Voor liefhebbers van betere whisky zijn dit bekende namen: Islay, Skye, Jura en Arran. Eilanden voor de Schotse kust. Daar zijn er zo’n 800 van, met 90 bewoonde exemplaren. Er zijn dus veerboten nodig naar het vasteland. Maar die vloot staat al jaren op instorten en sommige eilanden zijn soms dagenlang onbereikbaar.

Transport valt onder de Schotse regering, al 15 jaar gerund door de nationalisten van de Schotse Nationale Partij (SNP). Een one-issue partij: alles draait om onafhankelijkheid. Maar iets relatief simpels als nieuwe veerboten lijkt al tot onoverkomelijke problemen te leiden…

Scheepvaart

Tot eind vorige eeuw had Schotland één van de grootste scheepvaartindustrieën ter wereld. Maar in 2015 dreigde de laatst overgebleven Schotse scheepswerf – Ferguson in Glasgow – failliet te gaan. Dat kwam toenmalige First Minister Alex Salmond heel slecht uit. Zijn onafhankelijkheidsreferendum kwam eraan en hij wilde de schijn van Schotland als economische power house ophouden. Salmond deed de werf daarom over aan een bevriende miljardair en zakenman, de pro-onafhankelijke Jim McColl.

Na het verloren referendum en beschuldigingen van ongewenste intimiteiten stapte Salmond op. Zijn voormalige adjunct Nicola Sturgeon volgde hem op. Ze gaf Ferguson meteen een contract om voor 97 miljoen pond twee dringend nodige veerboten te bouwen. Op het eerste SNP-congres met Sturgeon als leider werd dat contract met veel ‘poeha’ gepresenteerd. De schepen zouden in 2018 klaar zijn, maar na een eindeloze reeks tegenslagen, prijsverhogingen en geschillen ging de werf in 2019 alsnog failliet. Hij werd genationaliseerd, zonder dat er één veerboot was geleverd.

Glenn Sannox

Wacht, dat klopt niet helemaal. In 2017 werd de Glen Sannox te water gelaten, goed voor 1000 passagiers. Nicola Sturgeon straalde voor de camera’s: de scheepvaart industrie was gered en eilandbewoners kregen lucht. Dat de veerboot nog op geen stukken na vaarklaar was, mocht de pret niet drukken. Er zaten er geen ramen in. De grote zwarte vensters van de brug waren met zwarte verf aangebracht en ook de schoorstenen en de opvallend grote rode boog* waren nep. Vanwege dringende termijnbetalingen had de bijna failliete werf het schip te vroeg te water gelaten. Al is afwerking dan lastiger en duurder…

De Glen Sannox ligt nu in Glasgow weg te roesten. Laat staan dat er een tweede boot is. Na alweer een reeks mislukkingen en budgetoverschrijdingen staat de teller voor de Schotse belastingbetaler inmiddels op 240 miljoen pond. De schattingen zijn dat het uiteindelijke bedrag in de orde van 400 miljoen zal liggen… En de bewoners van het eiland Arran moeten nog even op de tanden bijten. Want wanneer de schepen klaar zullen zijn, weet niemand.

Financiële waakhond

De financiële waakhond van de Schotse regering kwam met een rapport over deze affaire, met als belangrijkste conclusie dat er niets deugde van het originele contract met de werf. Er stonden bijvoorbeeld geen boeteclausules in voor in gebreke blijven van Ferguson. Opmerkelijk was dat SNP-ministers daarvoor tijdig waren gewaarschuwd door betrokken instanties. Helaas weet ineens niemand meer wie er nu precies had getekend en zijn getekende exemplaren van de contracten onvindbaar.

Men vermoedt dat een verbintenis van deze omvang onmogelijk zonder goedkeuring van Sturgeon zelf gepasseerd kan zijn, maar zij ontkent. Voor één keer was er geen mogelijkheid de Engelsen de schuld te geven, wat de normale gang van zaken is bij dit soort problemen.

In het nauw gebracht door een journalist gaf Nicola Sturgeon op haar karakteristieke wijze uitleg: ‘De eindverantwoordelijkheid ligt bij mij, maar ik heb niet getekend…’

Erotische sms’jes

Nee, ze noemde Derek Mackay, omstreeks die tijd onderminister van Transport. Aan hem zou niets verloren gaan: hij was al aangeschoten wild. Vanwege erotisch getinte sms’jes aan minderjarige jongens had hij op moeten stappen. Maar er was toch een probleempje: Mackay was op vakantie toen het contract werd getekend… Opnieuw gevraagd naar haar eigen rol antwoordde de First Minister op zo mogelijk nog karakteristiekere wijze: ‘Ik heb niet gezegd: ga er maar niet mee door’.

De belangrijkste reden waarom Sturgeon de afgelopen jaren onder een indrukwekkende reeks schandalen uitkwam, is dat een deel van de Schotten haar tot iedere prijs in het zadel wil houden. Omdat ze net zo bezeten zijn van onafhankelijkheid als zij. Onafhankelijkheid is het begin en het eind van Sturgeon’s agenda. Zij en haar partijkader liegen en bedriegen erop los om de schijn op te houden dat onafhankelijkheid een zegen zal zijn. Al wordt daar door serieuze economen regelmatig de vloer mee aangeveegd.

