Federaal Parlementslid Georges Dallemagne (Les Engagés, voorheen cdH, oppositie) heeft een in Franstalig België veelbesproken boek uitgegeven over Oussama Atar, het brein achter de aanslagen van 2015 en 2016 in Frankrijk en België.

Les Engagés

Georges Dallemagne van Les Engagés, voorheen CDH.

In ‘Le Clandestin de Daesh’ (Te vertalen als: ‘Het mysterie van Islamitische Staat’) beschrijft hij samen met journalist Christophe Lamfalussy hoe de enigmatische Brusselaar Atar het tot hoofd van de buitenlandse operaties van IS kon schoppen. Of niet, want rond Atar blijven vandaag vele vragen bestaan. België minimaliseert zijn rol, ook al hebben buitenlandse inlichtingendiensten herhaaldelijk gewaarschuwd voor het gevaar van deze jihadist.

Parlementaire onderzoekscommissie

Bij ons leek Atar haast het gezicht van een campagne van Amnesty International, toen hij in 2010 in een Iraakse gevangenis zat wegens jihadisme…

Dallemagne: ‘Al sinds de aanslagen in Parijs in 2015 vraag ik een degelijke parlementaire onderzoekscommissie over het Belgische jihadisme. Ook na de aanslagen in Brussel in 2016 bleef men dat weigeren. Na de onderzoekscommissie over de aanslagen van 22 maart, focuste men in het eindrapport alleen op Salah Abdeslam en Brahim El Bakraoui. Nooit vertelde men iets over Oussama Atar, waarvan al lang geweten was dat hij het brein achter beide aanslagen was. Daarom heb ik op eigen houtje een onderzoek gevoerd.’

‘Levenslang’ in Iraakse gevangenis

‘Brusselaar Atar is na 9/11 geradicaliseerd, en naar Afghanistan getrokken. Vanaf 2003 vind je hem terug in Irak om bij Al Qaeda te gaan vechten, waar hij door de Amerikanen gevangen wordt genomen. Daardoor belandt hij levenslang in de Iraakse gevangenis. België “ontdekt” per toeval dat Atar in een buitenlandse gevangenis zit. En weet door diplomatie zijn levenslange straf in tien jaar om te vormen, om nadien zelfs gewoonweg volledig voor zijn vrijlating te pleiten. Waarom? Omdat de Belgische staatsveiligheid hem wil gebruiken als “honingpot” om jihadisten te lokken, om zo informatie over het Belgische jihadisme in te winnen en te infiltreren.’

‘Een coalitie van extreemlinks, islamitische organisaties, mensen van de Belgische staatsveiligheid, de Belgische diplomatie, maar ook enkele parlementsleden, bepleitten vervolgens de vrijlating van Atar. Nochtans bleven de Amerikaanse inlichtingendiensten ons land waarschuwen dat Atar gevaarlijk was. Men wist dat hij goede contacten had met kopstukken van Al Qaeda, die later trouwens de kopstukken van ISIS zouden worden. Ondanks het feit dat ons eigen “OCAD” hem ook gevaarlijk bleef vinden – maar geen directe dreiging – kwam Atar uiteindelijk vrij, met de belofte dat hij geen reispaspoort meer zou krijgen, en hij geobserveerd zou worden.

Dat is helemaal niet gebeurd. Integendeel: eenmaal terug hier is hij gewoon verder geradicaliseerd. Nadien is hij vertrokken naar Syrië, waar hij binnen ISIS de hoofdverantwoordelijke zou worden voor de buitenlandse operaties van de terreurgroep. Atar is dus de hoofdverantwoordelijke voor de aanslagen in Brussel en Parijs, zoals het Franse proces over de aanslagen ook heeft bevestigd.’

Onder de mat geveegd

‘Ik heb stellig de indruk dat België Atar vakkundig onder de mat veegt. De gemiddelde Belg weet ook niet dat een van de kopstukken van ISIS, ja, zelfs de hoofdverantwoordelijke voor de aanslagen hier, een Belg was. De politieke klasse wil het niet geweten hebben. Onlangs nog heb ik in het parlement aan de conferentie van voorzitters gevraagd om de onderzoekscommissie te heropenen, om het specifiek over Atar te kunnen hebben. Het werd geweigerd. Ik vind dat dat niet kan, want dit is een staatszaak. We hebben er alles aan gedaan om Atar terug te brengen, en uiteindelijk is hij diegene die verantwoordelijk is voor het leed in België en Frankrijk. Sterker nog: dat wij hebben toegelaten dat hij terugkwam, heeft de aanslagen mogelijk gemaakt.’

