De primeur van een zuiver Europees oorlogstribunaal met steun van alle Europese landen, op Rusland en Wit-Rusland na, krijgt vorm. Het lijkt een diplomatiek ei van Columbus. Wat de Verenigde Naties niet kan door China, India, Afrikaanse klanten van het Wagner-imperium en schurkenstaten, dat kan de Raad van Europa als mini-VN misschien wel.

Nieuw Europees oorlogstribunaal

Terwijl de aanklager van het International Strafhof reeds weken bewijzen verzamelt, maar nog niet weet of er een rechtbank en genoeg geld, middelen en mensen komen in Den Haag, biedt de parlementaire vergadering van de Raad van Europa de gebouwen en middelen van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens aan om daar een nieuw Europees oorlogstribunaal te vestigen.

De Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE) stemde met 115 stemmen voor en één onthouding (het Turkse AKP-lid Zeynep Yildiz) voor het opzetten van een internationaal tribunaal om de Russische president Vladimir Poetin en zijn entourage te vervolgen en te berechten. Een strafhof dus.

Los van Europese Unie

Even voor de duidelijkheid. De Raad van Europa is de oudste Europese intergouvernementele organisatie (IGO) en staat volkomen los van de Europese Unie (EU) met de bijna gelijknamige Europese Raad en Raad van de Europese Unie. De Raad van Europa telt bijna alle Europese landen als lid en telt ook waarnemende landen.

De grootste verdienste van deze kort na de Tweede Wereldoorlog opgericht organisatie was het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Zoals elke IGO is er naast een verdrag, een secretariaat, een rechtbank enzovoort ook een vergadering: de Parlementaire Assemblee (PACE). Die vergadering bestaat uit afgevaardigde parlementsleden van de lidstaten. Van 2000 tot 2002 was de Vlaming Rik Daems (Open VLD) voorzitter en dit jaar de Nederlander Tiny Kox.

Activisme

Op zich is zo’n vergadering een weinig invloedrijk orgaan, maar na de Verenigde Naties is de Raad van Europa de organisatie met het grootste aantal leden (50-tal). Qua mensenrechten en gerelateerde onderwerpen (zoals corruptie via Greco) kende de organisatie haar verdienste, al nam de kritiek recent toe omdat de rechters nogal activistisch zouden zijn en vaak banden onderhouden met NGO’s die werken met geld van bijvoorbeeld de omstreden Hongaarse valutaspeculant George Soros.

Dankzij het EHRM mag gerust gezegd worden dat het prestige van de organisatie best groot is. Het EVRM is trouwens in de Europese Unie ook één van de basiswetteksten. Het EHRM bouwde door de jaren heen een opperbeste reputatie op. Pas sedert een jaar of tien zou er sprake zijn van steeds meer infiltratie vanuit bepaalde activistische hoek.

Minder bevoegdheden

De Raad van Europa op zich heeft veel minder bevoegdheden en middelen dan bijvoorbeeld de EU. Lidstaten kunnen veel verdragen, comités enzovoort à la carte ratificeren zodat zelden duidelijk is wie van de 50-tal lidstaten meedoet aan wat. Zo stapte recent de Turkse president met zijn land uit het Vrouwenrechtenverdrag dat nota bene in Istanboel getekend werd. Recent schorsten de andere leden Rusland als lid van de Raad van Europa.

Op 28 april besloten de afgevaardigden dat lidstaten opgeroepen worden om dringend een ‘ad hoc internationaal straftribunaal’ op te richten met een mandaat om ‘de agressieve misdaad te onderzoeken en te vervolgen die de politieke en militaire leiding van de Russische Federatie naar men zegt beging’. Zulks een tribunaal zou de definitie van ‘crime of aggression’ uit het internationaal recht moeten hanteren.

Straatsburg

Opmerkelijk is dus dat dit nieuwe oorlogstribunaal moet komen in Straatsburg met het oog op mogelijke synergie met het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Dit laatste is een merkwaardige wending want de aanklager van het International Strafhof in Den Haag Karim Kahn is al volop aan het werk in de hoop een rechtbank te kunnen opstarten.

Kahn krijgt daarbij de steun van de justitie van Oekraïne, Polen en tal van EU-landen. Zo stuurden vele EU-lidstaten België incluis forensische teams. Bij het Internationaal Strafhof wordt een kamer pas samengesteld als lidstaten de aanklacht ernstig genoeg vinden en rechters uitlenen. De Verenigde Staten die het Internationaal Strafhof zelf niet erkennen riepen al wel op om Poetin en co voor dat hof te brengen.

Gulle schenkers

Net als bij bijna alle initiatieven van de Verenigde Naties moeten die instellingen of organisaties zelf geld zoeken bij gulle schenkers van privépersonen, goede doelen, lobbyisten, NGO’s en lidstaten van de Verenigde Naties (VN). De VN hebben immers nauwelijks middelen. Het maakt ook dat vele VN-organisaties vaak in een grijze zone werken en belangenverstrengeling, zelfverrijking en corruptie welig tieren.

Unicum en primeur

Een zuiver ‘Europees’ oorlogstribunaal zoals de Assemblee nu voorstelt is dus een unicum en een primeur. Dat Europese oorlogstribunaal of strafhof zou de macht moeten hebben om internationale aanhoudingsbevelen uit te vaardigen en niet beperkt mogen zijn door staatsimmuniteit of immuniteit van staatshoofden, regeringen en andere officiële figuren.

Dit laatste is een duidelijke verwijzing naar het Internationaal Strafhof. De unaniem aangenomen resolutie (met als Belgische stem de Franstalige socialist Christophe Laroux) is gebaseerd op een verslag voorbereid door de Poolse christendemocraat Aleksander Pociej. In de resolutie staat dat de Assemblee geschokt is door de breed uitgesmeerde verslagen van het gebruik van verkrachting en marteling als oorlogswapens. Beide zijn oorlogsmisdaden in het internationaal strafrecht.

Toch meldt de Assemblee ook dat de lidstaten en waarnemende staten de aanklager van het Internationaal Strafhof moeten steunen en met hem samenwerken. Tevens moeten ze gebruik maken van universele jurisdictie om zulke misdaden te onderzoeken en vervolgen.

Op zich zou een zuiver Europees oorlogstribunaal met enkel middelen afkomstig van de lidstaten van de Raad van Europa en dus zonder geld van NGO’s, goede doelen, activisten of fondsenwervers een goede zaak zijn. Het is trouwens ook een manier om problemen in de VN met China, schurkenstaten, Afrikaanse landen waar de totalitaire leiders afhankelijk zijn van de Russische huurlingen van Wagner Group of India dat economische en militair afhankelijk is van Rusland te omzeilen.

Christophe Laroux

Raad van Europa wil Europees oorlogstribunaal om Poetin en co te berechten