Dit artikel verscheen eerder in Doorbraak Magazine van september 2022. Vier keer per jaar verschijnt Doorbraak namelijk ook op papier met uitgebreide interviews, reportages en columns. De recentste Doorbraak Magazine ligt nu in de krantenwinkel. Vraag ernaar.

De gevel oogt, op een enigszins afgebleekte krokodil na, opvallend onopvallend. Gastronomisch restaurant Au Crocodile mag dan al gehuisvest zijn in een nauw zijstraatje van de bekende Place Kléber, het is al decennialang een waar instituut in Straatsburg. De absolute culinaire top zeg maar – voor een etentje met twee ben je er al vlug 300 euro kwijt – én dus ook al jarenlang een hotspot voor Europese topambtenaren, parlementariërs en lobbyisten. Die er, dat spreekt, haast altijd betalen met de betaalkaart van het werk. Of die er – zo leert ons althans het geruchtencircuit – af en toe ook wel eens de bloemetjes buitenzetten in intiemer gezelschap.

Gelukkig voor hun én onze portemonnee beperkt dit soort uitspattingen zich tot een drietal dagen per maand. Het voltallige Europees Parlement trekt dan voor enkele dagen collectief naar de hoofdstad van de Elzas om daar in plenaire vergadering te gaan. Dit werd in 1992 zo vastgelegd door de EU-regeringen in het EU-verdrag: Straatsburg zou voortaan maandelijks gaststad zijn voor zowat alle plenaire vergaderingen van het Parlement. De rest van de tijd vergaderen de parlementaire commissies in Brussel. Het EP-secretariaat – het personeel zeg maar – kreeg onderdak in Luxemburg. Een wijziging van dat verdrag kan enkel als die unaniem zou worden goedgekeurd door alle lidstaten, ook Frankrijk dus. Dat is, daar hoeft geen tekening bij, totaal onbespreekbaar voor onze zuiderburen.

Kisten vol ‘documenten’

Wat die ‘verhuis’ zoal betekent, kan best geïllustreerd worden aan de hand van een aantal sprekende cijfers. Eén maandag per maand trekken 705 europarlementariërs, met in hun kielzog zowat drieduizend medewerkers en enkele tientallen lobbyisten, vanuit Brussel richting Straatsburg. Heel wat parlementsleden nemen daarvoor een speciaal gecharterde trein die hen vanuit Brussel rechtstreeks naar de hoofdstad van de Elzas voert. Een aantal blijft – ondanks de vele grotere ecologische impact – hardnekkig zweren bij het vliegtuig of bij een door het parlement aangeleverde dienstwagen.

Op donderdagavond maakt de hele stoet dan opnieuw de omgekeerde beweging. Ook enkele tientallen vrachtwagens, officieel volgeladen met grote kisten vol documenten, maken maandelijks dezelfde trip. Elke parlementariër heeft recht op één dergelijke kist, maar over de precieze inhoud daarvan anno 2022 – we leven nu eenmaal in digitale tijden – doen de wildste verhalen de ronde. Dat aan een dergelijke verhuisoperatie ook een stevig prijskaartje én een amper nog te verantwoorden ecologische impact vasthangen, hoeft weinig uitleg.

De schattingen variëren, maar de meeste bronnen hebben het over een extra CO2-uitstoot van 15.000 tot 20.000 ton per jaar. In een resolutie uit 2019, waarin een ruime meerderheid van de parlementsleden aandrong op één zetel voor het Parlement, werden de jaarlijkse kosten van de geografische spreiding op zomaar eventjes 150 tot zelfs ruim 200 miljoen euro geschat. De administratie van het Parlement zelf houdt het op 114 miljoen euro, een cijfer dat afkomstig is van de Europese Rekenkamer maar al uit 2014 dateert. Diezelfde resolutie benadrukte ook dat de geografische spreiding verantwoordelijk is voor 78% van alle missies van het personeel. Lastig toch om dit te blijven verdedigen in tijden waarin de Europese Commissie de burgers om de haverklap om de oren slaat met haar green deal en nu zelfs energiebesparingen gaat opleggen aan de lidstaten. De verkoop van de gebouwen in Straatsburg zou Europa nog eens 616 miljoen euro kunnen opleveren, mochten de plenaire vergaderingen van Straatsburg naar Brussel verhuizen, zo bleek ook uit diezelfde analyse van de Europese Rekenkamer.

