Nu de spanningen tussen de Verenigde Staten en China toenemen, kunnen twee Nederlandse hightechbedrijven, ASMI en ASML, in de knel raken. Kunnen zij nog leveren aan Chinese firma’s zonder problemen te krijgen met de Verenigde Staten, nu de Amerikanen China steeds meer als rivaal, ja zelfs als dreiging zien?

De grootste Nederlandse regeringspartij, de rechts-liberale VVD, levert naast de premier ook de ministers van Economische Zaken en van Buitenlandse Handel. Indien de huidige geopolitieke ontwikkelingen problemen opleveren voor een Nederlandse multinational en de Nederlandse economie, wordt dat direct de VVD aangerekend.

Tweesporenbeleid

De communicatieafdeling van de partij koos voor voorwaartse verdediging. Donderdag 1 december verklaarde VVD-Europarlementariër Bart Groothuis op de radio dat Chinese investeringen in Nederlandse bedrijven geblokkeerd moeten worden. Zaterdag 3 december gaf economieminister Mickey Adriaansens een interview aan NRC Handelsblad. Een dag later schoof Liesje Schreinemacher, minister van Buitenlandse Handel, aan in het rechtse duidingsprogramma WNL op zondag. Twee uur later, dezelfde dag en dezelfde publieke zender, zat Groothuis in duidingsprogramma Buitenhof, de Nederlandse tegenhanger van De zevende dag. Hij zat aan tafel met twee China-deskundigen. The Financial Times haalde minister Adriaansens aan, en Doorbraak haalde Schreinemacher aan.

Deze media-optredens hadden een tweeledige strekking. De Nederlandse regering was ‘niet langer naïef’ als het ging om China. De Chinese overheid steunt de eigen bedrijven. Bedrijven, ook buitenlandse bedrijven die opereren in China, zijn verplicht alle gevraagde informatie te verstrekken als de Chinese overheid dat vraagt. Tegenmaatregelen zijn nodig om te voorkomen dat Nederland en Europa daardoor benadeeld worden. Tegelijk wil men niet alle handelscontacten met China afbreken, ook al dringt Amerika daar op aan.

Met één mond?

Groothuis: ‘Verdienvermogen lekt weg naar China. Intellectueel eigendom lekt weg naar China. Dat laat ik niet gebeuren.’ Deze uitspraak lijkt hij namens de VVD-fractie in het Europese Parlement gedaan te hebben. Volgens de NRC en The Financial Times benadrukte minister Adriaansens juist dat de handel met China niet ongericht beperkt moet worden. Amerika is een belangrijke handelspartner, maar China ook. Dit wekt de indruk dat de twee VVD-politici ieder een ander aspect van het tweesporenbeleid benadrukken. Als Groothuis namens de Europese fractie spreekt en Adriaansens namens de regering, betekent dit verschil van inzicht tussen ‘Brussel’ en ‘Den Haag’?

Zo ja, naar welke van de twee neigt minister Schreinemacher het meest? Nu is ze minister en dus collega van Adriaansens. Tot begin dit jaar was ze Europarlementariër en collega van Groothuis. In dezelfde uitzending van WNL op Zondag kreeg zij de vraag welke delegatie de Nederlandse regering zou sturen naar de voetbalwedstrijd Nederland-Argentinië. Ze antwoordde dat dit afhing van de Argentijnse afvaardiging, Nederland zou die ‘spiegelen’.

Nog diezelfde middag nam ze die woorden terug op Twitter. Het officiële regeringsstandpunt is namelijk dat regeringsvertegenwoordigers alleen bij deelname aan de finale naar Qatar gaan. De regering grijpt overigens tot nu toe mis als het gaat om Qatar. Het bezoek van zorg- en sportminister Conny Helder (eveneens VVD; in zorg lijkt ze beter thuis dan in sport) was geen succes, deels door de bemoeienis van de rest van het kabinet.

Economische veiligheid

Volgens Doorbraak zit minister Schreinemacher op dezelfde lijn als economieminster Adriaansens: niet vanwege Amerikaanse druk de eigen belangen schaden. In haar tv-optreden verklaarde Schreinemacher dat Nederland eigen afwegingen maakt, maar maakte ze zich ook zorgen om ‘onze economische veiligheid’. ‘We willen niet iets naar de Chinezen exporteren waar we later spijt van krijgen’, zo verklaarde zij.

Verdeel en heers

In Buitenhof verklaarde de in China gespecialiseerde journaliste Marije Vlaskamp dat China een meester is in het tegen elkaar uitspelen van tegenstanders. Dat belooft weinig goeds voor het vermogen van Nederlands grootste regeringspartij om weerstand te bieden.

Conny Helder

ASML, China en de schutterende VVD