Gisteren stuurden vijf Catalaanse en één Baskisch Europarlementslid* een brief aan Europees commissaris voor Justitie Didier Reynders. Ze roepen hem daarin op een grondig onderzoek te voeren naar de mogelijke banden tussen de Spaanse inlichtingendiensten en het brein achter de terreuraanslagen van 2017 op de Ramblas in Barcelona en in het kuststadje Cambrils.

Opschudding in Catalonië

Aanleiding voor de brief waren uitspraken van het voormalige hoofd van de Spaanse nationale politie, José Manuel Villarejo. Die had voor het Spaanse Hooggerechtshof en in gesprekken met de media verklaard dat de CNI (de Spaanse Nationale Inlichtingendienst) betrokken was bij de aanslagen in Barcelona en Cambrils op 17 augustus 2017. Hij stelde dat Spanje met de aanslagen ‘wat opschudding wilde veroorzaken in Catalonië’. Zo moest de regio ‘het gevoel krijgen bescherming nodig te hebben’ twee weken voor het onafhankelijkheidsreferendum. Villarejo zei voorts dat Félix Sanz Roldán (directeur van de CNI) de gevolgen van die aanslagen schromelijk had onderschat. En hij stelde dat hem de toegang werd ontzegd tot bronnen die de betrokkenheid van de inlichtingendiensten bij de aanslagen zouden kunnen bevestigen.

De alarmerende woorden van Villarejo leidden tot grote ongerustheid en woede bij de Catalanen. De aanslagen in Catalonië kostten immers aan zestien mensen het leven. Er vielen ook 155 gewonden. Veertien van de dodelijke slachtoffers, onder wie twee kinderen, lieten het leven toen een busje inreed op de mensenmassa op de Ramblas. Kort daarna hijackte de dader van die aanslag een andere wagen. Hij stak daarbij de bestuurder van de wagen neer. Enkele uren later werd een vrouw vermoord door de daders van de aanslag in het kuststadje Cambrils. Daar maaiden ze met een wagen toeristen van de weg. De slachtoffers kwamen uit 34 verschillende landen.

Sabotage en geheimdoenerij

Het is trouwens niet de eerste keer dat de Spaanse geheime dienst genoemd wordt in verband met de terreuraanslagen. Drie maanden na de feiten suggereerden de media al dat het brein achter de aanslagen, Abdelbaki Es Satty, een informant was voor de Spaanse inlichtingendiensten. De CNI gaf ook toe contact te hebben gehad met Es Satty toen die tussen 2010 en 2014 in de cel zat.

Heel wat vragen bleven echter onbeantwoord. Sabotage en geheimdoenerij houden de zaak al jaren op. Zo verzocht de vader van een driejarig slachtoffertje in 2019 om het mogelijke verband tussen Es Satty en de Spaanse geheime dienst te onderzoeken. Het Spaanse Hof van Justitie weigerde daar echter op in te gaan. Het Spaanse parlement blokkeerde ook twee pogingen tot oprichting van een onderzoekscommissie, in 2018 en 2019. Nog in 2019 wilden de parlementaire fracties van ECH en Junts per Catalunya in het Spaanse parlement eerste minister Sanchez bevragen tijdens een hoorzitting naar aanleiding van de beschuldigingen. De andere politieke fracties stemden echter tegen. Ook weigerden leden van de CNI en de Spaanse nationale politie te verschijnen voor de onderzoekscommissie die het Catalaanse parlement had opgericht. Net als enkele Spaanse ministers die leidinggevende functies bekleedden op het moment van de aanslagen.

Diepgaand onderzoek noodzakelijk

De zes parlementsleden die commissaris Reynders nu aanschrijven, zijn diep bezorgd over de uitspraken van José Manuel Villarejo. En over de mogelijke implicaties ervan. Ze klagen het gebrek aan transparantie aan. En het gebrek aan bereidwilligheid om de zaak ten gronde te onderzoeken. Dat stuurt immers een zorgwekkende en gevaarlijke boodschap aan de Catalaanse en Spaanse burgers, en bij uitbreiding aan de hele Europese Unie.

Zij eisen nu dat een diepgaand onderzoek wordt gevoerd. Dat moet uitmaken of de beschuldigingen aan het adres van de Spaanse inlichtingendienst CNI waar zijn. Op basis van de bevindingen van dat onderzoek zullen dan verantwoordelijkheden moeten worden genomen. Want, zo merken de briefschrijvers op, dat zijn we de slachtoffers van deze tragedie verschuldigd. Dat zijn we de burgers verschuldigd. En dat zijn we de democratie zelf verschuldigd.

*Diana Riba i Giner, Carles Puigdemont i Casamajó, Antoni Comín i Oliveres, Jordi Solé, Clara Ponsatí Obiols en Pernando Barrena Arza

Diana Riba i Giner

Spaanse geheime dienst betrokken bij aanslagen Ramblas in 2017?