Op donderdag 4 februari werd in Libanon Luqman Salim (58) vermoord, een seculiere sjiitische intellectueel. In december had hij reeds doodsbedreigingen ontvangen. Als sjiiet leverde Salim kritiek op de rol van het sjiitische Hezbollah in de Libanese samenleving, en dat dulden de militie en haar leden en sympathisanten nu eenmaal niet. Het is de zoveelste politieke moord in Libanon, want voordien was er reeds de moord op de journalisten Dima Sadek en Diana Moukalled, de essayiste Mona Fayad, douanemedewerker Mounir Abu Rjeily, kolonel Skaf, Antoine Daher van de Byblos Bank, fotograaf Joseph Bejjani, studentenactivist Hashem Salman.

Nog daarvoor waren er de moorden op bekendheden als de journalisten Gebran Tueni en Samir Kassir, politicus Pierre Gemayel, George Hawi van de Libanese communistische partij, en voormalig eerste minister Rafiq Hariri, de meest opvallende en dramatische aanslag. Wat opvalt bij al deze aanslagen is dat de daders bijna nooit worden gevonden, laat staan veroordeeld worden.

Gefolterd

Luqman Salim, zoon van een Egyptische moeder, en getrouwd met een Duitse vrouw, was onder meer filmmaker en essayist. Hij hield een archief bij over de Libanese burgeroorlog van 1975-1990, bij gebrek aan een echt nationaal Libanees archief. Maar hij stond ook heel kritisch tegenover de intimidatiepogingen van Hezbollah tegenover andersdenkenden, en de te sterke politieke invloed die Hezbollah uitoefent op het land omdat de organisatie over een gewapende militie beschikt die sterker is dan het Libanese leger. Hezbollah krijgt het verwijt Libanon in een wurggreep te houden.

Salim werd dood aangetroffen in zijn auto in Addoussieh. Dat is een stadje iets ten zuiden van Sidon (Saida), in het zuidwesten van Libanon, een regio waar Hezbollah bijzonder sterk staat. Diverse verwondingen aan zijn lichaam wijzen er op dat hij gefolterd werd alvorens met kogels te worden doorzeefd.

Anachronisme

De door het sjiitische Iran gesteunde Hezbollah beleeft moeilijke tijden. Door de vriendschapsakkoorden die Israël recent tekende met diverse Arabische landen wordt de ‘heroïsche’ strijd tot het einde, die Hezbollah voert tegen Israël, steeds meer een anachronisme. Er bestaat bovendien een kans dat Israël Iran ooit aanvalt omwille van zijn nucleaire ambities, zeker nu de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden Iran minder hard aanpakt dan zijn voorganger Donald Trump, en Biden zelfs een nieuw nucleair akkoord met het land voorstaat.

Maar er is meer, at Tayyar al Watani al Hoer (de Vrije Nationale Beweging), de christelijke partij van president Michel Aoun die gelieerd is aan Hezbollah, begint kritisch te staan tegenover Hezbollah. 15 jaar geleden tekenden Aoun en Hezbollah een historisch samenwerkingsakkoord waarin een aantal mooi klinkende doelstellingen stonden. Gebran Bassil, voorzitter van at Tayyar, en tevens schoonzoon van Aoun en getipt als diens opvolger als president van Libanon, verklaarde afgelopen week echter dat er van de mooie intenties van 15 jaar geleden niks in huis is gekomen. Hezbollah is geen partner gebleken voor een Libanese samenleving met meer democratie en vrijheid, en minder geweld, sektarisme en corruptie.

Geen militie zoals de andere

Zowel president Aoun als Hezbollah-leider Hassan Nasrallah hebben de aanslag veroordeeld, maar het discours van Nasrallah overtuigt niet. Niet alleen heeft Hezbollah te veel bloed aan de handen, maar Jawad Nasrallah, zoon van Hassan Nasrallah, meende de volgende tweet de virtuele wereld in te moeten sturen: ‘Het verlies van iemand is in werkelijkheid een onverwachte plus, en genegenheid voor anderen. Niet treuren’. Op het einde van de Libanese burgeroorlog (1990) werden alle Libanese milities ontwapend, op uitzondering van één, namelijk Hezbollah.