Grote glaspartijen

Bedragen om van te duizelen dus, en in combinatie met de fors gestegen energiekost voor de verwarming en koeling van het parlementsgebouw in Straatsburg wakkeren ze het aloude debat over het maandelijkse verhuiscircus opnieuw feller aan. Uit interne documenten die de nieuwssite Politico kon inkijken, bleek ook dat de elektriciteitsrekening voor alle parlementsgebouwen in Brussel, Straatsburg en Luxemburg samen dit jaar ruim 14 miljoen hoger zal uitvallen dan begroot. De gasfactuur zou met 4 miljoen euro stijgen. ‘Geen wonder’, zo bevestigt ons een werknemer in Straatsburg die om begrijpelijke redenen anoniem wil blijven. ‘Dag in dag uit draaien verwarming of airconditioning in dit megalomane en weinig energiezuinige gebouw met gigantische glaspartijen, op volle toeren. Ook die 26 dagen per maand dat er hier géén parlementszittingen zijn.’

On the record – en dat wordt ook bevestigd door de vele resoluties in die zin die de voorbije jaren in het Europees parlement werden goedgekeurd – is een ruime meerderheid van de parlementsleden ook al jarenlang gewonnen voor de afschaffing van ‘het reizende circus’. Off te record vallen er evenwel ook andere geluiden te horen. Onder meer omdat drie of vier dagen in de Straatsburgse ‘bubbel’ de efficiëntie en de werkkwaliteit ten goede komen, maar af en toe duiken er ook andere geruchten op. Drie of vier dagen alleen in Straatsburg – geen saaie stad – openen immers ook wel wat andere perspectieven. Culinair, jazeker, maar in sommige gevallen ook op andere vlakken.

Bart Staes – met 20 jaren EP-ervaring op de teller een ware Europa-veteraan – erkent dat er ecologische en financiële redenen te over zijn om een einde te maken aan de maandelijkse grote trek vanuit Brussel richting Straatsburg. Toch ziet hij ook een argument pro-Straatsburg, al geeft hij meteen toe dat dit dan voornamelijk voor de Belgische europarlementariërs geldt. ‘Ook de Europese parlementsleden die zelf in België wonen, worden in eigen land toch nog vaak opgeslorpt door partijverplichtingen of door binnenlandse politieke discussies. Hier in Straatsburg zitten ze drie of vier dagen op elkaars lip, zonder familie of andere verplichtingen. Ze kunnen zich voluit concentreren op hun Europese dossiers, en met alles en iedereen overleggen.’

Plak en spuugsel

Wanneer we medio september zelf het parlement in Straatsburg bezoeken, gonst het er van de drukte. Het is plenaire zitting en dus krioelt het er van de parlementairen en hun medewerkers, journalisten, veiligheidsmensen en poetspersoneel. Het gebouw zelf oogt megalomaan en bevindt zich in een steriele buitenwijk van de stad, waar zielloze kantoorgebouwen elkaar de loef trachten af te steken in al hun fantasieloze lelijkheid. De bovenste verdiepingen van het parlementsgebouw lijken onafgewerkt, als symbool van de voortschrijdende Europese eenmaking. Vanuit de enorme vide binnenin, waar gigantische klimplanten zich naar boven slingeren, geniet je van een mooi uitzicht op de rivieren Ill en Rijn, die hier samenvloeien.

Toen het bouwsel – ontworpen door een Parijs architectenbureau – in 1999 werd opgeleverd, bedroeg het prijskaartje zowat 470 miljoen euro. Stellen dat het gebouw nu enkel nog met plak en spuugsel aan elkaar hangt, zou enigszins overdreven zijn, maar de medewerker met wie we in Straatsburg spraken, bevestigt wel dat er al van bij het prille begin forse structurele gebreken aan het licht kwamen. Het architectenbureau zou zwaar onder druk gezet zijn door de Franse regering om zo snel mogelijk te kunnen opleveren. ‘Het is een steeds weerkerend scenario’, klinkt het. ‘Zodra de parlementsleden en hun hele entourage hier op donderdagavond hun koffers hebben gepakt, arriveert er een waar legertje van werklui om allerlei herstellingen uit te voeren. Elke maand opnieuw. Vergeet ook niet: hier blijven constant een tweehonderdtal personeelsleden aan het werk, ook in die drie weken per maand dat er geen plenaire sessies zijn. In die periode moet dit gigantische gebouw – in de zomer een echte serre- constant gekoeld en verwarmd worden.’

