In oktober 2009 lanceerde de partij, met Jan Jambon als communicator, een nota waarin 20 voorstellen werden opgesomd voor meer geloofwaardigheid en kwaliteit in de politiek. Het is een interessant document waarvan onder meer de doorlichting van de partijprogramma’s het gehaald heeft. Het bevat ook de afschaffing van de stemplicht en de Senaat, een andere partijfinanciering, een nieuwe kijk op de parlementaire vakantie … Onder punt twee ‘Politieke functies’ vinden we het volgende terug:

‘2.2. Aantal kabinetsleden

Op dit moment lopen er maar liefst 2.500 kabinetsmedewerkers rond. De N-VA ziet bij de beleidsvoorbereiding een grotere rol voor de verschillende administraties. Zo kunnen de kabinetten van de ministers eerst ingeperkt worden en vervolgens gereduceerd tot een kleine schare naaste medewerkers.

Voorstel 5: Het aantal kabinetsleden per minister moet in alle regeringen stelselmatig afgebouwd worden.
De Vlaamse regering heeft een eerste stap in de goede richting gezet door het aantal kabinetsleden te beperken tot maximaal 288 voltijdse eenheden, met daaraan gekoppeld een doeltreffende organisatie van de beleidsondersteunende capaciteit en een flexibele ondersteuning vanuit de administratie. Een verdere analyse van de rol die de administraties kunnen spelen bij het voorbereiden van het beleid, moet het mogelijk maken om de ingeslagen weg verder te bewandelen.’

Hoe kijkt de partij er vandaag, zo’n vijf jaar later, naar? Doorbraak snuisterde even rond en ontdekte enkele interessante bevindingen.

Tussen droom en daad

In de regeerperiode 2009-2014 slankten de Vlaamse kabinetten inderdaad flink af, van zo’n 490 naar zo’n 279 medewerkers. Lode Vereeck, toen nog LDD’er, bekritiseerde die afslanking als een ‘schijnoperatie’, omdat de kabinetten 72 ambtenaren kunnen plukken uit de administratie en toevoegen aan de eigen werking. Dat leidt tot zo’n 351 kabinetsleden en maakt de afslanking minder aanzienlijk. Het federale niveau telt om en bij 827 kabinetsmedewerkers. De N-VA zou zich voornemen om dezelfde operatie door te voeren op dit niveau. Een vermindering, maar misschien geen halvering. Vanwaar die twijfel? In theorie kijken veel N-VA’ers naar het Britse en het Nederlandse model waar de ministers alleen een woordvoerder en secretariaat hebben. Daar wordt het werk voor een groot deel door de administratie gedaan.

In 2009 hield het Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen (SBOV) een studiedag over dit thema. Daar kwam Diederik Vancoppenolle aan het woord die een doctoraat over de toekomst van de kabinetten behaalde aan de KU Leuven. Hij stelde dat een afslanking alleen kan werken indien de administratie een grote loyaliteit zou betonen aan de bevoegde minister. Net daar lijkt het schoentje te knellen. Te veel topambtenaren zijn gelinkt aan concurrerende partijen van de N-VA. Bovendien ervoer de partij al hier en daar losse tegenwerking. Het doet denken aan de gelauwerde BBC-reeks Yes, Minister waar in de eerste aflevering aan de pas democratisch verkozen politicus diets wordt gemaakt dat de administratie haar weg volgt, ondanks de waaiende politieke wind. Zonder het legertje medewerkers zou een minister ‘overgeleverd’ worden aan de macht van de administratie. De N-VA theorie botst daarmee op de realiteit van het besturen en vooral het uitvoeren van dat bestuur. Daarom lijken de ‘cabinetards’ als een buffer te dienen die het werk van de ambtenarij met de bril van het regeerakkoord lezen.

De kweek houdt een oogje in ’t zeil

Maar er is ook nog een andere reden waarom de kabinetten een nuttig instrument zijn voor Vlaams-nationalisten. Het kabinet kan ook de anderen in de regering controleren, het is immers niet zo evident om aan een ambtenaar te vragen om ‘die daar’ even in de gaten te houden. Het is ook een gedeeltelijke verklaring voor het viceminister-presidentschap van Liesbeth Homans: de extra kabinetsmedewerkers dat dit met zich meebrengt, zorgt ervoor dat de partij beter het algemeen beleid van de CD&V en de Open Vld kan volgen. Ten slotte heeft de N-VA ook geleerd dat een ministerieel kabinet een mooie kweekvijver voor politiek talent is. Onder de vleugels van minister Geert Bourgeois konden Ben Weyts, Theo Francken, Karl Vanlouwe en Bert Wollants uitvliegen. Je zit bijna nergens dichter op het politieke spel om het te leren spelen dan in een kabinet .

De partij beseft dat als ze nu de kabinetten zou afbouwen of zelfs afschaffen dat ze zich volledig zou ontwapenen. De Nederlandse en Angelsaksische voorbeelden mogen dan een mooi ideaalbeeld schetsen, de N-VA zit in de Belgische realiteit en gedraagt zich dan ook naar die werkelijkheid … als een typisch Belgische partij.

Foto: (c) BBC