‘Onze beschaving zou wel eens de eerste beschaving kunnen zijn die niet door vijanden van buiten wordt vernietigd, maar door de onkunde van onze onderwijzers en de gevaarlijke nonsens die ze onze kinderen bijbrengen. In een tijdperk van kunstmatige intelligentie, houden zij zich bezig met het creëren van kunstmatig onbenul.’

Aldus de inmiddels hoogbejaarde maar nog altijd ongekend populaire Amerikaanse econoom en schrijver Thomas Sowell. Zijn nuchtere gedachtengoed maakt hem de schrik van woke Amerika, vooral omdat hij vanwege zijn zwarte huidskleur niet of moeilijk te cancellen valt.

Politiek dwaallicht

Als iemand me in mijn vorige leven als wiskundige aan de universiteit van Leiden voorspeld zou hebben hoe er nu over wiskunde en wiskundeonderwijs gesproken wordt, had ik de psychiater voor hem gebeld. Nederlands politiek dwaallicht Sylvana Simons verkondigde recentelijk nog dat exacte vakken ‘gedekolonialiseerd’ dienen te worden, ook wiskunde.

Dat nog tot daaraantoe: er is geen enkele reden deze voormalige tv-presentatrice serieus te nemen. Ook al zit ze binnenkort misschien in de Tweede Kamer…

Maar in Amerika verscheen onlangs een handleiding voor wiskundeleraren: Dismantling Racism in Mathematics Instruction – het afbouwen van racisme in het wiskundeonderwijs. Betaald door Bil Gates en geschreven door onderwijskundigen – compleet met foto van een schattig zwart jongetje met schooltas op de voorkant.

‘Wit superioriteitsdenken’

Dit woke werkboek gaat over ‘racisme in de wiskunde…’ Het moet leraren aan het denken zetten over ‘hun antiracistische plichten als wiskundeonderwijzer’ en ze aansporen ‘een pad uit te stippelen naar rechtvaardig wiskundeonderricht.’

‘Er moet een eind komen aan de white supremacy in het wiskundelokaal.’ Het staat er echt…

In dit boekje – dat al flinke positieve belangstelling heeft gewekt in het Amerikaanse onderwijs en de politiek – staat onder meer dat het immoreel en cultureel onverantwoord is om van zwarte kinderen wiskundige exactheid te verwachten. Een wiskundeleraar die van een donkergekleurde leerling het juiste antwoord verlangt op wiskundige vraagstukken, is een racist en lijdt aan ‘wit superioriteitsdenken’.

Racistisch machtsvertoon en cultureel bepaald

De nadruk die de wiskunde legt op het vinden van dat juiste antwoord is überhaupt ‘zwart-wit denken’ en ‘perfectionistisch’ – dus fout. En nog fouter is een wiskundeleraar die er problemen mee heeft dat gekleurde studenten tekortschieten in zijn vak, of ze – vade retro satanas – een onvoldoende geeft.

Trouwens: ‘Het hele idee dat leraren onderwijzen en studenten leren is fout…’

Staat er ook, in het hoofdstuk: ’How do I dismantle power structures in the classroom?’ – hoe breek ik machtsstructuren af in het klaslokaal?

Het wordt eentonig. Waarde hechten aan praktische vaardigheden (procedural fluency) om wiskundige problemen op te lossen, is racistisch machtsvertoon en cultureel bepaald. Zwarte kinderen beschikken volgens het boekje namelijk over een geniaal conceptueel overzicht van de wiskunde, maar zijn soms minder bedreven in het handwerk.

Greppels graven mag iemand anders doen…

De hogepriesters van de woke kerk achter dit pamflet verwijzen onder meer naar een begrip uit de jaren 70: de etnowiskunde. Beoefenaren daarvan hielden zich bezig met de veronderstelde wisselwerking tussen wiskunde en cultuur. De Amerikaanse Claudia Zaslavsky was zo’n etnomathematicus. Zij schreef verdienstelijke boeken over de multiculturele beleving van wiskunde, waarvan vooral Africa Counts enige bekendheid kreeg. Wat Zaslavsky ‘inheemse wiskunde’ noemt, zou naadloos in het hedendaagse woke gedachtengoed over wiskundeonderwijs passen.