Zijn verhaal lijkt ook bevestigd te worden door een openbare aanbesteding die terug te vinden is op de TED-website met alle Europese aanbestedingen. Een daarvan slaat op een raamcontract voor onderhoudswerken aan het gebouw. Goed voor een bedrag van 45 miljoen euro, weliswaar gespreid over een periode van vier jaar. ‘Deze aanbesteding had tot doel een kaderovereenkomst te sluiten die de dienst infrastructuur van het Parlement in staat stelt om, indien nodig, opdracht te geven voor werkzaamheden en onderhoudsdiensten op het gebied van dakbedekking en zonwering in Straatsburg’, bevestigt de persdienst van het Parlement zelf. ‘Die wordt afgesloten voor een periode van 4 jaar. Die 45 miljoen was al voorzien in de bestaande onderhoudsbegroting, het gaat dus niet om een nieuw bedrag en is het absolute maximum. Mochten de onderhoudsbehoeften toch beperkter blijken, dan hoeft het parlement dit bedrag dus ook niet volledig uit te geven. Het gaat dan concreet om bijvoorbeeld de renovatie van de waterdichtheid en de isolatie van daken of de vernieuwing van de bekleding aan muren, en vloeren.’

Nieuwe bar met terras

Uit de documenten die Politico kon inkijken, blijkt nu dat de plannen om in Straatsburg ook 1,4 miljoen euro uit te trekken voor nieuwe plantjes en tuinen voorlopig worden opgeborgen. Ook een nieuwe bar met terras – die een half miljoen euro zou kosten- komt er voorlopig niet. De stijgende energiekosten zullen de komende maanden dus toch al enige impact hebben. Intussen bond de Duitse europarlementariër Daniel Freund (De Groenen) enkele weken geleden de kat opnieuw de bel aan. Hij stelde voor om, onder meer omwille van de spectaculair oplopende energiefactuur in Straatsburg, de zittingen van het parlement daar voorlopig te schorsen. ‘Het reglement van het Parlement bepaalt dat in “situaties waarin het Parlement door uitzonderlijke en onvoorziene omstandigheden die het niet kan beheersen, wordt gehinderd bij de uitvoering van zijn taken en de uitoefening van zijn prerogatieven uit hoofde van de verdragen”, het pendelen naar Straatsburg kan worden opgeschort. Het is aan de parlementsvoorzitter om die beslissing te nemen’, vertelt Freund. ‘Zij reageerde in een brief op mijn voorstel, maar maakte me duidelijk dat de zittingen in Straatsburg voorlopig niet worden opgeschort en dat er andere energiebesparende maatregelen zullen worden genomen. Onder mijn collega’s kreeg ik nochtans veel steun voor het idee, maar het is duidelijk dat de parlementsvoorzitter Frankrijk niet voor het hoofd wil stoten met zo’n voorstel. De Fransen zouden wellicht meteen naar het Europees Hof stappen omwille van een schending van het verdrag.’

Die Fransen bakken het overigens wel vaker heel bruin als het om de belangen van ‘hun’ Straatsburg gaat. Vorig jaar, toen het Parlement in Straatsburg in volle pandemie ruim een jaar leeg bleef staan, schreef de Franse president Macron in alle discretie een gepeperde brief naar toenmalig EP-voorzitter Sassoli. Daarin eiste hij compensaties voor het verlies aan inkomsten dat de stad hierdoor geleden had. Faut le faire, zeggen ze dan in Frankrijk.

