dit onderwerp is niet eenvoudig, elk land heeft verschillende condities, verschillende regels, verschillende belangen, maar het is cruciaal omdat we de economische impact moeten verzachten’, zei voorzitter Jozef Síkela. Hij voegde er aan toe: ‘ik verwacht dat de Europese Commissie deze discussie zal meenemen tijdens haar voorbereiding van het wetgevende voorstel hierover’.

Gemeenschappelijke aankopen

De Europese Commissie moet dit wetgevend voorstel volgende week publiceren. Tijdens de Energieraad op 25 oktober in Luxemburg stemmen de EU-landen dan over de verordening (een wet met directe werking in alle lidstaten). Daarna volgt allicht een buitengewone Energieraad te Brussel.

Naast een functioneel platform voor gemeenschappelijke aankopen van gas moet een betere transparantie van de gasbeurs TTF in Amsterdam en een nieuwe prijsindex speculatie tegengaan. Het moet ook de besparingen van energie en de solidariteit tussen de lidstaten verbeteren.

Tijdens de werklunch discussieerden de ministers over de bereidheid van individuele lidstaten om de maatregelen toe te passen. ’s Namiddags praatten de ministers over ‘ruimere aspecten van het functioneren van de Europese elektriciteitsmarkt’. ‘We bespraken ook de manier waarop de markt opgezet zou moeten worden zodat die markt beter kan beantwoorden aan de huidige crisissituatie en tegelijkertijd beter voorbereid kan zijn op de toekomstige energiemix’, aldus Síkela.

Kernenergie

De Raad bevestigde nogmaals dat de toekomstige mix een laag ‘koolstofgehalte’ hoort te hebben, gebaseerd op kernenergie en hernieuwbare energiebronnen. De steeds uitdrukkelijker opname van kernenergie in de plannen valt op ondanks de deelname van pakweg een half dozijn ministers uit een groene partij.

Energieminister Tinne Van der Straeten (Groen) had een zware dag. Haar prijsplafonds haalden het niet.

De laatste opmerking van Síkela was belangrijk omdat de Raad de krijtlijnen uitzet waarbinnen de Europese Commissie met voorstellen moet komen. De Europese Commissie is in de EU de enige met initiatiefrecht qua wetgeving. De Raad en het Europees Parlement worden betrokken maar hebben enkel het recht op lezing. Finaal stemt de Raad over het voorstel dat na die tweede lezingen door de Commissie wordt geformuleerd.

LNG

De topman van het Europees agentschap Agency for the Cooperation of European Regulators (ACER) Christian Zinglersen en de executive director van het International Energy Agency (IEA), dat een onderdeel is van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), Fatih Birol gaven hun visie. Het IEA publiceerde op 3 oktober haar rapport over de gasmarkt. Daarin staat te lezen dat de nieuwe Europese vraag naar LNG de wereldwijde concurrentie aanzienlijk verhoogde.

Ondanks het feit dat de internationale vraag naar gas met 0.8% daalde in 2022 als gevolg van een recorddaling van 10% in de Europese Unie. De vraag in Azië bleef dezelfde en globaal verwacht de IEA een groei van de wereldwijde gasvraag met 0,4 procent. De vraag naar gas kan een enorme impact hebben omdat het de afgelopen jaren de vraag naar andere fossiele brandstoffen verving. In ontwikkelingslanden stortte de vraag in met 15 procent door het sluiten van fabrieken omwille van de hoge gasprijzen.

Het IEA voorspelt dat de vraag in Europa voor LNG de invoer zal doen toenemen met meer dan 60 miljard kubieke meters (bcm) dit jaar alleen al. Dat is een verdubbeling van de ganse wereldwijde LNG-uitvoercapaciteit. Daardoor zal blijvende druk ontstaan op de internationale LNG-handel.

