Op 9 mei wordt in de meeste voormalige Sovjetrepublieken de dag van de overwinning op nazi-Duitsland gevierd. Ook in de door Rusland ingelijfde Volksrepubliek Donetsk – een in 2014 afgescheiden regio in Oost-Oekraïne – is het een belangrijke feestdag.

Joeri Kosjeljov (57) is een inwoner van het stadje Snezjnoje. In zijn vrije tijd herstelt hij monumenten voor gesneuvelde soldaten. Hij vertelt over de betekenis van 9 mei, de afscheiding in 2014 en de huidige oorlog tegen Oekraïne.

Wat betekent 9 mei voor jou?

Joeri Kosjeljov: ‘Het is een heilig feest. Het is een duwtje in de rug dat we elk jaar opnieuw krijgen van onze opa’s.’

Wat vindt je van de mars ‘regiment der onsterfelijken’ waarbij deelnemers een foto van een gesneuvelde voorouder dragen?

‘Het is een mooie manier om te laten zien dat je trots bent op je voorouders die zijn gevallen voor de onafhankelijkheid.’

Wordt 9 mei dit jaar gevierd in de Volksrepubliek Donetsk?

‘Het risico is te groot. Er zou een provocatie kunnen komen van de kant van de Oekraïners. Ze hebben de HIMARS. (Een raketartilleriesysteem, red.) Om slachtoffers te vermijden, wordt 9 mei dit jaar niet gevierd.’

Denk je dat de wereldleiders iets hebben geleerd uit de lessen van de Tweede Wereldoorlog?

‘Het niveau van de wereldleiders is heel zwak momenteel, ik denk niet dat ze veel geleerd hebben. Ik zal het zo willen zeggen: Goede tijden brengen slechte mensen voort en slechte tijden goede mensen.’

Waarom is de viering van 9 mei zo belangrijk?

‘Je kent onze geschiedenis. Ik herinner me nog precies aan 9 mei 2014. Ik stond toen bij de oorlogsgraven. Ik herinner me dat er een enorme massa mensen op de been was. Ondanks het feit dat er rekening werd gehouden met provocaties. Iedereen wilde gewoon een advies van de gesneuvelde grootvaders, zodat we de juiste beslissing zouden nemen. Dat gevoel was ongelooflijk.’

Bedoel je dat je bij die graven praat met je voorouders?

‘Er is hier een plek, de grafheuvel Saoer-Mogila. Als je op die plek knielt, dan voel je dat daar het vaderland begint.’

En iedereen heeft diezelfde gevoelens?

‘Het zit in onze culturele genen.’

Zijn dat genen die alleen Sovjetmensen hebben?

‘In de loop der eeuwen werd Rusland steeds weer aangevallen. Eerst Napoleon, daarna de Polen. En natuurlijk de Grote Vaderlandse oorlog. Toen waren ze met velen, niet alleen de Duitsers. Ook Hongaren en Italianen waren hier. Die hebben we er allemaal uitgeknikkerd.’

Poetin zegt dat Rusland de Tweede Oorlog afmaakt met de invasie van Oekraïne. Wat vindt je daarvan?

‘Wat Chroetsjov destijds heeft gedaan, was een rehabilitatie van de ‘banderovtsy’, de Oekraïense nazi’s. Wat die lui met de vreedzame burgerbevolking deden was meer dan vreselijk. In mijn jeugd heb ik daar heel veel boeken over gelezen.’

Maar die ‘banderovtsy’ wilden een onafhankelijk Oekraïne dat niet langer bij de Sovjet-Unie zou horen. Waarom hadden ze daar geen recht op?

‘Het Westen van Oekraïne bestond uit Hongaren en Oostenrijkers die er destijds speciaal zijn neergezet door het Westen als tegenwicht tegen Rusland. West-Oekraïne is speciaal gecreëerd om ons een dolk in de rug te kunnen steken.’

En in 2014 met de Majdan-protesten in Kiev hebben ze die dolk uiteindelijk gebruikt?

