‘U kan niet zeggen dat Dallas niet van u houdt, Mr. President.’ Zo stelde Nellie Connaly, de vrouw van de Texaanse gouverneur, de Amerikaanse president John F. Kennedy gerust toen zij, beiden vergezeld door hun halve trouwboek, in een ‘convertible’ doorheen de straten van Dallas reden.

Die opmerking kwam niet uit het niets. Tijdens de presidentsverkiezing van 1960 ontfutselde Richard Nixon, de Republikeinse kandidaat, Kennedy ei zo na de 24 kiesmannen van de grootste staat van het Democratische ‘Solide Zuiden’ (‘Solid South’). Maar de 150.000 enthousiaste fans die de president toejuichten tijdens zijn uitstapje moeten hem vertrouwen hebben ingeboezemd voor zijn herverkiezingscampagne. ‘Neen, dat kan ik zeker niet’, antwoordde Kennedy, waarna een sluipschutter twee kogels doorheen de nek en het hoofd van de jonge president jaagde.

Gokker

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt was JFK niet de jongste president ooit ten tijde van zijn inauguratie — dat was Theodore Roosevelt in 1901. Wel was hij de jongste die het Witte Huis opnieuw verliet (nu ja, ‘verliet’). Met de moord op Kennedy in 1963 kwam diens vicepresident Lyndon B. Johnson aan zet. Johnson had een hekel aan de Kennedy’s. Het partnerschap met John was in de eerste plaats een verstandshuwelijk. Het verbaasde vriend en vijand dat Johnson, senator uit Texas en leider van de Democratische Partij in de Senaat, ervoor koos om zijn machtige positie in het Congres in te ruilen voor de voornamelijk ceremoniële functie van het vicepresidentschap.

Maar Johnson was, met zijn eigen woorden, ‘a gambling man’ (een gokker). Op weg naar Kennedy’s eedaflegging informeerde hij schrijfster Clare Booth Luce dat verbazend veel presidenten stierven tijdens de uitoefening van hun ambt. ‘Het is de enige kans die ik heb’, aldus de nieuwe vicepresident. Dat hij op de hoogte was van zijn running mate’s slechte gezondheid doet deze uitspraak meteen een stuk macaberder klinken. En hoewel het niet één van Kennedy’s aandoeningen was die de ogenschijnlijk fitte president de das omdeed, waren de sleutels van het Witte Huis inderdaad de opbrengst van Johnsons gespeculeer.

Maar Johnson liet zijn politiek succes niet enkel van ‘Lady Luck’ afhangen. Hij besefte dat zij soms een handje geholpen moest worden.

Getoeter

Het getoeter van Team Trump over een ‘gestolen verkiezing’ had twee voorspelbare reacties tot gevolg. Enerzijds was er de harde kern van rode petjesdragers die haar politieke identiteit zo innig verbonden had met het lot van de president dat zij de mogelijkheid van een nederlaag onmogelijk kon aanvaarden. Al voor verkiezingsdag opereerde die kern op basis van een niet-falsifieerbare these: won Trump geen tweede ambtstermijn, dan was dat door verkiezingsfraude gepleegd door Democraten. Een ‘eerlijke’ verkiezing kon hij immers niet verliezen. Werd geen of onvoldoende concreet bewijs gevonden voor corruptie en ander ongein, dan was dat een extra aanwijzing voor de Democratische vernuftigheid.

Anderzijds was er de te verwachten respons van de Democraten en hun bondgenoten in de media. Aan progressieve zijde werd in de weken voorafgaand aan de stembusslag eveneens geklaagd over Donald Trumps plan om de verkiezing te ‘stelen’ van zijn uitdager, Joe Biden. Maar toen duidelijk werd dat de voormalige VP de leiding nam in verschillende ‘swing states’, verdwenen deze aanklachten als sneeuw voor de zon. Het vasthouden aan de – correcte – vaststelling dat zolang beide kandidaten het presidentschap opeisen, hertellingen worden doorgevoerd, rechtszaken aanhangig zijn en het kiescollege niet samenkomt, er geen uitsluitsel is over wie de nieuwe president zal worden, werd daarentegen afgedaan als het promoten van samenzweringstheorieën.

Dat het ondertussen duidelijk wordt dat Donald Trump zichzelf niet zal opvolgen betekent niet dat zij die begin november Joe Biden reeds de overwinning toekenden bewierookt moeten worden als helder denkende visionairs. Net als Trumps roekeloos aandringen dat corruptie aan de basis lag van zijn nederlaag, waren de voorbarige felicitaties aan Bidens adres onverantwoord. Eens te meer omdat er in de electorale geschiedenis van de VS wel degelijk voorbeelden zijn van electorale onregelmatigheden met een beslissende invloed op wie plaats neemt achter het bureau in de Oval Office.

