Iedere Fransman kent Koh Lanta, de Franse variant op Survivor, alias ‘Expeditie Robinson’: een immens populaire reality game show die al loopt sinds 2001. Een zekere Djibril Dramé uit Senegal probeerde meer dan eens geselecteerd te worden voor deelname aan Koh Lanta. Maar vergeefs. Djibril was ooit profvoetballer op het Franse eiland La Réunion en in de Parijse regio, maar hield daar rond zijn 25ste mee op om een commerciële carrière te beginnen. Hij werd influenceur: iemand met vele duizenden volgers op sociale media als Instagram en Snapchat. Dat kan veel geld opleveren.

Djibril Dramé

Expeditie gevangenis

Omdat er nooit iemand uit de banlieue werd geselecteerd voor Koh Lanta, besloot Djibril zelf zo’n programma te organiseren: Kohlantess. Gefilmd in Franse achterstandswijken, met ook deelnemers uit die wijken. En verspreid via sociale media.

Deze zomer kreeg Dramé het voor elkaar een aflevering van Kohlantess te filmen in de beruchte Fresnes gevangenis, in de gelijknamige zuidelijke voorstad van Parijs. Dezelfde gevangenis waar de onsterfelijke dichter van het kwaad – Jean Genet, meermaals zat opgesloten voor winkeldiefstal – hij stal boeken om te lezen. Genet schreef er zijn beroemdste gedicht ‘Le Condamné à mort’, de ter dood veroordeelde.

Tegenwoordig zijn bijna alle gevangenen daar zwart, Arabisch of allebei. In Frankrijk moet je uitkijken met het noemen van het exacte percentage: Eric Zemmour is ooit veroordeeld omdat hij dat op de televisie had genoemd. Je kunt nog steeds voor winkeldiefstal in Fresnes terechtkomen, al zullen dat geen boeken meer zijn. De gevangenen namen het in Kolantess op tegen twee andere teams, één van cipiers en één van jongeren uit de gemeente Fresnes.

Een dolle boel in de gevangenis

Verbroedering

Dat werd een dolle boel. Er was touwtrekken en een culturele quiz, en er werden een karting baan en een zwembad op de binnenplaats van de gevangenis neergezet. Djibril verzorgde geestdriftig het commentaar. Maar zodra het programma op het populaire ‘Kombini kanaal’ van Youtube werd gezet, waren de rapen gaar. Zoals te verwachten was, maakten veel burgers en politici zich enorm druk.

Hoe had Justitie dit goed kunnen vinden en wat moesten de slachtoffers van deze criminelen hier wel niet van vinden. Die hadden vaak geen geld om naar een karting baan of zwembad te gaan. ‘Eén op de drie kinderen kan door geldgebrek niet op vakantie, maar in de gevangenis mag je op de skelter en in een zwembad duiken. De belastingbetaler zal hier blij mee zijn’, zei Hélène Laporte, de vicevoorzitter van het rechtse Rassemblement National.

Een producent van het programma verzekerde op tv dat justitie het allemaal prima had gevonden en dat er geen cent belastinggeld mee was gemoeid. Alleen daders van zeer lichte vergrijpen hadden mee mogen doen volgens hem, en een deel van de opbrengst was zelfs aan goede doelen geschonken. Directeur Jimmy Delliste van Fresnes was al geïnterviewd in het programma zelf en maakte enthousiast reclame voor deze aanpak. Hij sprak over ‘verbroedering van gevangenen, bewakers en jongeren uit de omgeving’ en bedankte de organisatie hartelijk.

Sommige politici eisen nu zijn ontslag.

Winkeldiefjes

Minister Dupond-Moretti van Justitie deed in het parlement of hij van niks wist en toonde zich uiterst verontwaardigd. Wat niemand geloofde. Hij sprak over ‘schokkende beelden’ en beloofde een onderzoek in te zullen stellen. Volgens de oppositie kunnen evenementen van deze omvang in een grote staatsgevangenis onmogelijk plaatsvinden zonder goedkeuring van Justitie. En inderdaad: tenminste vijf ambtenaren van het ministerie bleken op de hoogte. Twee van hen waren zelfs bij de opnames aanwezig geweest…

Tot overmaat van ramp werden twee deelnemende gevangenen herkend als respectievelijk een moordenaar en een verkrachter. Waarop het programma onmiddellijk van internet werd gehaald door de producenten. Die beweren door Justitie voor de gek te zijn gehouden: er zouden immers alleen winkeldiefjes meedoen.