‘Ja, door hersenspoeling zijn ze toen helemaal losgeslagen.’

Heb je veel familieleden en vrienden verloren door de oorlog?

‘Ja, morgen is er alweer een begrafenis. Een vriend van me. Hij stond in 2014 op om zijn land te verdedigen. Hij was militair verpleegkundige. Hij is niet direct aan het front gestorven, maar met die oorlog worden we hier sowieso niet oud.’

Was het leven voor de afscheiding van 2014 eenvoudiger?

‘We waren andere mensen, dat is een ding dat zeker is. Nu ben ik werkeloos, maar voor de afscheiding was ik ondernemer. Niets bijzonders, maar ik kon er normaal van leven. Alles ging zijn gangetje, maar wel op een heel laag niveau. Sindsdien is het leven gecompliceerder geworden. Geestelijk heeft het me veranderd en in zekere zin naar een hoger plan getild. De oorlog rukt je weg uit je gewone leventje en dwingt je na te denken.’

‘Ik herinner me aan een demonstratie om de Majdan tegen te houden in Snezjnoje. Vrouwen begonnen te schreeuwen: ‘Zijn er dan geen mannen hier die iets kunnen doen?!’ Toen stapte ik naar voren. Ik organiseerde een groep mannen, taxichauffeurs en arbeiders, zodat we ons zouden kunnen verdedigen tegen de ‘pravyj sektor’. Dat was onze eerste militie. We hadden twintig knuppels om onze taal en onze mentaliteit te verdedigen.’

In die jaren werd er ook gevochten, maar sinds de invasie in 2022 worden alle steden en dorpen volkomen zinloos verwoest, Marioepol, Bachmoet, Tsjasov Jar… Ben je niet bang dat hetzelfde kan gebeuren met Snezjnoje?

‘Tsja, het zou minder pijnlijk zijn geweest als ze het kankergezwel direct hadden verwijderd, maar we zullen alles weer opbouwen. Het belangrijkste is dat we mensen hebben. Mensen zijn het allerbelangrijkste.’

Maar in Bachmoet woont niemand meer…

‘Ja, dat is natuurlijk de prijs. De vreselijke prijs. Maar als we bedenken dat Oekraïne een enorme aanval plande om de Donbas te zuiveren… we weten zeker dat er hier heel weinig mensen in leven waren gebleven als ze binnen zouden zijn gevallen. De militaire steun vanuit Rusland was voor ons een enorme opluchting. De oudste zuster kwam ons net op tijd te hulp.’

Ben je tevreden dat de oudste zuster jullie in 2022 heeft opgenomen?

‘Absoluut. Alles wordt opgeknapt sinds we erbij horen. De Russische stad Samara is verantwoordelijk voor Snezjnoe. Die mannen uit Samara komen naar ons toe. Ze leggen wegen aan. Overal asfalt. Zoiets hadden we hier onder Oekraïens bestuur nog nooit gezien. Ze knappen daken op. Er is zelfs weer een muziekschool geopend… hoewel die muziekschool is gefinancierd door een oud-inwoner, maar toch. Hij heeft 100.000 dollar gegeven en wij hebben de school terug opgebouwd. Ook rijdt er weer een bus. En het stadspark wordt opgeruimd, dat is een speciaal project van Poetin.’

Rijden er ook weer treinen?

‘Ik weet dat er een verbinding is van Cherson via Marioepol naar de Krim. Maar nee, bij ons is er geen treinverkeer. Er was onder Oekraïne een treinverbinding met Debaltsevo, zo’n oude diesel, maar dat is nu ondenkbaar.’

Zal er ooit weer een normale verhouding mogelijk zijn tussen de volksrepublieken in het Oosten en de rest van Oekraïne?

‘Natuurlijk. Zodra geheel Oekraïne bij Rusland hoort.’

En die tijd gaat komen?

‘Dat is onvermijdelijk.’

Chroetsjov

De Russische ‘Dag van de overwinning’ in Donetsk