Eerst bleken de mondmaskers verbrand, vervolgens waren de nieuw aangekochte exemplaren te duur, vandaag zijn de spuiten dan weer te groot. N-VA-Kamerlid en gezondheidsspecialiste Kathleen Depoorter bond deze week de kat de bel aan, en minster van Volksgezondheid Frank Vandebroucke kon enkel maar toegeven dat ze een punt had. ‘In tijden waarin we al achterlopen op het vaccinatieschema en waarin elke dag vertraging mensenlevens kost, vind ik dit bijzonder schrijnend.’

Toen u Frank Vandebroucke deze week in de Kamercommissie Volksgezondheid voor de voeten wierp dat we binnenkort niet meer over voldoende geschikte spuiten zullen beschikken, ontkende die dat prompt. Er zijn immers voldoende andere spuiten voorradig waarmee ook kunnen vaccineren. Waar zit dan precies het probleem?
‘Dit verhaal illustreert perfect de nonchalance waarmee onze regering de pandemie nu al maandenlang aanpakt. We weten al flink wat maanden dat het volume van het Pfizervaccin 0,3 milliliter bedraagt. Iedere arts of apotheker zal je bevestigen dat een spuit van twee milliliter lang niet ideaal is om zo’n klein volume precies af te meten, op te trekken en in te spuiten. Die grote spuiten zijn voor dat fijne werk eigenlijk te grof.’

‘Met andere woorden: we wisten ook al maandenlang dat we massaal spuiten van een milliliter moesten bestellen, én dat de wereldwijde vraag daarnaar explosief zou toenemen. Ikzelf heb toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) daar al een eerste keer op gewezen op 14 juli. Als apotheker had ik dit toen ook al vernomen van mijn vaste leverancier Becton Dickinson, een wereldspeler in die branche die uitgerekend in ons land ook over een groot distributiecentrum beschikt. Nederland heeft op dat moment overigens al 25 miljoen van die spuiten besteld.’

‘Minister de Block heeft daar in eerste instantie niet op gereageerd. Daarop heb ik haar dezelfde vraag gesteld op 18 augustus, en enkele weken later heeft de sector zelf een bericht verspreid dat er een tekort dreigde. Dit alles volstond blijkbaar nog altijd niet voor minister De Block, waarop ik na de regeringswissel begin oktober diezelfde vraag heb voorgelegd aan de nieuwe minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke. Op 13 november heb ze nog eens herhaald in de commissie Volksgezondheid, waarop de minister me liet weten dat ze ermee bezig waren. Uiteindelijk heeft Becton Dickinson zelf ervoor gezorgd dat ons land in december toch nog 400 000 eenmilliliterspuiten kon geleverd krijgen. Dit als voorschot op een levering van in totaal vier miljoen spuiten die normaal voorzien was voor Canada, maar die nu eerst naar ons land zullen gaan.’

Wanneer komen de resterende 3,6 miljoen spuiten dan aan?
‘In theorie op 15 maart.’

Tijd verloren

Had minister Vandenbroucke in deze vroeger kunnen handelen?
‘In mijn ogen had hij begin oktober, nadat ik hem die vraag uitdrukkelijk had gesteld, meteen contact moeten opnemen met de leverancier. Er is toen een maand verloren gegaan.’

‘Bovendien begrijp ik ook niet dat dergelijke belangrijke informatie niet mee overgedragen is van op het kabinet van ontslagnemend minister De Block tijdens de machtsoverdracht. De voorbije maanden hebben we in de Kamercommissie al meermaals vastgesteld dat de nieuwe minister of zijn kabinet blijkbaar niet op de hoogte waren van bepaalde informatie waarover wij binnen de Commissie wél al beschikten, via het kabinet De Block. Erger nog: de huidige kabinetschef van Frank Vandenbroucke, Jan Bertels, zetelde tijdens de vorige legislatuur als parlementslid zelf ook in de Commissie Volksgezondheid. Hij moet mijn vragen in juli en augustus dus ook gehoord hebben.’