Wou de Staatsveiligheid Atar actief inzetten als informant, of wilden ze hem louter volgen?

Dallemagne: ‘Dat is nooit duidelijk. België heeft Atar nooit als een groot gevaar beschouwd. Toen Atar hier aankwam, werd hij alsnog veroordeeld voor terrorisme. En nadien vrijgelaten. Hij slaagt er dan in geen tijd in om een paspoort te bemachtigen, wat een mysterie is hoe dat is kunnen gebeuren. Het is dankzij de Tunesische veiligheidsdiensten dat we weten dat Atar naar Tunesië is kunnen reizen. Hij wordt Tunesië uitgezet, maar slaagt er alsnog in om via België naar Turkije door te reizen. Hoe dat allemaal kon, dát wil ik weten. Daarom dat het dossier heropend moet worden.’

Affiche van manifestatie voor steun aan Oussama Atar in 2010.

In hoeverre is de politiek betrokken geweest bij de vrijlating van Atar uit de Iraakse gevangenis?

Dallemagne: ‘In 2010 – twee jaar voor zijn vrijlating – was er veel interesse voor hem bij enkele politici. Louis Michel heeft de vrijlating van Atar gesteund. Het meest bekend is de actie van Ecolo-parlementslid Zoé Genot, die Atar beschouwde als een gediscrimineerde, zieke en achtergelaten eenzaat in een Iraakse gevangenis. Tijdens de Dag van de Mensenrechten in december 2010 heeft Genot zelfs een persconferentie georganiseerd waarop ze verklaarde dat Atar een symbool van de strijd om de mensenrechten was.’

‘Een fascinerend boek’

Hebt u mensen van de Staatsveiligheid gesproken die u verklaard hebben waarom men Atar vrij heeft laten lopen in dit land, zonder hem op te volgen?

Dallemagne: ‘Men geeft geen uitleg daarover. Mogelijk ligt het aan een gebrek aan middelen, want rond 2012 zijn de budgetten voor de inlichtingendienst verminderd. Ik kan het niet met zekerheid zeggen, echter. Heeft men een begin gemaakt om hem op te volgen? Dat blijft allemaal onbeantwoord. Sommige advocaten zoals Vincent Lurquin (die Atar in 2010 en 2012 verdedigd heeft, red.) claimen dat Atar uit de gevangenis mocht omdat hij ernstig ziek was, en er een ordewoord was van de Belgische diplomatie om hem daarom niets in de weg te leggen. Ofwel, zo denkt Lurquin, was de Belgische diplomatie slecht geïnformeerd, ofwel heeft men hem en anderen gemanipuleerd. We weten het gewoonweg niet.’

‘Ik had gedacht dat mijn boek meer tongen los zou maken, maar dat is niet gebeurd. Een collega-parlementslid heeft aan Justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open VLD) gevraagd wat hij van mijn boek vond, maar Van Quickenborne zegt gewoonweg dat het een fascinerend boek is, waarvan hij de inhoud kan bevestigen noch ontkennen. Er is echter ook nog niemand opgestaan die heeft gezegd: jullie vergissen jullie compleet.’

Naamsverandering

Iets heel anders nu. cdH heet voortaan ‘Les Engagées’. Klopt mijn indruk dat de cdH’ers van het eerste uur zoals u niet echt vooraan stonden bij de presentatie van de nieuwe naam?

Dallemagne: ‘Het is normaal dat men bij de lancering van zoiets de nieuwe en jongere gezichten vooraan zet. Ik vind dat niet erg. Onze omvormingsoperatie was gewoonweg broodnodig. Na 20 jaar werd het tijd om na te denken over wie we willen zijn. De nieuwe naam, inhoud en kleurenpalet (turkoois in plaats van het christendemocratische oranje, red.) appelleren meer op een directe manier aan de jeugd. Het is misschien wat onwennig in het begin met zo’n naam, maar uiteindelijk geloof ik er wel in.’

Vindt u het persoonlijk niet erg dat de ‘C’ weg is? Akkoord, die stond al niet meer voor ‘christendemocratisch’, maar voor ‘centrum’, maar toch. Alle verwijzingen naar de christelijke filosofie, en het verleden, zijn nu weg.