Eénpartijstaat

Dat John F. Kennedy neergeschoten werd in de thuisstaat van zijn vicepresident was extra pijnlijk. Het was immers geen geheim dat Kennedy, de progressieve senator uit New England, zijn voormalige rivaal voor de partijnominatie gekozen had om de conservatievere, doch doorgaans Democratische Zuidelijke staten in het gareel te houden. Maar dat Johnson überhaupt een ‘power player’ in zijn thuisstaat zou worden was zo’n vijftien jaar voor Kennedy’s dood geen uitgemaakte zaak.

In 1948 was Johnson de vertegenwoordiger van Texas’ 10de district in het Huis van Afgevaardigden. Net zoals vandaag droomden vele Afgevaardigden de sprong te kunnen maken naar de Senaat, waar iedere senator meer macht en status geniet dan zijn of haar tegenhangers in het Huis. Johnson zag in 1948 zijn kans schoon toen zittend senator Pappy O’Daniel besloot geen nieuwe ambtstermijn na te streven. Johnson kandideerde, net als de voormalige Democratische gouverneur, Coke R. Stevenson.

Texas was in 1948 – net als Californië in 2020 – een Democratische éénpartijstaat. De Republikeinse Partij van Abraham Lincoln bleek in de decennia die volgenden op de ‘Reconstructie’ niet bijzonder populair in de staten van de voormalige Confederatie. Ter illustratie: in 1942 won de eerder vernoemde O’Daniel zijn senaatsrace met meer dan 94% (!) van de stemmen. De Republikeinse tegenstrever kon geen vijf procent van het electoraat overtuigen. Dat betekent dat voor Democraten in Texas de werkelijke verkiezing een intra-partij verkiezing was: de partijnominatie binnenhalen stond gelijk aan de Senaatszetel winnen.

Doos 13

Die partijnominatie stal Lyndon B. Johnson, de latere senaatsleider, vicepresident en president, op 3 september 1948 van oud-gouverneur Stevenson. Op 2 september, vijf dagen na de voorverkiezing, werd duidelijk dat Johnson de race verloren had met amper 362 stemmen verschil. Gelukkig kon Johnson rekenen op de steun van de lokale partijbaas, George Parr, die de feitelijke controle had over een resem kiesbureaus in Zuid-Texas. De beruchte Parr gaf zijn medewerkers in verschillende bureaus de opdracht het aantal stemmen voor Johnson te vervalsen.

Het meest flagrante voorbeeld was het ‘Doos 13’-schandaal. Zes dagen na de stembusslag – en nadat Stevenson als winnaar erkend werd – werden in het Zuid-Texaanse Alice 203 nieuwe stemmen ‘gevonden’. Op één na gingen deze allemaal naar de toekomstige president. Deze stemmen werden in een andere kleur inkt en op alfabetische volgorde aan de kiezerslijst toegevoegd – wat zou betekend hebben dat meer dan 200 Texanen netjes alfabetisch waren gaan stemmen, één voor één voor Johnson. In werkelijkheid werden zij ex-post toegevoegd toen bleek dat Johnson aan het kortste eind dreigde te trekken. Bovendien garandeerde de steun van Parr Johnson op verschillende plaatsen overwinningsmarges die, gelet op de bijzondere spannende race, statistisch onwaarschijnlijk – eigenlijk onmogelijk – waren.

Verzachtende omstandigheid

Johnson won uiteindelijk met 87 stemmen verschil, ofwel 0,008% van alle uitgebrachte stemmen. Verzachtende omstandigheid voor Johnsons corruptie was het feit dat hij niet de enige was die dergelijke methodes hanteerde. Stevensons campagne was evenmin zuiver op de graat. Maar de voormalige gouverneur beging de fout zijn marges eerder te rapporteren dan Johnson, waardoor die laatste wist hoeveel stemmen hij exact nodig had voor de overwinning. Ook verloor Johnson zeven jaar eerder de Senaatszetel die hij nu wel binnenhaalde aan zijn voorganger, Pappy O’Daniel, waarbij die laatste Johnson een gelijkaardige loer draaide. ‘Cheat or be cheated’, of nog: ‘don’t hate the player, hate the game’.

Clare Booth Luce

Een gestolen verkiezing in de Verenigde Staten