De federale regering probeerde in 2022 en 2023 met premies de energiecrisis te bestrijden. De bedoeling was om de zwaksten in de samenleving te behoeden voor de toen exploderende prijzen. Maar dat federale ad hoc-beleid zorgde blijkbaar ook voor veel frustratie. De federale ombudsman had er alvast de handen mee vol.

Tussen eind 2022 en december 2023 registreerde de federale ombudsman iets meer dan 1.700 klachten over de energiepremies. Nooit eerder kwamen in zo’n korte tijd zoveel klachten binnen over eenzelfde problematiek. Ombudsman David Baele deed daarover uitgebreid verslag bij het parlement. Zijn eerste conclusie: ‘Beleidsmaatregelen mogen hun doel niet voorbijschieten en elke burger moet krijgen waar hij recht op heeft.’

Hevige kritiek

Die kritiek is niet min. De ombudsman heeft het weliswaar over ‘goed bedoelde maatregelen’, maar hij legt ook de vinger op de wonde. ‘De omvang van de maatregelen, de verscheidenheid aan premies en voorwaarden, organisatorische problemen binnen de FOD Economie, onduidelijkheid en onnauwkeurigheid in de wetgeving, hebben voor veel problemen gezorgd, niet in het minst voor de meest kwetsbaren in onze samenleving.’

Vooral de moeite die burgers moesten doen om de premie te krijgen noopt tot nadenken. Zeker omdat velen geen premie kregen terwijl ze er wel recht op hadden

Vooral de moeite die burgers moesten doen om de premie te krijgen noopt tot nadenken. Zeker omdat velen geen premie kregen terwijl ze er wel recht op hadden. Intussen bestaan die (tijdelijke) energiemaatregelen niet meer, maar de federale Ombudsman vraagt wel dat er lessen worden getrokken. Zijn verslag bevat een uitgebreide lijst van waar het allemaal fout liep. Zowel in de wetgeving als in de toepassing ervan. ‘Vele problemen hadden kunnen worden voorkomen’, klinkt het.

Geen antwoorden

Hoofdrolspeler in de die klachten was de Algemene Directie Energie van de FOD Economie. Een bevoegdheid en verantwoordelijkheid van minister voor Energie Tinne Van der Straeten (Groen). Die dienst – De collega’s, hét cliché over de ambtenarij, zijn blijkbaar springlevend – was te vaak onbereikbaar, waardoor mensen geen antwoord kregen op hun vragen.

Want dat wordt ook opgemerkt: het is de burgers beslist niet makkelijk gemaakt. Er waren vele verschillende manieren om de energiepremies aan te vragen, en ook de vele verschillende voorwaarden om er recht op te hebben maakten het de burgers bepaald ingewikkeld. Dat dan uitgerekend de zwaksten in de samenleving door de mazen van het net vallen zal dus niemand verbazen.

Kafkaiaanse toestand

Nog zoiets. De FOD Economie kan en mag in 2024 geen premies meer uitbetalen aan wie er in 2023 recht op had. Omdat de dossiers afgesloten zijn en omdat het om budgetten gaat uit 2023 die in 2024 niet meer mogen worden gebruikt, een nogal kafkaiaanse toestand. De ombudsman merkt fijntjes op dat dat niet de bedoeling kan zijn.

Misschien wel de belangrijkste kritiek gaat over het zogeheten ‘Mattheuseffect’. Anders gezegd: er werd gegeven aan wie al heeft. De maatregelen waren immers vooral bestemd voor kwetsbare doelgroepen. ‘Zij hadden deze premies het hardst nodig’, zegt de ombudsman. ‘Maar uiteindelijk waren zij degenen die de grootste moeite hadden om een premie te krijgen. En sommigen kregen ze helemaal niet.’ In een regering met daarin vier partijen die zich uitdrukkelijk als links profileren is dat een regelrechte blamage.

In zijn conclusie is Baele dan ook behoorlijk streng voor de federale regering. Maatregelen uitvaardigen is één zaak, de administratie tijd en middelen geven om die uit te voeren is een andere.

David Baele

Energiepremies: Kafka en ‘De Collega’s’ zijn springlevend