Een nieuwe truc

Intussen zorgde een andere zwarte influenceur uit de banlieues ook voor ophef. Hij noemt zich Nico of Nicolas, alias La Flèche, de pijl. Blijkbaar heeft hij zich zo succesvol omhooggewerkt uit zijn achterbuurt dat hij veel tijd doorbrengt op Santorini, een paradijselijk Grieks eiland. Daar gebeurde tot voor kort nooit iets. In de media noemt men Nico een célèbre snapchatteur, een beroemde Snapchatter. Zijn werk bestaat uit ellenlange selfie-video’s, waarin hij het straattaaltje van de banlieues bezigt. Moeilijk te volgen, behalve het frequente ‘inchallah’ – als Allah het wil, ‘la tête de ma mère’ – het hoofd van mijn moeder, en ‘wollah’ – ‘ik zweer het’.

Nico nodigde vier jongeren uit zijn oude wijk Plaine Gare in Parijs uit met hem op Santorini vakantie te vieren. Drie zwarte jongens en een Noord-Afrikaan, van 16,18, 19 en 20. Volgende groepen stonden gepland. ‘Ik had vroeger het geluk dat ik op vakantie mocht met organisaties die jongeren zonder geld hielpen’, zei hij. ‘Dat wou ik nu zelf ook doen.’ Volgens bewoners van Plaine Gare is het gewoon een nieuwe truc om flink te verdienen.

Nico drukte zijn gasten op het hart dat ze niet in Cefran waren, en zich vooral koest moesten houden. Cefran is straattaal voor ‘dat Frankrijk’, afgeleid van ‘ces Français’, die Fransen. Het staat voor heel Frankrijk buiten de quartiers. Wie kwaad wil kan concluderen dat veel bewoners van banlieues behalve een paspoort niets gemeen hebben met Cefran, de rest van Frankrijk.

Filmpje

Het baatte niet. Al op de tweede avond ontsnapten de jeugdige vakantiegangers aan de aandacht van hun mecenas. Ze beroofden op straat een 33-jarige Spaanse toerist, niet alleen van zijn geld en telefoon, maar ook bijna van zijn leven. De man ligt in coma en de vier jongens werden vastgezet op het naburige Naxos voor poging tot doodslag. De minderjarige werd vrijgelaten, en niemand twijfelt eraan dat het Franse diplomatieke corps zich inspant om ook de rest terug te krijgen. Bij hun arrestatie waren de jongens in het bezit van een bankpasje, 460 euro en de telefoon van het slachtoffer. Met wie ze naar eigen zeggen ruzie kregen omdat hij iets racistisch gezegd zou hebben.

Ze filmden de man zelfs nog voor dood op straat liggend, blijkbaar in het geheel niet begaan met zijn lot. Dat filmpje wordt overal driftig verwijderd door mensen van wie het blijkbaar niet gezien mag worden, maar hier staat het nog.

De vier daders worden door het thuisfront in Parijs beschreven als ‘rustige jongens.’ Ze zouden behalve wat ‘kleine vergrijpen’ niets op hun geweten hebben. De racismekaart werd dan ook meteen getrokken: ‘Ze werden natuurlijk gediscrimineerd en konden zich niet meer inhouden. Dat hadden ze niet moeten doen, maar ja, je begrijpt het wel…’ lees je op sociale media. Een zekere Yassin uit Marokko zei het op Twitter zo: ‘In Griekenland is de politie racistisch, in tegenstelling tot in Frankrijk. Daar kun je dus beter geen passanten lynchen!’

Zombies

Influenceur Nicolas was in ieder geval dolblij dat de minderjarige werd vrijgelaten, omdat hij daar juridisch voor aansprakelijk was. Maar hij verzuchtte dat de jongens niet naar hem hadden willen luisteren: ‘Het ergste van alles is dat ze kennelijk niet eens bang van me waren…’

Daarop kwamen veel reacties van Fransen uit Cefran. Velen merkten op dat Nico blijkbaar ontgaat wat echt het ergste is: dat er iemand in coma ligt. Vrijwel iedereen trok de conclusie dat de influenceur – met zijn eigen criminele verleden – van mening lijkt dat in Frankrijk alles mag en kan. Ook bij iemand het licht uit slaan voor een telefoon en een paar euro. Maar dat je daar buiten Frankrijk mee uit moet kijken.

Wat opvalt aan door Nico gemaakte vakantiebeelden van de vier jongens, is dat ze op aan hun mobiel vastgeplakte zombies lijken. Misschien omdat ze zich de hele dag laven aan influencers als Nico en Djibril. Zodra ze niet meer naar hun telefoon staren, is het uitkijken geblazen voor eenieder die zich in de buurt bevindt en spullen van enige waarde bij zich heeft. Het doet denken aan Charles Bronson in ‘Once upon a Time in the West’. Als die ophield met zijn mondharmonica, wist je dat er geschoten ging worden…

Djibril Dramé

Hoe Frankrijk het geweld uit de banlieues exporteert naar vakantiebestemmingen