‘Er bestaan eigenlijk geen recente studies die aangeven wat nu de exacte economische meerwaarde is van de aanwezigheid van het Europees parlement voor de stad of de regio’, stelt Jean-François Gérard, journalist bij de lokale nieuwssite Rue89Strasbourg. ‘Politici bedienen zich hier dan ook eerder van politieke of symbolische argumenten ter verdediging van Straatsburg. Ooit was er wel sprake van 10.000 extra banen, maar dat cijfer had betrekking op alle Europese instellingen hier, ook de consulaten enzovoort. Zeker is wel dat de belangrijkste economische spin-offs te situeren zijn in de horeca en in een aantal minder zichtbare jobs, gaande van tolken over taxichauffeurs tot beveiligingsmensen. Toen de parlementaire sessies in 2020-2021 werden opgeschort, had de voorzitter van de lokale hotelvereniging het over een globaal omzetverlies van 15 procent. Globaal heb ik het gevoel dat heel wat mensen hier toch nog altijd van mening zijn dat er veel wordt gedaan en dat er veel geld wordt uitgegeven aan de parlementariërs en de hele administratie. Vooral omdat heel wat van die politici dan ook nog eens tegen het behoud van het EP in Straatsburg pleiten. Een harde kern van Europese verenigingen hier blijft hardnekkig de zetel in Straatsburg verdedigen, maar ik heb toch het gevoel dat het enthousiasme op dat vlak wat aan het afnemen is. Maar hoe dan ook zou een vertrek van het EP hier altijd slecht vallen, al was het maar omwille van de symbolische betekenis daarvan.’

Luxeslee

Het is woensdagavond en het loopt al tegen elven wanneer we, op de terugweg van ons restaurant, hartje Straatsburg een opvallende luxeslee met een Belgische diplomatieke nummerplaat spotten. De chauffeur staat een sigaretje te roken en blijkt niet te beroerd voor een praatje. Onze vermoedens blijken correct: de Franse chauffeur werkt voor het Europees Parlement en de nagelnieuwe DS 9 maakt deel uit van een vloot van honderd wagens waar de parlementsleden gebruik van kunnen maken. Wie hij vanuit Brussel naar Straatsburg heeft vervoerd, wil hij uiteraard niet kwijt, op wie hij vanavond staat te wachten vlakbij een behoorlijk sjiek restaurant al evenmin. Maar hij vraagt wel begrip voor de parlementairen die zich één keer per maand van Brussel naar Straatsburg laten rijden.

‘Als buitenstaander heb je er geen idee van wat voor een machinerie maandelijks in gang moet worden gezet. Op de gecharterde trein richting Straatsburg is er eenvoudigweg veel te weinig plaats voor enkele duizenden mensen. Bovendien moeten de parlementairen zich ook hier in Straatsburg kunnen verplaatsen, ook daarom zijn al die wagens hier nodig. Maar weet je, vroeger was het nog veel erger. Toen reden we die honderd wagens leeg naar Straatsburg, zodat de députés hier over een auto met chauffeur konden beschikken. Tegenwoordig mag dit niet meer: we nemen sowieso een parlementslid mee vanuit Brussel. Wie eerst komt, eerst maalt. Deze DS 9 is nog een hybride exemplaar, maar vanaf volgend jaar zal onze vloot ook volledig elektrisch zijn. De klimaatimpact wordt daardoor dus nog verder gereduceerd.’

Pittig detail: sinds 2020 beschikt Straatsburg, in de persoon van Jeanne Barseghian, ook over een groene burgemeester. De logica zou vereisen dat ook zij zich – minstens al vanuit ecologische overwegingen – kritisch zou opstellen tegenover het behoud van het EP in haar stad. Daar is voorlopig evenwel geen sprake van. Of toch: ze kant zich tegen de maandelijkse verhuis, maar kiest dan uiteraard wel voor Straatsburg als vaste en enige zetel van het EP. ‘Daarmee volgt ze gewoon de lijn van heel wat Franse politici’, geeft journalist Jean-François Gérard nog aan. ‘Het is een beetje een gemakkelijke oplossing, dat klopt, maar hierdoor wordt ze alvast niet door haar lokale tegenstanders bekritiseerd over haar standpunt in dat heikele debat.’
ο

Daniel Freund

Operatie Straatsburg: hoe Europa jaarlijks honderd miljoen euro over de balk blijft gooien