Vorige week raakte bekend dat Egbert Lachaert (Open Vld) bereid is aan de taalwetgeving voor Brussel te sleutelen. Dat is geen onschuldige suggestie.

Eén zeel

In Brussel geldt momenteel voor de ambtenaren bij de lokale overheden dat ze tweetalig moeten zijn. Het is al jaren een eis van de Franstaligen dat die tweetaligheid wordt afgezwakt naar een ’tweetaligheid van de diensten’. Dit zou dan betekenen dat de dienstverlening in beide landstalen moet kunnen gebeuren, zonder dat elke ambtenaar tweetalig hoeft te zijn. Zij doen in dit kader steeds een beroep op het argument dat die tweetaligen niet te vinden zijn op de Brusselse arbeidsmarkt.

Bij de vorige staatshervormingen hebben de Vlaamse partijen steeds aan één zeel getrokken. Ze waren het er steeds over eens dat de tweetaligheid van de ambtenaar niet mocht worden losgelaten. Zeker niet zolang er geen degelijk en betrouwbaar handhavingsmechanisme op poten staat. Dit handhavingsmechanisme ligt momenteel in handen van de vicegouverneur voor Brussel, steeds een Nederlandstalige. Hij kan benoemingen en aanwervingen die in strijd zijn met de taalwetgeving tijdelijk (voor een periode van 40 dagen) schorsen.

Het probleem is dat na de schorsingsperiode de zaak gewoon doorgaat. De Brusselse overheid moet namelijk de schorsing unaniem bekrachtigen, wat nooit gebeurt. Hierdoor blijft de handhaving dode letter en gebeurt er in de praktijk niets om het niet-respecteren van de taalwetgeving aan te pakken.

Vicegouverneur Jozef Ostyn

De huidige vicegouverneur is Jozef Ostyn (daarvoor actief op verschillende fracties en kabinetten voor CD&V), die in zijn jaarlijkse rapportage (pdf) telkens een beeld schetst van de situatie qua tweetaligheid. En dat beeld is niet fraai. Voor 2019 diende 65% van de contractuele aanwervingen voor gemeentes en OCMW’s geschorst te worden. Schorsingen die, na de periode van 40 dagen, automatisch terug worden opgeheven.

Ostyn: ‘Ik heb uiteraard de berichten in La Libre Belgique gelezen. Dat artikel suggereert van alles, maar ik heb geen tekst gelezen van een nota van de preformateur. Ik voel me niet geroepen om commentaar te geven op nota’s die ik niet onder ogen heb gehad. Dat zou dwaas zijn.’

‘Los daarvan staat het de wetgever altijd vrij om de wet te veranderen’, vervolgt Ostyn. ‘Ik heb naar aanleiding van de hoorzittingen rond het wetsvoorstel van Vuye&Wouters (pdf) om mijn bevoegdheid uit te breiden in de vorige legislatuur een aantal opmerkingen geformuleerd. Ik denk dat de bestuurstaalwetgeving een complex geheel is van zaken waarbij men goed in het oog moet houden wat het gevolg is wanneer er aan gemorreld wordt. Het is best om zoiets in zijn geheel te bekijken.’

Einddoel: degelijke tweetaligheid

Ostyn verduidelijkt waar het om zou moeten gaan. ‘Ik vind uiteraard een effectief toezicht op de naleving van de taalwetgeving zeer belangrijk, maar het is niet het toezicht dat het doel is van de wetgeving. De finaliteit is niet het zoveel mogelijk effectief vernietigen van beslissingen. Het doel is het verzorgen van een correct tweetalig bestuur en dienstverlening naar de burger toe. Dat heeft wel wat meer om het lijf dan louter het toezicht.’

‘Indien men de bestuurstaalwetgeving wil aanpassen, dan bekijkt men dat best in zijn geheel, rekening houdend met alle factoren. Het moet daarbij de bedoeling zijn om de tweetaligheid te verbeteren en versterken. Het moet daarbovenop in de praktijk uitvoerbaar én afdwingbaar zijn. Het heeft geen zin allerlei principes in de wet vast te leggen die niet aan die cruciale twee voorwaarden voldoen.’

Ostyn voegt nog een slotbemerking toe. ‘Op het einde van mijn jaarverslag vindt u overigens ook steeds een aantal commentaren en conclusies. Daar verwijs ik naar het belang van de rol van onder andere het onderwijs, die fundamenteel is om tweetalige dienstverlening mogelijk te maken.’