Dallemagne: ‘Ik ben al van bij de partij toen we nog “PSC” heetten. Toen al heb ik tegen Philippe Maystadt (voormalig kopstuk van de PSC, federaal minister en voormalig voorzitter van de Europese Investeringsbank, red.) gezegd dat ik het vervelend vond dat godsdienst zich vermengde met politiek. Toen al antwoordde Maystadt me dat er werd nagedacht over een naamsverandering.’

‘Dat wil niet zeggen dat onze filosofische wortels onbelangrijk zijn. Ikzelf beschouw mezelf als een humanist, en tegengesteld aan partijen die één identiteit vooropstellen, zoals extreemrechts en -links doen. Met die ingesteldheid heb ik altijd aan politiek gedaan. Daardoor kan ik ook bijvoorbeeld samen met N-VA’er Koen Metsu de religieuze Iraakse Yezidi-minderheid steunen: uit humanisme, meer dan uit het vermengen van religie en politiek, wat volgens mij al te vaak tot radicaliteit leidt.’

Hoofddoek

Les Engagés durft in een nieuw partijstandpunt zelfs duidelijk vooropstellen dat de hoofddoek niet thuishoort in de openbare dienstverlening…

Dallemagne: ‘En dat is een strijd die we moeten voeren, een van de vele. Net opdat de samenleving niet zou versplinteren in verschillende identiteiten, zoals geaardheid, etnische afkomst en godsdienst. Dat zijn identiteiten die eenieder individueel toebehoren. Het interesseert me echter meer wat mensen gemeenschappelijk hebben, om daarop een politiek project van burgerschap op te kunnen enten. Racisme en homofobie bestaan. Maar mijns inziens helpt een geëngageerd burgerschap beter daartegen.’

Dat zal niet zo gemakkelijk worden in Brussel…

Dallemagne: ‘(lacht)…

Nee, ernstig: het zal niet makkelijk zijn om twee redenen. De eerste is dat Les Engagés daarmee in tegengestelde richting gaat van hoe de Brusselse politiek evolueert. De tweede is dat DéFi ook als burgerschapspartij al pleit voor de strikte scheiding van kerk en staat.

Dallemagne: ‘Dat soort electorale berekeningen is van mineur belang. Als je puur politiek redeneert, vergis je je te vaak, zoals CDH te vaak heeft gedaan in Brussel, uit al te strikt electorale overwegingen. Ik verkies een duidelijk model waarin iedereen kan geloven. Mijn ervaring leert me dat duidelijke boodschappen op basis van waarden, wervender zijn.’

Neutraliteit

‘Trouwens: alle burgemeesters van het cdH zijn altijd overtuigd geweest van de neutraliteit van de staat. Er zijn bepaalde lokale politici geweest die daarvan een probleem hebben gemaakt, maar geen meerderheid. Daarbij: als je uitlegt waarom we de hoofddoek weren net vanuit de idee van burgerschap, dan verstaan de meesten dat uiteindelijk ook wel.’

‘Identiteit is een belangrijk thema dat we niet onder de mat moeten vegen. In Vlaanderen bijvoorbeeld is er een sterk identiteitsdenken. En dat is goed. Maar een degelijk gemeenschapsproject kan evengoed een identiteit zijn. Het alternatief van een samenleving met te veel gemeenschappen die elk op hun eiland zitten, is erger.’

‘De politiek is veel te lang te bang geweest om op die thema’s te antwoorden. Er is in Brussel echter een verregaande beïnvloeding door identitaire jihadisten, die elk discriminatie-incident opblazen en mensen zo manipuleren om vooral vast te blijven houden aan het idee dat er overal discriminatie is, en dat de religieuze identiteit een antwoord is. Er is een tegendiscours nodig. Maar vele partijen dachten dat het makkelijker was om de ogen gewoon te sluiten, waardoor de agenda van de moslimbroeders makkelijk ingang kon vinden in bepaalde gemeenschappen. Vooral de PS, PVDA en Ecolo hebben zich daaraan, tegen hun oorspronkelijke waarden in, bezondigd.’

Meer informatie over Dallemagnes boek, jammer genoeg nog niet vertaald: https://kenneseditions.com/product/le-clandestin-de-daech/

Christophe Lamfalussy

Lessen uit de terreur

Georges Dallemagne: ‘Ecolo ijverde voor vrijlating van het latere brein achter aanslagen Zaventem’