Zelden werd iemand zo gehypet als de gewezen voorzitter van het Europese Parlement. Toen Martin Schulz zich eind januari 2017 kandidaat stelde om de christendemocratische kanselier Angela Merkel van de troon te stoten, gingen de sociaaldemocraten (SPD) uit de bol. Bij de Bondsdagverkiezingen acht maanden later lag de hype al lang aan scherven. Schulz had zijn SPD met 20,5% haar slechtste verkiezingsresultaat beschoren in de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland.

Protest

Maanden van onzekerheid vergingen. Uiteindelijk ging Schulz toch met Merkel onderhandelen over een Grote Coalitie (GroKo) van christendemocraten (de CDU en haar Beierse zusterpartij CSU) en sociaaldemocraten (SPD). Zijn zigzagkoers en de wijdverbreide vrees binnen de SPD voor een dominante Merkel maken dat er heel wat misnoegdheid leeft onder de mandatarissen en de basis van de partij. Het regeerakkoord bevat ook niet veel sociaaldemocratische lekkernijen, en toch is Schulz er afgelopen week in geslaagd belangrijke ministerposten voor de SPD binnen te halen, zoals die van Financiën, Buitenlandse Zaken, Sociale Zaken en Justitie. Schulz mat zichzelf het ambt van buitenlandminister aan. Dat had hij beter niet gedaan. Sigmar Gabriel, die ooit de voorzittershamer van de SPD had doorgegeven aan Schulz en daarvoor gecompenseerd was met de post van ‘Außenminister’, liet zich daar verbitterd over uit. Dat versterkte het beeld van Schulz als een trouweloze ‘kameraad’. Er steeg zoveel protest vanuit de SPD-rangen op dat aftredend partijvoorzitter Schulz afgelopen vrijdag zijn plan liet varen, zeker omdat hij het regeerakkoord niet wilde in gevaar brengen in de komende bevraging erover door de meer dan 400.000 partijleden.

Moord

Schulz verdwijnt van het voortoneel. Nog voor hijzelf effectief ten val kwam, had de heisa rond zijn ministeriële ambities al een prominent slachtoffer gemaakt. De topjournalist Gabor Steingart (°1962) werd als uitgever bij de Verlagsgruppe Handelsblatt ontslagen omdat hij in zijn ‘Morning briefing’ van woensdag het verraad van Gabriel door Schulz in de vorm van een moordfantasie had afgeschilderd. De inmiddels beruchte passage uit zijn ‘newsletter’ luidde als volgt: ‘De daad wordt dezer dagen minutieus gepland. De andere dient te struikelen, zonder dat er een duw te bespeuren valt. Hij moet tegen de grond donderen zonder dat er een derde lijkt achter te zitten. Wanneer hij niet meer verroert, wil Schulz eerst de dood van de vriend uit Goslar (de woonplaats van Gabriel,red.) vaststellen en dan betreuren. De tranen uit de slotscene vormen daarbij de grootste uitdaging voor elke toneelspeler en dus ook voor Schulz, die niets minder plant dan de perfecte moord’.

Ruwe borstel

Dieter von Holtzbrinck, de hoofdeigenaar van de uitgeversgroep, kon er niet mee lachen. Hij stuurde Steingart niet de laan uit zonder zich tegelijk bij Schulz te verontschuldigen: de inhoud en de stijl van Steingarts tekst zouden niet beantwoorden aan ‘den publizistischen Qualitäts- und Wertevorstellungen’ (de opvattingen die men in de publicistische wereld over kwaliteit en waarden koestert). Het ontslag van Steingart kwam als een donderslag bij heldere hemel in het Duitse mediawereldje. Gabor Steingart geldt als topjournalist en mediamanager met verfrissende ideeën. In de jaren 2000 leidde hij het hoofdstadbureau van het weekmagazine Der Spiegel, daarna werkte hij als correspondent in Washington en van 2010 tot 2012 was hij hoofdredacteur van het Handelsblatt. Hij is de auteur van heel wat ophefmakende boeken zoals ‘Deutschland. Der Abstieg eines Superstars’ (2004) en ‘Weltkrieg und Wohlstand. Wie Macht und Reichtum neu verteilt werden’ (2006), waarin hij een kritisch beeld van Duitsland en het Westen schetste die zich meer te weer zouden moeten stellen tegen nieuw opkomende machten uit Azië. Toen hij vanaf 2013 ook deel van het management van de uitgeversgroep (met als titels Handelsblatt en Wirtschaftswoche) ging uitmaken, wilde hij er een nieuwe wind doorheen jagen. Daarbij maakte hij ook gebruik van een zeer ruwe borstel, zoals toen hij in 2014 Roland Tichy, de alom gerespecteerde hoofdredacteur van Wirtschaftswoche, buiten keerde. Tichy stichtte in 2015 het onlinemagazine en maandelijks in print verschijnende Tichys Einblick dat zich richt op ‘die liberal-konservative Elite, eine Zielgruppe, die die Nase voll hat vom bevormundenden Mainstream-Journalismus (….)’ (de liberaal-conservatieve elite; een doelgroep die de buik vol heeft van de bevoogdende mainstreamjournalistiek).

Bestraffing

Een aantal hoofdredacteurs en zaakvoerders van de Verlagsgruppe Handelsblatt heeft nu een protestbrief naar Dieter von Holtzbrinck gestuurd. Ze klagen diens optreden aan als een ‘Eingriff in die innere Pressefreiheit.’ Het ontslag van Steingart hekelen ze als ‘die Bestrafung für eine – wenngleich unbequeme – Meinung’ (de bestraffing van een – zij het ook ongemakkelijke – mening’). Vermoedelijk lagen er nog andere redenen aan de basis van het ontslag, zoals de verschillende opvattingen van uitgever en eigenaar over de toekomstige koers van de uitgeversgroep, of een zekere arrogantie van Steingart die de zwarte peter in de schoenen van Holtzbrinck schoof als er zakelijk iets minder vlot liep. Dat Holtzbrinck, die de onafhankelijkheid van de redactie hoog in het vaandel draagt, tot deze maatregel overging, zou er volgens Die Welt op duiden dat de relatie tussen de twee mannen al lange tijd gespannen was.

Het is naar de buitenwereld toe natuurlijk alarmerend dat zelfs een scherp of sarcastisch geformuleerde passage in een ‘Morning briefing’, – een ‘newsletter’ die van een andere modaliteit dan een commentaarstuk is -, tot een ontslag op staande voet leidt. Het wekt de indruk dat je maar beter op je woorden let, zeker in een Duitsland dat overgevoelig en zelfs hysterisch reageert op alles wat niet binnen de gangbare politieke of morele zichtwijze valt.

Dieter von Holtzbrinck

Moordfantasie nekt topjournalist