Op dertien oktober legde de katholieke koepel een bommetje onder het dossier van de nieuwe eindtermen voor de tweede en derde graad van het secundair onderwijs. Lieven Boeve en de zijnen vinden deze eindtermen te rigoureus. Ze leggen beslag op 100% van de lesuren. Zo wordt er geen ruimte meer gelaten voor een eigen invulling van het vrije onderwijs.

Ze waarschuwden in een brief aan de minister voor een achteruitgang in de kwaliteit: ‘In de toekomst zullen leerlingen van alles iets weten, maar ze zullen onvoldoende tijd hebben om de inhouden grondig te verwerven.’ Ze riepen op om de nieuwe eindtermen nog niet te stemmen en stelden voor om een overgangsperiode in te voeren waarin een herevaluatie en bijsturing kan gebeuren.

Wrevel en verbazing bij kabinet Weyts

Dit manoeuvre wekt wrevel op bij het kabinet van onderwijsminister Ben Weyts (N-VA). Zij plaatsen vraagtekens bij het late moment waarop de kritiek van de grootste koepel in het secundaire onderwijs naar boven komt. Woordvoerder Michaël Devoldere: ‘Vorige week woensdag (7 oktober) heeft Lieven Boeve ons op de hoogte gebracht van dat nieuwe standpunt. Dat was twee dagen voor de Vlaamse regering de nieuwe eindtermen voor de tweede keer zou goedkeuren. De eerste goedkeuring gebeurde reeds net voor de zomer.’

‘Dit is een proces dat al twee jaar aan de gang is‘, benadrukt Devoldere. ‘In het najaar van 2018 werd het op poten gezet door onze voorgangster minister Crevits (CD&V). Het heeft dus al een lang traject doorlopen. Met heel die eindtermen zitten we ook met een timingsprobleem. Niet alleen is dit al twee jaar aan de gang, maar je hebt ook het gegeven dat ze voor de tweede graad moeten ingaan op september 2021. In de eerste graad zijn de nieuwe regels al van kracht, en deze eindtermen moeten daar op aansluiten. Dat betekent dat je dit niet meer kan uitstellen, want dan krijg je een lacune en ontstaat er chaos.’

Parlementaire hoorzittingen

‘Nu, het katholiek onderwijs is natuurlijk een belangrijke speler’, vervolgt Devoldere. ‘Daarom hebben we besloten om vrijdag dit dossier toch goed te keuren, maar met een belangrijke toevoeging. We gaan hoorzittingen met de onderwijsverstrekkers organiseren in het Vlaams Parlement. Dat is verre van gebruikelijk en een tegemoetkoming aan hun bezorgdheden. Het parlement moet uiteindelijk het decreet goedkeuren en kan dus, afgaande op de grieven en analyses van de sector, nog amendementen toevoegen. Desondanks is de katholieke koepel nu dinsdag dan toch naar buiten gekomen met deze communicatie.’

Cindy Lammens van de katholieke koepel vindt de oplossing van de parlementaire hoorzittingen onvoldoende. ‘Zolang de eindtermen nog niet goedgekeurd zijn door het parlement, kunnen we er nog iets aan doen. We lossen de situatie niet op door een of twee eindtermen te versoberen. Ik denk dat het zinvol is een overkoepelende commissie samen te stellen die grondig de ontwikkelde set van eindtermen bekijkt, telkens vanuit het perspectief van de haalbaarheid.’

Procederen tegen eigen werk?

Devoldere blijft het vreemd vinden dat de koepel zo laat met nieuwe inzichten komt aanzetten. ‘Zij zijn intensief betrokken geweest bij het proces. Het gros van het werk gebeurt in ontwikkelcommissies, die al aan de slag zijn sinds 2018. De katholieke koepel is daar een heel belangrijke speler in, zo niet de belangrijkste. Het kabinet — zowel dat van Crevits als dat van Weyts — zit níet in die commissies. Je kan dus met recht en rede stellen dat de katholieke koepel meer de hand heeft gehad in het opstellen van de nieuwe eindtermen dan het kabinet van de minister. Wanneer er nu gedreigd wordt met procedures voor het Grondwettelijk Hof, lijkt het me dat ze eigenlijk tegen hun eigen werk gaan procederen.’

Lammens pareert die stelling. ‘Voor alle duidelijkheid, wij hebben die eindtermen niet ontwikkeld. In de ontwikkelcommissies wordt er gestart vanuit voorstellen die zijn opgesteld door de bevoegde administratie. Het zijn niet de onderwijsverstrekkers die dat voorbereidende werk hebben verricht. Men vertrekt dus vanuit het voorstel dat er ligt en we hebben er ontzettend vaak op gewezen dat een aantal van de doelstellingen moeilijk haalbaar zouden zijn. We zijn ook maar één van de spelers aan de tafel. Het is niet dat we daar oververtegenwoordigd zijn. En natuurlijk kan je het geheel pas op het einde inschatten.’

Gebrek aan overkoepelend overzicht

Een belangrijke kritiek vanuit katholieke hoek is dat de verschillende ontwikkelingscommissies te zeer aan de slag zijn gegaan zonder dat een overkoepelende commissie het overzicht behield. Hierdoor is er een te rigide en overladen resultaat bekomen waarvan de haalbaarheid onder vuur ligt. Lammens herhaalt dat ze dit al tijdens de besprekingen herhaaldelijk aankaartten. ‘Wij hebben bij de bespreking van de voorstellen die voorlagen tot in den treure opgemerkt dat een aantal zaken te veel en te zwaar waren.’