Groen, sp.a en Open Vld: overnemen van Franstalig standpunt

Het voorstel om over te schakelen naar een tweetaligheid van de diensten en dus de tweetaligheid van de ambtenaar los te laten, is, zoals gezegd, al jarenlang een eis van de Franstaligen. Een eis die bij de laatste regeringsonderhandelingen steeds weer op tafel werd gelegd door de PS, maar steevast werd afgeblokt door alle Vlaamse partijen. De reden hiervoor is duidelijk: daar waar de tweetaligheid van de dienst geldt, loopt het gegarandeerd fout. Als voorbeelden kunnen we de Brusselse brandweer en de Brusselse ziekenhuizen geven.

De laatste jaren merken we echter dat Groen en sp.a zich neerleggen bij de tweetaligheid van de diensten. Ook Open Vld, met eerst Guy Vanhengel en nu Sven Gatz, lijkt te plooien. Zij volgen meer om meer de logica van de tweetaligheid van de dienst om Nederlandstalige dienstverlening te waarborgen. Zij hebben zich blijkbaar neergelegd bij de Franstalige argumentatie dat er niet genoeg tweetaligen te vinden zijn en hopen dat een versoepeling toch enig soelaas kan bieden. Voor Open Vld, met ex-VU’er en Brusselse ket Sven Gatz, zou toch duidelijk moeten zijn dat dat ijdele hoop is.

Kosmopolitisch droombeeld

Ondertussen lijkt het er steeds meer op dat het Vlaamse front niet langer bestaat. Groen, sp.a maar ook Open Vld volgen de lokroep van het kosmopolitische droombeeld van meertaligheid. Gatz heeft hiervoor zelfs een nieuwe bevoegdheid gecreëerd en mag zich nu ook Brussels minister van Meertaligheid noemen. Wat hij daarmee van plan is, is tot nu toe niet duidelijk. Er zijn geen budgetten voor voorzien en veel output is er nog niet.

Er zijn nog drie partijen die vasthouden aan het principe van de tweetaligheid van de ambtenaar: Vlaams Belang, N-VA en CD&V. De eerste twee partijen zitten niet mee aan de onderhandelingstafel voor Vivaldi. Blijft dus over: CD&V. Met Benjamin Dalle (Vlaams minister voor Brussel, Jeugd en Media) hebben ze daar iemand die zich bewust is van de noodzaak van echte tweetaligheid. In hun laatste Brussels congres werden de standpunten hierover duidelijk geformuleerd.

CD&V: redder in nood?

David Vits, bestuurslid CD&V Brussel, zet wat dit betreft nog even de puntjes op de i. ‘Voor de lokale besturen houden we vast aan tweetaligheid van de ambtenaren, inclusief de politie. De zes politiezones moeten samengesmolten worden tot één politiezone. Voor het Gewestelijk openbaar ambt moeten de taalkaders vastgelegd worden op 30% Nederlandstalig, 70% Franstalig, met een behoud van een 50/50 verdeling vanaf het niveau directeur en hoger. De taalexamens moeten een federale bevoegdheid blijven en de tweetaligheidspremies dienen fiscaal aantrekkelijk te zijn.’

‘Tot slot willen we een omkering van de voogdijregeling: de schorsing van de vicegouverneur wordt automatisch een vernietiging indien de voltallige Brusselse regering niet anders beslist.’

Dat laatste punt was het onderwerp van het wetsvoorstel van Vuye&Wouters in de vorige legislatuur. Het werd ingediend uit onvrede met de communautaire stilstand. Ondanks dat dit punt in verschillende Vlaamse partijprogramma’s is opgenomen, heeft dit voorstel de stemming niet gehaald.

Jarenlange onwil

Het is onrustwekkend dat Open Vld nu niet alleen het standpunt van de PS inzake de taalwetgeving lijkt over te nemen, maar het ook nog als iets positiefs wil verkopen. Dit komt neer op de ultieme beloning voor een jarenlang stug volgehouden onwil van de francofonie om ook maar enigszins werk te maken van degelijk taalonderwijs.

Overigens dient ook vermeld te worden dat de taalexamens op zich niet al te veel om het lijf hebben. Je bent al geslaagd wanneer je 40% haalt.

David Vits

Open Vld lanceert PS-voorstellen