Meer steun

Verder kwamen Artur Lorkowski (het Secretariat of the Energy Community) en de vicevoorzitter van European Investment Bank (EIB) Thomas Östros aan het woord. De EIB is een instelling van de EU die leningen geeft aan infrastructuurwerken. De Energy Community is een intergouvernementele organisatie opgericht via een verdrag tussen Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Noord-Macedonië, Georgië, Moldavië, Montenegro, Servië en Oekraïne. De Europese Commissie betaalt grotendeels de werking van die organisatie en heeft zo via de geldkraan grote invloed op de beslissingen van de ministeriële conferentie binnen de Energy Community. Deze instelling stuurde woensdagavond een persbericht uit woensdagavond waarin ze de noodzaak van meer steun vanuit de Europese Unie onderstreepte.

De Estse Eurocommissaris voor Energie Kadri Simson beloofde op bezoek te gaan in Noorwegen en Azerbeidzjan om over de gasprijzen te onderhandelen. ‘De Russische pijplijnstromen zakten onder de 10% van de totale aanvoer in de EU’, aldus Simson. Zij wees erop dat aanvallen op de energie-infrastructuur van de EU de onzekerheid verhogen. Volgens Simson is de ‘TTF gas benchmark’, dus een soort index, cruciaal. De huidige TTF-prijs weerspiegelt de markt niet meer en zorgt voor opgeblazen prijzen en speculatie. Omdat de TTF-index in alle prijsformules van consumenten voorkomt, bepaalt die onder andere de astronomische voorschotfacturen. Die indexatieparameters zijn de echte boosdoener zoals de gas-indexatie bij Engie die zowel voor vaste als variabele contracten meetelt.

Een alternatieve TTF-indexatie

De Commissie is van oordeel dat een alternatieve ‘benchmark’ of TTF-indexatie noodzakelijk is en werkt aan een wetgevend voorstel.

‘Ik verwacht dat die benchmark er zal zijn tegen het volgende vulseizoen’, zei Simson. Met vulseizoen bedoelt ze de gasreserves waar bij het huidige vulseizoen de paniekerige aankopen van de EU-landen voor astronomische gasprijzen zorgden, die meteen impact hadden op de voorschotfacturen van huishoudens en bedrijven.

Het was de bedoeling van de Europese Commissie om via onderhandelingen werken, maar die bleken te traag te verlopen. De sector wil uiteraard niet meewerken omwille van de woekerwinsten die de gasprijzen hen opleveren. Daarom is een tijdelijk mechanisme nodig om de gasprijzen te limiteren. De Commissie werkt dit mechanisme nu uit en probeert eventuele perverse effecten te voorzien en te voorkomen. De Commissie ziet dit uitdrukkelijk los van plannen voor prijzenplafonds zoals de Belgische regering propageert.

Verplichte rantsoenering

Hoe men het draait of keert volgens Simson zal de gasvraag drastisch naar beneden moeten. Door verplichte vraagreductie (rantsoenering dus). De Commissie wil die besparing in gasverbruik van 15% verplicht stellen in elke lidstaat. Aanvullende maatregelen kunnen noodzakelijk blijken om voldoende vraagreductie te bereiken.

Een ander voorstel van de Commissie is de onderlinge solidariteit die ze eist van de lidstaten. Nu bestaan er al bilaterale akkoorden tussen individuele buurlanden, maar de Commissie wil een systeem voorstellen dat zoiets voor alle lidstaten invoert. Vooral voor Duitsland is dat cruciaal want dan kunnen ze gas uit buurlanden ontvangen, mocht een strenge winter uitbreken en hun voorraden onvoldoende blijken.

Het laatste voorstel van de Commissie betreft de gemeenschappelijke aankopen. Die moeten de prijzen drukken door de onderlinge concurrentie tussen lidstaten uit te schakelen. De Commissie wil dat coördineren. Het gaat dan om de aankoop van gas voor de gasopslag. Het zijn zo natuurlijk ook weer extra bevoegdheden en macht voor de Commissie die nog steeds hoopt haar Green Deal te kunnen uitvoeren.

Qua elektriciteit wil de Commissie nog steeds niet tornen aan het huidige prijsmechanisme dat ze zelf ooit bedacht. Wel wil de Commissie een systeem opzetten waarbij geen enkele energieleverancier de markt kan verstoren zoals de gascentrales nu doen.

Christian Zinglersen

EU wil astronomische voorschotfacturen aanpakken met ‘gasbeurs’ en verplichte rantsoenering