Waarom hebt u de minister die vraag nooit voorgelegd?
‘Ik heb dat al enkele keren gedaan, maar tot nog toe heb ik geen antwoord gekregen op die vraag. Ik heb hierover ook de topman van het Federale Geneesmiddelenagentschap aangesproken. Zijn antwoord luidde dat het in de periode augustus-oktober nog niet duidelijk was welke spuiten we precies nodig zouden hebben voor de vaccinaties. Terwijl België nochtans ook deelnam aan de klinische studies van dit vaccin, en elke arts hem kon vertellen dat grotere spuiten zeer inefficiënt zijn voor het toedienen van een dosis van 0,3 milliliter.’

Explosief dossier

Toch maakt de minister zich geen zorgen, zo bleek deze week: we hebben voldoende grotere spuiten die desnoods ook gebruikt kunnen worden?
‘Kijk, het duurt in het beste geval nog acht of negen weken voor we die lading van 3,6 miljoen spuiten ontvangen. Tegen dan zouden we, volgens het nu voorliggende vaccinatieschema, zowat 800 000 mensen gevaccineerd moeten hebben. We beschikken nu maar over 400 000 spuiten van een milliliter, en hebben er dus 400 000 te kort voor de eerste vaccinatiebeurt. Uiteraard kunnen we mensen ook vaccineren met die grotere spuiten, maar die zijn zo onnauwkeurig dat we zonder enige twijfel soms minder vaccins uit één flesje zullen halen. In tijden waarin we al achterzitten op schema en waarin elke week vertraging mensenlevens kost, vind ik dit bijzonder schrijnend.’

U noemde het eerder ‘nonchalance’, maar ook in regeringskringen moet iedereen toch beseffen dat dit een potentieel bijzonder explosief dossier is? Al was het maar omdat de bevolking na de saga met de mondmaskers en het fiasco in de rust- en verzorgingsinstellingen geen nieuwe uitschuivers meer zal tolereren?
‘Ik heb het gevoel dat er al volop naar ontsnappingsroutes wordt gezocht. Het is de fout van Europa, het ligt aan de trage aanpak op regionaal niveau, noem maar op. Vandaag is er effectief een wereldwijd probleem om die kleine spuiten te bestellen, dat klopt, maar waarom is er in deze niet veel sneller geschakeld? En waarom is men medio november, toen het duidelijk werd dat we nog vele maanden zouden moeten wachten op een grote levering van geschikte spuiten, niet op zoek gegaan naar alternatieven? Bijvoorbeeld in China?’

‘Ikzelf kan hier nu meteen zulke Chinese spuiten bestellen, en binnen twee weken worden die geleverd. Er zijn twijfels over de kwaliteit daarvan, dat klopt, maar wat hield ons tegen om in november al een kleine bestelling te plaatsen en die vervolgens uitgebreid te testen? Voor zover ik weet, is dit niet gebeurd. Sterker nog: deze week hoorde ik de topman van Becton Dickinson in ons land verklaren dat België een van de laatste EU-lidstaten was om bij hen te informeren naar de bewuste eenmilliliterspuiten. Terwijl hun logistiek centrum dus in Temse zit.’

België loopt achter

De Belgische vaccinatiestrategie nam een valse start, maar de voorbije dagen maakten we een stevige inhaalbeweging, zo klonkt het de voorbije dagen uit de mond van verschillende beleidsmakers. U ziet dit niet zo?
‘Nee, dat klopt niet. We lopen vandaag nog altijd twee tot drie weken achter op onze inititiële vaccinatiestrategie. Dit is vooral te wijten aan het feit dat we in België pas zijn beginnen proefdraaien toen de eerste vaccins al geleverd werden. Eind december ontvingen we een eerste zending van 10 000 vaccins, en diezelfde week kwamen er nog eens 89 000 bovenop. Vanaf januari krijgen we in theorie wekelijks 89 000 vaccins geleverd, waardoor we nu al over zowat 190 000 doses zouden kunnen beschikken. Maar tegelijk zitten we vandaag (vrijdagmiddag, nvda), volgens de informatie die ik nu heb ik, nog altijd maar aan 49 000 gevaccineerden.’