Neem de Damara’s, een nomadenstam uit Namibië. Zij ruilden schapen voor tabak, tegen een wisselkoers van twee maten tabak voor één schaap. Als een handelaar vier maten tabak aanbood omdat hij twee schapen wilde, raakten de nomaden echter hopeloos in de war, schrijft Zaslavsky. Ze dachten dan dat hij de boel wilde bedonderen. De oplossing was eerst één schaap te ruilen voor twee maten tabak, dat schaap af te voeren, en dat te herhalen. Liet iemand hen zien dat het resultaat gelijk was als de twee transacties tegelijk werden uitgevoerd, dan dachten ze dat de handelaar over magische krachten beschikte.

Een aanzienlijk grotere bedreiging

Denk vooral niet dat de Damara’s een dom volkje waren, citeert Zaslavsky de wetenschapper die oorspronkelijk met dit verhaal kwam. Ze hadden simpelweg andere vaardigheden dan westerlingen. Zonder dat ze konden tellen, wisten ze bijvoorbeeld precies hoe groot een kudde schapen of koeien was, omdat ze ieder dier precies van uiterlijk kenden. Daar kunnen wij niet aan tippen: ‘Deze vorm van kennis en onderscheidingsvermogen is oneindig veel moeilijker dan tellen.’

De tekst stamt uit 1970: de prehistorie van de woke kerk – dat Afro-Amerikaanse kinderen niet tot een nomadenstam uit Namibië behoren, is kennelijk niet helemaal doorgedrongen.

De wiskundige Sergiu Klainerman, hoogleraar aan Princeton, benadrukt dat er niet zoiets bestaat als ‘witte wiskunde’. Voor Klainerman, in zijn geboorteland Roemenië opgegroeid onder totalitair heerser Ceaușescu, vormt de woke ideologie een aanzienlijk grotere bedreiging voor het onderwijs dan ouderwets communisme.

Kritische rassentheorie

Onder dat communisme genoten exacte vakken juist grote status. Wiskunde was volgens Klainerman de ‘grote gelijkmaker’, en dat is ze nog steeds. Wiskunde biedt kansen aan sociaaleconomisch zwakkeren om op gelijke voet te raken met geprivilegieerde klassen. Zowel binnen als buiten het communisme, zou ik daaraan toevoegen.

Misschien naïef, maar tot voor kort had ik de illusie dat wiskundefaculteiten gespaard zouden blijven van de woke tsunami die al enige tijd het universitaire onderwijs tot fröbelniveau tracht te reduceren. Maar de opmars van de zogeheten kritische rassentheorie dreigt roet in het eten te gooien. Ieder vak wordt nu beschouwd als een ‘sociaal construct’: onderhevig aan en gekleurd door zaken als etniciteit en sociale klasse.

Een neiging tot egaliseren

Op de achtergrond zingt een neiging tot egaliseren rond waar communisten een puntje aan kunnen zuigen. Alles moet worden gelijkgeschakeld naar een ondermaats niveau. In Nederland verscheen recent nog een ‘wetenschappelijk’ rapport van de Universiteit van Amsterdam, waarin twee sociale wetenschappers pleiten voor het opheffen van gymnasia. Het klassieke onderwijs zou elitair zijn en ongelijkheid in stand houden…

Niemand mag extra kansen krijgen, anders wordt de gezegende multiculturaliteit tekortgedaan.

Het is pas echt racistisch te veronderstellen dat van zwarte kinderen niet mag worden verwacht zich de exactheid van wiskunde eigen te kunnen maken.

Dat is racisme vermomd als antiracisme.

Claudia Zaslavsky

Racistische wiskunde