Devoldere beaamt dat een overkoepelend overzicht nuttig was geweest, maar blijft vragen hebben bij de timing van de huidige kritiek. ‘Wat het gebrek aan een overkoepelende commissie betreft hebben ze een punt. Bij het opstellen van de nieuwe eindtermen voor het basisonderwijs, het eerste eindtermproject dat wij zelf initiëren, nemen we dit mee. We gaan lessen trekken uit wat beter kon tijdens de ontwikkeling van de eindtermen in het secundair onderwijs. Nog een aanpassing is dat we de adviesorganen (VLOR en SERV) vroeger bij het proces gaan betrekken. Nu zijn die pas op het einde aan de beurt gekomen, waardoor bijsturen moeilijker wordt.’

‘Maar ik vrees dat de geschiedenis wat wordt herschreven wanneer het gaat over het minimaliseren van de verantwoordelijkheid van de katholieke koepel in het proces. Zonder een steen te willen werpen — want achteraf is het makkelijk praten — hebben ze in de Guimardstraat (hoofdkwartier Katholiek Onderwijs Vlaanderen, nvda) onder Crevits natuurlijk wel goede contacten gehad met het kabinet. Indien het zo is dat ze deze mankementen toen al hadden gedetecteerd en daar herhaaldelijk voor waarschuwden, hadden ze dat destijds kunnen remediëren. Ik denk dat de waarheid is dat ze dit alles ook maar pas op het einde van de rit zijn gaan inzien. Net zoals wij…’

Katholieke onderwijskoepel blijft constructief

De katholieke koepel blijft er bij dat de eindtermen, zoals ze voorliggen, te rigide zijn en de vrijheid van onderwijs in gevaar brengen door te weinig ruimte te laten voor eigen invulling. Ze blijven zich echter constructief opstellen. Lammens verduidelijkt. ‘We hebben een voorstel gedaan om alsnog een overkoepelende commissie samen te roepen om te kijken hoe de set eindtermen kan versoberd worden. Je hebt dan wellicht een overgangsperiode nodig om dit samen kwaliteitsvol in te vullen. Daarom moeten we zo snel mogelijk rond de tafel gaan zitten om een constructieve oplossing uit te werken om de overgang te maken naar de nieuwe structuur. Onderwijs is een te belangrijke materie om hier licht over te gaan. Het is nodig dat onze scholen en leerkrachten op een goede manier inhoud kunnen geven aan de modernisering, met oog voor kwaliteit en diepgang.’

GO! eveneens verrast

Bij de koepel van het gemeenschapsonderwijs (GO!) blijken ze even verrast te zijn als op het kabinet. Nathalie Jennes: ‘Wij waren voornamelijk verrast dat ze in deze fase nog met dergelijke fundamentele kritiek komen, gezien alle onderwijsverstrekkers hier intensief aan hebben meegewerkt en ook konden bijsturen.’

‘Wij zien óók dat de nieuwe eindtermen ambitieus zijn, maar volgens ons zijn ze wel realiseerbaar te implementeren in de tijd die ons nog rest. We werken samen met onze scholen hard om ons hier op voor te bereiden. We zijn volop bezig aan de leerplannen die geënt zijn op de nieuwe eindtermen. We doen al het mogelijke om klaar te staan voor volgend schooljaar en vinden het nu niet het moment om daar onzekerheid rond te creëren.’

Geen heil in verder werken met oude eindtermen

‘Er is sowieso een nieuwe structuur die decretaal is vastgelegd en die vanaf volgend schooljaar ingaat’, voegt Jennes toe. ‘Daar zijn nieuwe studierichtingen aan gekoppeld. Wij vinden het belangrijk dat we binnen die nieuwe structuur — die er dus onveranderlijk aankomt — ook met de nieuwe eindtermen aan de slag gaan. We denken dat het evenveel werk zal zijn om de oude eindtermen te herwerken naar de nieuwe structuur, zoals in het voorstel van de katholieke koepel, als om de nieuwe eindtermen te implementeren. Wij staan al quasi klaar met de leerplannen die geënt zijn op de nieuwe gemoderniseerde structuur. Dat werk hebben we gedaan voor een langere termijn. Wanneer je nu gaat overbruggen met de oude eindtermen doe je dubbel werk.’

Andere aanpak GO!

‘Bij ons zijn er ook wel bedenkingen naar boven gekomen in verband met de haalbaarheid’, geeft Jennes toe. ‘Dat is een bezorgdheid waar we ons van bewust zijn. Wij hebben aandacht voor de scholen die hier mee worstelen en begeleiden hen om hen mee te nemen in het verandertraject. Dit vergt wel heel wat van de scholen, die op dit moment ook nog wel andere katten te geselen hebben. De draagkracht is aangetast door corona… Anderzijds zien we geen oplossing in blijven werken met oude eindtermen in een nieuwe structuur. We zijn van mening dat we beter de nieuwe eindtermen doorvoeren. Wij staan daar klaar voor en we willen bij de eerste evaluatie — die decretaal is voorzien — bekijken of en waar er aanpassingen nodig zijn.’

‘Wat wij ook wel zien is dat er steeds meer eindtermen bijkomen’, concludeert Jennes. ‘Je moet daar dan ook meer lestijd aan spenderen. Het punt dat het katholiek onderwijs hier meent te moeten maken is dat er zo steeds minder tijd overblijft voor hun eigen pedagogische invulling. Wij leggen eigenlijk een pedagogische laag over de leerstof en de vakken die we aanbieden. Ons project van actief burgerschap, onze pedagogische eigenheid, kan geïntegreerd worden in die leerstof. Wij trekken dit door in het beleid van de scholen en de thema’s die we aanhalen. We zien minder een probleem met de vrijheid van onderwijs.’

Cindy Lammens

Katholiek onderwijs legt bom onder nieuwe eindtermen