Het Bijbelse Boek der Wijsheid leert ons: ‘Alles heeft zijn tijd.’ Dat geldt op vele niveaus, zo werd me enkele jaren terug duidelijk op een winterse zondag in januari.

De wereld van Dickens komt tot leven

Ik kon moeilijk uitmaken wie of wat er meer naar me staarde. Was het de zwarte deurklopper van 18 Folgate Street, de uitgehouwen kop in de sluitsteen van de ingang, of de imposante deurwachter? De laatste had als taak om elke nieuwsgierige in te lichten dat er gewacht moest worden. Hij begon een uitleg over de bijzondere woning die de bezoeker ging betreden. Enige ogenblikken ervoor gaf hij mij dezelfde uitleg en het viel me op dat de man bij het uitleggen aan deze toerist dezelfde nadruk legde en dezelfde mimiek gebruikte als wanneer ik voor hem stond. Er klonk nochtans niets van verveelde routine door in zijn stem. Boven zijn hoofd brandde een gaslamp die door de vroeg invallende duisternis schemerde. Ik bevond me in het decor van een van de vele, rijke verhalen van Charles Dickens.

‘Aut visum, aut nom’, ‘Je ziet het of je ziet het niet’, luidt het motto van de woning. De nogal verzamelzieke anglofiele Amerikaan Dennis Severs kocht het pand in het Londense East End in 1979. Toen was dat een afgeleefde buurt. Verschillende artistieke types begonnen er huizen op te kopen.

Hoewel hij geboren was in Zuid-Californië, identificeerde Dennis Severs zich als een Engelsman. In die periode noemde men hem ‘knetter’, maar vandaag zou men zijn aangenomen identiteit en de ruimte die hij daarvoor nodig heeft met de hand op het hart respecteren.

Een fictieve reis

Severs wilde het verlaten huis dat aan geen enkele moderne norm voldeed niet zozeer restaureren, maar eerder tot leven wekken. Hij ging daarbij methodisch te werk en sliep in elk van de tien kamers. Vanuit zijn verzameldrift begon hij de woning te vullen en in te richten als een stilleven waarin hij als levend wezen ronddwaalde. Severs verzon een hele geschiedenis voor zijn huis, de geschiedenis van een familie hugenoten die in de achttiende eeuw naar Londen emigreerde. Dennis Severs creëerde dus een eigen wereld.

Je hoorde alleen het gekraak van het hout in de woning en het tikken van oude klokken

Ik onderging die fictieve reis door de tijd met veel overgave. De deurwachter opende de deur en bracht zijn wijsvinger aan zijn mond, ons erop wijzend dat het bezoek in absolute stilte diende te verlopen. Ik vond dit geen moeilijke opgave; het geluid van de stilte is balsemend. Je hoorde alleen het gekraak van het hout in de woning en het tikken van oude klokken. In een kamer hoorde je het gegiechel van een kind, in een andere de klapperende hoeven en rollende wielen van een voorbijrijdend paard met koets. Alles was illusie. In een andere kamer beierden in de verte kerkklokken die in het echt sliepen. Kaarsen lichtten alles op, de tafel bleek gedekt in de eetkamer, in de keuken pruttelde nog een ketel na. Houtvuren knisperden. Bij het betreden van een van de kamers aaide de gloed van gloeiende kolen me over de wangen.

‘Never mind your own business’

Dennis Severs’ House is een en al decor, maar het was een begoocheling waar ik moeilijk afscheid van kon nemen. Toen ik elke kamer had bezocht, besloot ik nog een rondje door het huis te wandelen. Het kon, want ik zat in het laatste tijdsslot. Er kwam niemand meer na mij. Even leefde ik in de waan dat ik er alleen was. Ik keek naar de pruik rustend op een mannequinhoofd, daarnaast lag een uitdovende aardewerken pijp. Hier mocht je voyeur zijn zonder inbreuk te plegen op iemands waardigheid.

‘Never mind your own business’. Iemand tikte mij op de schouder. Door mijn nieuwsgierigheid had ik het gekraak van de aankomende voetstappen niet eens opgemerkt, ze maakten voor mij deel uit van het schilderij. Een fractie van een seconde dacht ik dat de pruikendrager kwam vragen wat ik hier liep te doen. Maar de man zag er net zo modern uit als ik. Hij zei niets, kneep met zijn ogen en ik begreep dat meteen als: ‘It’s time’.

Het verlaten van Dennis Severs’ huis gooide me bruut terug in de werkelijkheid. De deur sloot achter me. Ik draaide me even om en keek op naar de brandende vlam van de lamp. De kop in de sluitsteen keek levenloos voor zich uit. Even wilde ik geloven dat de duistere deurklopper tegen me sprak, zoals dat gebeurt in de kerstvertelling van Charles Dickens met Ebenezer Scrooge in de hoofdrol. ‘Aut visum, aut nom’, declameerde de klopper tegen me. Ik knikte en repliceerde: ‘Alles heeft zijn tijd.’ In de donkerte van de avond trok ik Londen in, verdwijnend in de realiteit.

Ter info voor de liefhebbers:

Dennis Severs’ House is geopend van donderdag tot en met zondag, van 12 uur tot 16 uur.
Adres: 18 Folgate Street Londen, het dichtstbijzijnde station is Liverpool Street Station.

Een ticket kost ongeveer 18 euro.