Het idee bijvoorbeeld dat een onafhankelijk Schotland meteen bij de Europese Unie kan, zoals Brusselse nar Verhofstadt ook wel eens riep, is in werkelijkheid nonsens. Zelfs EU-chef Ursula von der Leyen maakte er onlangs de kachel mee aan. Dat weerhield Nicola Sturgeon er overigens niet van alvast een Schotse ‘diplomatieke vertegenwoordiging’ in Brussel te openen. En in andere wereldsteden, zoals Beijing en Parijs. Uiteraard op niet geringe kosten van Schotse en Britse belastingbetalers…

Miljoenen in de campagne

De SNP steekt ook miljoenen in de campagne voor het volgende referendum, al is even onduidelijk wanneer en of dat plaats zal vinden, als waar die miljoenen vandaan komen. Sturgeon hield lang vol dat het 2023 zou worden, maar nu dat uiterst problematisch lijkt en bovendien de ‘nee-stem’ al enige tijd de overhand heeft, laat ze haar ministers vertellen dat het niet lukt ‘vanwege Oekraïne’… Slecht nieuws brengt Nicola Sturgeon nooit zelf. En die miljoenen komen volgens sommigen uit de onlangs fors verhoogde Schotse gemeentebelastingen, terwijl anderen vermoeden uit Covid-gelden die Londen stuurde…

Over Oekraïne gesproken, Nicola Sturgeon laat als gedroomd staatshoofd graag haar licht schijnen op wereldzaken. Onlangs verklaarde ze in een persconferentie dat de NATO een vliegverbod boven Oekraïne moest overwegen. Toen daar een storm van kritiek op kwam, beweerde ze moedwillig verkeerd te zijn geciteerd door de pers…

Elsie MacSelfie

Sinds de klimaatconferentie vorig jaar in Glasgow wordt zij ook wel ‘Elsie MacSelfie’ genoemd. Sturgeon had daar geen officiële rol maar rende dagelijks door de gangen, met haar iPhone in de aanslag om selfies te scoren met belangrijke internationale figuren. Dat lukte onder meer met president Biden, Greta Thunberg en de secretaris-generaal van de Verenigde Naties. De opgelegde boodschap: Sturgeon als een vis in het water op het wereldtoneel…

Aan het thuisfront maakt Sturgeon’s SNP-regering zich vooral belachelijk door woke-aanstellerij. In Schotland mag een man in zijn paspoort ‘vrouw’ laten noteren als hij dat wil. Zonder enig voorbehoud. Laatst was er ophef omdat de autoriteiten vragenlijsten op scholen rondstuurden waarin leerlingen werd gevraagd ‘met welk geslacht ze zich identificeren’. Er werd beloofd dat voor de ouders geheim te houden. In één moeite door werd geïnformeerd of en hoe vaak de 12- en 13-jarige scholieren anale seks hebben…

Executies vanwege hekserij

Het Schotse parlement heeft onlangs bij monde van Sturgeon officieel excuses aangeboden voor de vele executies vanwege hekserij in Schotland drie eeuwen geleden. En zoals bekend is in Schotland het uiten van een politiek incorrecte mening volgens een SNP-wet strafbaar, zelfs als dat in huiselijke kring gebeurt…

Inmiddels zijn er maar vast twee veerboten in Turkije besteld, voor een fractie van het geld dat inmiddels aan Ferguson werd betaald. Maar ook over dit contract lijken problemen in het verschiet, nadat details bekend moesten worden gemaakt via een WOB-verzoek… Bovendien werd in het Schotse parlement geklaagd over de forse dagvergoeding die de huidige directeur van het genationaliseerde Ferguson toucheert: 3000 pond per dag. De leider van de Schotse Labourpartij vroeg of hij soms Messi heette…

Politiek effectbejag

Eerdergenoemde business tycoon Jim McColl laat er geen twijfel over bestaan dat het contract met scheepswerf Ferguson er destijds uit politiek effectbejag versneld doorheen was gejaagd door Sturgeon zelf. In de Times noemt hij het ‘onderdeel van SNP-propaganda’.

De nationalisten probeerden ook hem de schuld te geven van alles wat er misging. Wat ze daarmee bereikten is niet alleen dat McColl een procedure begon wegens laster, maar inmiddels ook een betere toekomst voor Schotland ziet binnen het Verenigd Koninkrijk…

Verdeelde oppositie

De politieke oppositie is verdeeld in Schotland en het representatieve systeem werkt in Sturgeon’s voordeel. Met ruim 30% van de stemmen wist de SNP tot voor kort een absolute meerderheid in het Schotse parlement vast te houden. In de laatste verkiezingen werd die net niet gehaald, maar de Schotse Groenen bleken in ruil voor wat ministersposten bereid hun zes zetels aan de SNP te verkwanselen…

Schots nationalisme wordt vaak als ‘goed nationalisme’ gezien, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Catalaans nationalisme. Ik begrijp daar niets van. Het deel van de Schotten dat onafhankelijk wil zijn, wordt regelmatig gepeild en ligt meestal onder de 50%. Een enkele keer piept het daar net bovenuit. Je zou verwachten dat er tenminste een tweederde meerderheid nodig is om half Schotland tegen zijn wil het Britse paspoort te ontnemen. En bovendien een uiterst ongewisse economische toekomst te bezorgen…

* De boog van een schip is het voorste uitsteeksel onder de boeg, dat normaal onder water zit.

Derek Mackay

Wie betaalt de veerboot in Schotland?