Sedert 1 april onderzocht de redactie van De Standaard negen keer een controversiële uitspraak via een ‘factcheck’. De tiende kwam er voorlopig nog niet. Tot mijn verbazing, dat wel. Frank Vandenbroucke pakte tijdens het overlegcomité van vrijdag 16 oktober uit met een studie van The Lancet om de vergadering naar zijn hand te zetten en om de horecasluiting door te drukken.

Andere cijfers

De minister haalde met dit artikel de cijfers van zijn collega minister David Clarinval helemaal onderuit. Die had een studie van het agentschap Aviq (Agence wallonne pour une vie de qualité) onder de arm en daar was men, op basis van 5043 Waalse clusters tot de bevinding gekomen dat, tot 15 oktober, 84% van de besmettingen in gezinnen voorkwamen, 4,7% in scholen en amper 3,7% in bedrijven, waaronder we de bars en restaurants moeten rekenen. ‘Verwaarloosbaar aantal’ moet Clarinval gedacht hebben.

Maar in de studie van Vandenbroucke stonden andere cijfers over het coronavirus dat meezit aan de tafel van café of restaurant. Zou de minister alles verteld hebben wat hij wist? Of selectief gezwaaid hebben met de resultaten die hem goed uitkwamen? Zou hij verteld hebben dat het artikel al in juni verscheen, en dus niet meer zo kakelvers was? Dat het woord ‘horeca’ er niet in voorkwam heeft hij wellicht, we blijven voorzichtig, vast niet verteld. Tijd voor een factcheck, ja toch? Blijkbaar niet voor onze kwaliteitsmedia. We zochten de conclusies dan maar even zelf op. ze zijn vrij vlug terug te vinden.

De essentiële zin luidt: ‘The findings of this systematic review and meta-analysis support physical distancing of 1 m or more and provide quantitative estimates for models and contact tracing to inform policy.’ (‘De bevindingen van deze systematische review en meta-analyse ondersteunen fysieke afstanden van 1 meter of meer en bieden kwantitatieve schattingen voor modellen en contactopsporing om het beleid te informeren.’ vert.)

Interpretatie

Zelfs eind juni viel allang niemand meer van zijn stoel door deze bevinding. De interpretatie is zelfs 50 centimeter liberaler dan de 1,5 meter die we met zijn allen nu toch al meer dan een half jaar opvolgen. Kortom, eigenlijk stond er niets nieuws in dat oud artikel. Sterk staaltje van gelukt blufpokeren van onze minister dus.

Twee journalisten die ik hierrond contacteerde vonden het allemaal niet zo erg. De ene schreef me: ‘Blufpoker zal er zeker bij geweest zijn. Die studie heeft het niet expliciet over horeca, maar wel degelijk over aerosoleffecten in binnenruimten waar masker niet gedragen wordt. Los daarvan gaat het al lang niet meer over welke sectoren het meest belangrijk zijn…’

‘Tja, een leugentje om bestwil, het mag dus, als het het grote doel maar dient,’ lees ik dan.

Een andere journalist mailde: ‘Ik heb precies dezelfde argwaan: toch eerst maar eens grondig lezen wat er in die studie staat, en wat niet. Los daarvan vrees ik wel dat de cijfers op dit moment zo dramatisch zijn dat men waarschijnlijk sowieso vroeg of laat zou overgegaan zijn tot de sluiting van de horeca.’ Ook hier ademt het antwoord een ‘ach ja, het hoger belang nietwaar’ uit.

Factcheck: een politieke exclusiviteit

Een factcheck was dus niet nodig. Er moeten dus belangrijker argumenten, uitspraken, leugens zijn om dat wapen boven te halen. Maar welke dan? Voor De Standaard zijn ze eenvoudig te maken, zeker als we de negen factchecks die vanaf 1 juli verschenen onder de loep nemen.

Eentje hou ik buiten beschouwing, dat van 12 augustus waarbij onderzocht werd of de eerste besmettingen bij het vleesbedrijf Westvlees gebeurden op vakantie (eerder niet waar).

Resten er nog acht. Drie ervan gaan over het besmettingsgevaar van corona. Op 21 augustus wordt er naar aanleiding van een uitspraak van ULB-epidemioloog Yves Coppieters gezocht naar een wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van de omstreden bubbel van vijf. ‘Er is er geen,’ is de conclusie. Van een studie in The Lancet, op dat ogenblik al twee maand oud, is geen spoor terug te vinden.

Eén dag vroeger werd een uitspraak van Tom Kestens: ‘Er zijn echt geen besmettingen door culturele activiteiten’ als ‘waar’ gecatalogeerd. Ook hier valt in geen velden of wegen de studie van The Lancet te bespeuren. Een andere uitspraak van Herman Goossens werd op 3 september als ‘eerder wel waar’ beoordeeld: ‘Ons land wordt stilaan absolute quarantainekampioen.’

Uit de mond van een politicus

De overblijvende vijf hebben politieke uitspraken als insteek. En nu wordt het helemaal spannend: ze komen allemaal uit de mond van een politicus van N-VA of Vlaams Belang. Ik haast me te zeggen dat Frank Vandenbroucke een quote krijgt, maar dat is naar aanleiding van de omstreden uitspraak van de Aalsterse burgemeester Christoph D’Haese over de opname van Brusselse patiënten in ‘zijn’ ziekenhuizen. En vergeef me, ik heb toch de indruk dat deze N-VA burgemeester de aanleiding was om te doen wat men niet laten wou.

We overlopen even:

Op 19 oktober wordt de uitspraak van Jan Jambon dat tien procent momenteel drager is van het virus als ‘niet waar’ weggezet.
Op 9 oktober krijgt de mening van Frank Vandenbroucke: ‘500 mensen uit Aalst zijn verzorgd in Brussel’ een ‘waar’ mee.
Op 9 september blijkt dat het helemaal niet waar is wanneer Tom Van Grieken beweert dat de Vlamingen 70 procent van de belastingen betalen.
Op 8 september vindt de redactie het waar wanneer Bart De Wever beweert dat Antwerpen de veiligste grootstad is in België.
Op 7 juli tenslotte concludeerde Bart Brinckman dat Tom Van Grieken het helemaal fout had toen hij beweerde dat de laatst veroordeelde politieke terrorist een kabinetslid van Groen was.

Eenzijdig onderzoek

Of de conclusies op de uitspraken goed fout, of helemaal juist zijn, laat ik in het midden. Wat alleszins opvalt is dat er, ik druk me voorzichtig uit, partijpolitiek nogal eenzijdig wordt onderzocht. Andere partijen hebben blijkbaar geen mensen die al eens een controversiële mening hebben of uitspraak doen.

Zou onze eerste minister zijn interpretatie over begrotingstabellen een factcheck waard geweest zijn? Zou er in die studie van The Lancet nu iets gestaan hebben over de gevaren van de horeca?

Zouden alvast deze twee gebeurtenissen geen factcheck waard geweest zijn? Of anders gesteld: zou er een factcheck gekomen zijn als deze twee uit de mond van een N-VA-er of Vlaams Belanger gekomen waren? Een factcheck hierrond lijkt me overbodig, een pronostiek makkelijk te winnen.

David Clarinval lieOm K

Ook factchecks al eens vooringenomen