Het argument was dat Hezbollah niet zo maar een militie is zoals de andere, maar een verzetsgroep tegen de bezetting van Libanees grondgebied door Israël. Na de islamitische revolutie van 1979 richtte Iran Hezbollah op met de bedoeling de Iraanse revolutie te exporteren naar het land van de Ceder. In 2000 trok Israël zich terug uit Zuid-Libanon. In plaats echter van dat de Libanese overheid het ontstane gat opvulde, sprong Hezbollah erin. En het vertrek van Israël was voor Hezbollah geen reden om de wapens in te leveren.

Internationaal vertakt

Is Hezbollah een terroristische organisatie? Dat hangt er natuurlijk vanaf welke definitie je aan terrorisme geeft. Om te beginnen is Hezbollah niet alleen een militie, maar ook een politieke partij, en een organisatie die een grote sociale rol speelt binnen de sjiitische gemeenschap. Zo behoren de door Hezbollah gerunde ziekenhuizen tot de beste van het land. Maar welke definitie je ook hanteert, het valt moeilijk te ontkennen dat Hezbollah een aantal activiteiten uitvoert die verdacht veel op terrorisme lijken. Zo waren Hezbollah-leden in 2013 betrokken bij een aanslag op een Israëlische bus in Bulgarije. In 2019 zat Hezbollah achter een aanslag op een Joodse organisatie in Argentinië.

Hezbollah is internationaal vertakt. Zo heeft het goede connecties met de Libanese gemeenschap in West-Afrika, een gemeenschap die daar hoofdzakelijk sjiitisch is. En tijdens de Syrische burgeroorlog vocht de militie mee aan de kant van president Bachar Al Assad. Afgelopen december werd nog Hezbollah-lid Selim Ayyash veroordeeld door een internationaal tribunaal wegens de aanslag op Rafiq Hariri (1944-2005), voormalig eerste minister van Libanon. Het hoeft niet gezegd dat ook de Verenigde Staten en Israël Hezbollah beschouwen als een terroristische organisatie.

Tony Blair

In september vorig jaar beweerden de Verenigde Staten dat Hezbollah springstof door ons land zou hebben gesmokkeld. De organisatie heeft weinig sympathisanten in België, en dat komt omdat de meeste moslims in België soenitisch zijn, en het gros van de in België levende Libanezen christelijk. Hezbollah, of beter gezegd de militaire vleugel van Hezbollah, staat alvast op de Europese lijst van terroristische organisaties, dezelfde lijst waarop ook de Koerdische PKK opstaat, de Al Aqsa Martelarenbrigade, het Palestijnse Hamas en de Islamitische Jihad.

In de tijd vooraleer Hezbollah ook als politieke partij actief werd, stelde de voormalige Britse premier Tony Blair dat Libanon Hezbollah moest integreren als politieke partij. Zo zou het terroristische aspect van de organisatie verdwijnen. Door Sinn Féin te integreren in de Noord-Ierse politiek hebben we van de IRA een geweldloze politieke partij gemaakt, jullie in Libanon zouden hetzelfde kunnen doen met Hezbollah, heette het.

De vraag van tien miljoen

Vandaag de dag heeft Hezbollah dankzij zijn partijpolitiek engagement zijn tentakels nog verder kunnen uitbreiden, en is de organisatie kunnen infiltreren in een aantal ministeries en veiligheidsdiensten. Het ranzige kantje van de beweging is echter niet verdwenen, integendeel.

Hoe je de geest weer in de fles kan krijgen weet niemand. Hoe Hezbollah ontwapenen zonder een nieuwe burgeroorlog te veroorzaken? Dat is de vraag van tien miljoen.

Diana Moukalled

Is Libanese Hezbollah een terroristische organisatie?