José Utrera Molina, oud-minister en vicepresident van Franco, wordt ten grave gedragen. Zij die zijn kist dragen, stappen door een haag van blauwhemden terwijl de fascistische hymne Cara al Sol wordt ingezet. ¡Viva España! en een uitgestrekte rechterarm is de laatste groet die Utrera Molina krijgt. Een beeld dat tot het verleden hoort? Helaas niet. We spreken over april 2017, middenin de Catalaanse crisis. Veelzeggend is dat een van de vrijwilligers die de lijkkist droeg Alberto Ruiz-Gallardón heet en tot kort daarvoor minister van Justitie was. Nog straffer is dat Utrera Molina zijn schoonvader is.

Argentinië verzocht nog in 2014 de uitlevering van Gallardons schoonvader en zeventien andere oud-franquisten, wegens misdaden tegen de menselijkheid. Consequent verwerpt Spanje al deze uitleveringsverzoeken. Ook de Belgische topnazi Leon Degrelle bracht zijn laatste dagen door aan een zonnige Costa, zoalsvele andere nazi’s. De Spaanse Transitie werd heel lang opgehemeld als een voorbeeld, een beeld dat niet strookt met de werkelijkheid.

Transitie

Als je als Spaans eerste minister in 2019 het lijk van de oud-dictator uit zijn megalomaan mausoleum wil halen, stoot je niet alleen tegen de machtige katholieke kerk, maar ook tegen het Spaans gerecht. Rechter José Yusty Bastarreche blokkeerde nog geen twee weken geleden de opgraving van Franco’s resten. José is zoon en kleinzoon van twee Franco-getrouwe admiraals. Vroeg of laat stoot je in Spanje tegen de geest van Franco, die er na 44 jaar nog steeds door de instellingen waart.

De Spaanse Transitie is net dat: van de ene dag op de andere werd de dictatuur een democratie. Als bij wonder. De franquistische elite, die het hele staatsapparaat in handen had, kon dankzij de amnestiewet alle privileges behouden. Over de misdaden van de Francodictatuur werd zand gegooid.

In Spanje hoeven politici rechters niet rechtstreeks te beïnvloeden. Ons kent ons. Als er nog twijfel mocht over bestaan, dan zijn er nog de gelekte Whatsapp-berichtjes van onhandige politici zoals Ignacio Cosidó, de PP-fractieleider in de Senaat die pronkte met de topfuncties die zijn Partido Popular binnenhaalde in het gerecht na de gewoonlijke koehandel met de socialistische PSOE. Bijzonder trots was hij over Manuel Marchena, de rechter die nu de Catalaanse verkozenen berecht in een rechtszaak waarin ze beschuldigd worden van rebellie, een ‘gewelddadige opstand’. Met andere woorden een rechtszaak zonder wettelijke basis met een politiek gekleurde voorzitter.

Voorhechtenis

Spanje staat niet voor niets aan de wieg van het begrip ‘orwelliaans’, dat volgens Wikipedia staat voor ‘bedrieglijk en manipulerend taalgebruik in een situatie die tegen de principes van een vrije samenleving ingaat.’ De Catalanen zitten al een jaar en meer achter tralies voor het organiseren van een referendum. Alleen, in 2015 werd het organiseren van een niet-geautoriseerd referendum uit het strafwetboek gehaald. De twee sociale leiders, Jordi Sànchez en Jordi Cuixart, zitten al zestien maanden in voorhechtenis voor, ja, voor wat eigenlijk? Niemand die het weet. Tijdens het proces is nu al duidelijk geworden dat de bewijsvoering van het Openbaar Ministerie flinterdun is. Verder dan tweets en speculaties gaat het niet, terwijl de beschuldigden tot 30 jaar riskeren.