In heel wat EU-lidstaten — ook in landen die kleiner zijn dan België — werden intussen al honderdduizenden mensen gevaccineerd. Zowel vanuit de speciale werkgroep vaccinatie als vanuit het kabinet volksgezondheid wordt er steevast gewezen op de ‘voorzichtige’ Belgische aanpak om dat verschil te duiden. Hoe kijkt u – met uw professionele achtergrond als apotheker- tegen die uitleg aan?
‘Ik ga daar absoluut niet in mee. In de kamercommissie Volksgezondheid heb ik toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) afgelopen zomer ook al op het hart gedrukt om tijdig na te denken over de vaccinatiestrategie. Lange tijd kreeg ik zelfs geen antwoord op die vraag, later kreeg ik te horen dat er nog voldoende tijd was.’

‘Ik kan nu enkel maar vaststellen dat de speciale werkgroep vaccinatie pas eind november echt in gang geschoten is, nadat Dirk Ramaekers was aangesteld als voorzitter en nadat ook de overige functies ingevuld waren. De strategie werd voorgesteld op 1 december, maar op dat moment waren de zorgverstrekkers zelfs nog niet uitgenodigd. Dan is het natuurlijk niet onlogisch dat het je het hele vaccinatiedraaiboek niet klaar hebt tegen eind december.

In Denemarken, waar op dit moment al 130 000 mensen gevaccineerd zijn (goed voor 2,2 procent van de totale bevolking) is dat nochtans wel gelukt op vier weken tijd?
‘De vraag is natuurlijk of men in Denemarken niet eerst de strategie volledig uitgewerkt heeft alvorens erover te communiceren. In België werd tijdens de persvoorstelling van de strategie al duidelijk dat men puur praktisch eigenlijk nog nergens stond. Huisartsen en apothekers bijvoorbeeld waren toen nog helemaal niet mee in het bad getrokken. Er is niets mis met een voorzichtige aanpak, maar je hebt uiteraard het echte vaccin niet nodig om vooraf uit te testen hoe je een bepaalde diepgevroren supensie het best ontdooit en klaarmaakt voor injectie. Hamvraag blijft dus: waarom is men niet al niet veel vroeger beginnen proefdraaien?‘

Politiek geklungel

Dagelijks overlijden in dit land nog zowat 60 mensen — veelal hoogbejaarden — door dit virus. En dus kan dit aarzelende beleid in theorie ook mensenlevens kosten?
‘Wel, daar heb ik het al sinds het begin van deze crisis heel moeilijk mee. Zoals al aangehaald: ikzelf ben apotheker en mijn echtgenoot is huisarts. We beleven de strijd tegen dit virus al bijna een jaar vanop de eerste rij. Initieel dacht ik dat die aarzelende en vaak te nonchalante aanpak nauw verbonden was met het noodkabinet-Wilmès, maar ik kan enkel maar vaststellen dat die lijn ook na het aantreden van de nieuwe regering gewoonweg is doorgetrokken.’

‘Als je ziet hoe hard de zorgsector de voorbije maanden gevochten heeft om mensenlevens te redden, dan doet dit politieke geklungel echt pijn aan de ogen. Frappant op dat vlak was bijvoorbeeld de vaststelling dat er in de begroting zelfs geen budget uitgetrokken bleek voor de vaccins. Terwijl je daarvoor uiteraard geen helderziende hoefde te zijn. In Nederland bijvoorbeeld was er in de begroting 700 miljoen voorzien voor de aankoop en nog eens 900 miljoen voor de uitrol van de vaccins. Natuurlijk duiken er in deze pandemie constant onverwachte tegenvallers op, maar daar viel de hele vaccinatiestrategie natuurlijk niét onder.’

Dirk Ramaeckers

Spuitenaankoop nieuw mondmaskerschandaal?