Politiek Duitsland staat op zijn kop. Een anoniem account gooide tijdens de kerstvakantie de privé gegevens van honderden politici te grabbel op het internet. Een van de meest getroffen politici is Robert Habeck (°1969), auteur en covoorzitter van de Duitse Groenen (Bündnis 90/Die Grünen). Maar hoe vervelend ook, dat is niet de belangrijkste reden waarom Habeck Twitter en Facebook op maandag 7 januari 2018 vaarwel heeft gezegd.

Bekeren

Wat voor hem de doorslag tot de vlucht uit de sociale media gaf, was de ‘shitstorm’ die ontstond na een niet anders dan arrogant te noemen twitter-video van hem. In oktober 2019 vinden er verkiezingen plaats in de Oost-Duitse deelstaat Thüringen. Om de regionale Grüne een duwtje in de rug te geven zei Habeck letterlijk: ‘Wir versuchen, alles zu machen, damit Thüringen ein offenes, freies, liberales, demokratisches Land wird, ein ökologisches Land.’ (‘We proberen er alles aan te doen opdat Thüringen een open, vrije, liberale, democratische deelstaat wordt, een ecologische deelstaat’).

Inderdaad ‘wordt’. De woedende reacties lieten niet lang op zich wachten op Twitter. De covoorzitter van de Groenen wekte de indruk dat de mensen in Thüringen nog tot de democratie bekeerd moeten worden. Dat ligt erg gevoelig in het licht van recente gebeurtenissen zoals de onrust en de woede die zich in Chemnitz (in de Oost-Duitse deelstaat Sachsen) eind augustus 2018 meester maakten van de mensen na de moord op een Duitse burger door asielzoekers.

Die ‘Wutbürger’ werden door commentatoren en analisten weggezet als onverdraagzame engerds, zelfs als racisten en nazi’s. De verklaring luidde dat vele Oost-Duitsers nog altijd niet de autoritaire denkpatronen van de gewezen DDR zouden hebben verwerkt, van een etnisch-homogene DDR waarin nauwelijks buitenlanders hadden gewoond. Dat Pegida in Dresden (Sachsen) ontstond en dat de Alternative für Deutschland (AfD) zo goed scoort in Oost-Duitsland zou als bekrachtiging van die analyse dienst doen.

Opmars

Met zijn uitspraken op Twitter trapte Habeck op de ziel van de Oost-Duitsers. Daarbij komt dan nog dat hij uit Sleeswijk-Holstein stamt en hij dus een ‘Besserwessi’ is, een West-Duitser die het ‘beter weet’. Kras is bovendien dat de Grüne sinds december 2014 mee regeren in Thüringen in een coalitie met de sociaaldemocraten (SPD) en radicaal-links (Die Linke).

Voor de rest staan de Groenen wel niet zo sterk in Oost-Duitsland. In de Bondsrepubliek als geheel zijn ze wel aan een steile opmars begonnen: bij de Bondsdagverkiezingen van september 2017 haalden ze 8,9%, in de laatste opiniepeilingen kunnen ze rekenen op 19%. Als er nu zondag weer kon gestemd worden voor de Bondsdag, zouden ze de tweede sterkste fractie worden (na de christendemocraten van CDU/CSU en vóór de SPD). Bij de verkiezingen van 14 oktober 2018 in de deelstaat Beieren deden ze het met 17,5% — een verdubbeling tegenover 2013 — zo goed dat Habeck hoopte in een coalitie te kunnen stappen met de CSU (de Beierse zusterpartij van de CDU). De alleenheerschappij van de CSU diende gebroken opdat bewaarheid zou kunnen worden wat Habeck toen ook al in een tweet neertikte: ‘Endlich gibt es wieder Demokratie in Bayern’ (‘Eindelijk is er weer democratie in Beieren’).

Verachting

Twee tweets heeft Habeck de wereld ingestuurd waaruit zijn verachting voor een ander politiek klimaat en voor andersdenkenden spreekt. Die morele superioriteit is hem duur komen te staan, vooral duur omdat hij zelf zijn biezen pakt en zo de mogelijkheid tot communiceren laat varen met zijn volgers op Twitter (48 000) en Facebook (49 000). Zelfs linkse politici bekritiseren hem daarvoor.

Dat Habeck volgens Daniel Mönch (Piratenpartei) zo het internet weer voor een stukje meer overlaat aan ‘intolerante en ondemocratische krachten’, zou in die optiek dan ook een self-fulfilling prophecy zijn. Maar het zou al te gek zijn, mocht Habeck zich achteraf daarover willen beklagen. Toch is zelfkritiek hem niet helemaal vreemd. Opmerkelijk is het citaat uit zijn laatste boek Wer wir sein könnten. Warum unsere Demokratie eine offene und vielfältige Sprache braucht (Köln 2018): ‘Auch die Sprache linker Politik ist bei Weitem nicht immer nüchtern und ausgewogen. Sie ist oft bevormundend und manchmal ausgrenzend’ (‘Ook het taalgebruik van linkse politici is verreweg niet altijd nuchter en gebalanceerd. Ze is vaak betuttelend en soms uitsluitend’).

Daniel Mönch

Voorzitter Groenen verslikt zich in Twitter