Volgens Manuel Valls, voormalig Frans eerste minister en veracht in eigen land, is Spanje een democratie bij uitstek waar ‘buitengewone garanties van rechten en vrijheden’ bestaan. Leg dat maar eens uit aan onze Belgische, Duitse en andere rechters, die weigeren de Catalaanse ballingen uit te leveren. Een week geleden nog werd het rapperscollectief La Insurgencia veroordeeld tot gevangenisstraffen wegens zijn rapteksten. Net zoals rapper Valtonyc, die mocht kiezen tussen het Belgische ballingschap of 3,5 jaar achter Spaanse tralies. Vorige week werd de veroordeling van de acht Baskische jongens uit Altsasu tot dertien jaar gevangenis bevestigd in de antiterrorismerechtbank Audiencia Nacional. De jongens waren verwikkeld in een caféruzie met Guardia Civil-agenten in burger, die er zonder een schrammetje vanaf kwamen. Al bijna drie jaar zitten ze in voorhechtenis vast onder de antiterrorismewetgeving.

Rechtstaat met politieke maatstaf

Spanje is een rechtstaat, ja, één die met een politieke maatstaf werkt. De groepsverkrachters van La Manada, waaronder een Guardia Civil en een militair, werden veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf — niet eens wegens verkrachting — en moesten nog geen dag in hechtenis doorbrengen. Of wat te denken van de eindeloze lijst folteraars in de rangen van de Guardia Civil of politie die, als ze al het gerecht moeten vrezen, gratie krijgen van de regering?

Kolonel Diego Pérez de los Cobos, verantwoordelijk voor de operaties van de Guardia Civil tijdens het referendum, maakte jaren terug deel uit van een commando in Baskenland dat Spanje in Straatsburg een veroordeling wegens foltering kostte. In Spanje werden de commandoleden vrijgesproken of gratie verleend. Een pikant detail is dat Pérez de los Cobos zich tijdens de mislukte staatsgreep van 1981 als vrijwilliger aanbood, gekleed met het blauwe hemd van de Spaanse fascistische Falange. Diego is ook de broer van Francisco Pérez de los Cobos, oud-magistraat en -voorzitter van het Grondwettelijk Hof. Deze is vooral bekend voor zijn anti-Catalaanse positie en het feit dat hij tijdens de hoorzitting voor het parlement verzweeg dat hij militant was van de Partido Popular, wat zijn kandidatuur ongeldig zou hebben gemaakt.

Talloze keren werd Spanje door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld voor het niet onderzoeken van foltering en het schenden van basisrechten. Zowel Manuel Valls als Rafael Arenas, oud-voorzitter van het Spaans-nationalistische Societat Civil Catalana, halen in Knack aan dat het aantal veroordelingen van Spanje lager ligt dan dat van België en andere West-Europese landen, gestaafd door statistieken vanaf 1959. Wat over het hoofd wordt gezien, is dat Spanje pas sinds eind 1977 toetrad tot het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en daarvoor dus ook niet veroordeeld kon worden.

Alles voor het vaderland

Spanje is een rechtstaat. Wanneer je echter een politieke dissident bent, gelden de regels van de rechtstaat niet meer. Todo por la Patria! Alles moet wijken voor het vaderland. Spanje probeert dit toe te dekken en gebruikt er constante desinformatie voor. Een vreedzame betoging wordt plots een gewelddadige opstand. Het recht op zelfbeschikking, opgenomen in verschillende internationale verdragen die ook door Spanje werden ondertekend, wordt plots een misdaad ter hoogte van een staatsgreep. Rapteksten en tweets tegen ‘God, Koning en Vaderland’ worden in Spanje niet gecatalogeerd als vrije meningsuiting maar als verheerlijking van het terrorisme. Een nationale minderheid zoals de Catalanen, sinds jaar en dag gediscrimineerd vanwege hun taal en cultuur, die worden plots beulen. Orwell deed zijn orwelliaanse inspiraties op in Spanje. Niet toevallig.

Diego Pérez de los Cobos

Geen Spaanse rechtsstaat voor politieke dissidenten