Terwijl de oorlog in Oekraïne ongenadig voortduurt, U2 optreedt in de metro van Kiev en Jill Biden langskomt voor Moederdag, wordt in het noordelijke buurland Belarus afgerekend met de smeulende resten van de oppositie. Op 4 mei nam het land een wetswijziging aan die ertoe leidt dat de doodstraf ook kan worden toegepast voor zogenaamde ’terroristische daden’.

Witte taxi

In oppositie kringen doet het gerucht de ronde dat de aanpassing van de wet er speciaal is gekomen voor de inmiddels 59-jarige Nikolai Autukhovich. De Wit-Rus uit Vawkavysk aan de Poolse grens was vanaf 1981 militair en diende onder andere in Afghanistan. In 1991 neemt hij ontslag uit het leger en begint in de pas ontstane vrije handel groente en fruit uit Rusland te importeren.

Omstreeks 2001 krijgt hij een commerciële ingeving. De veteraan zet samen met andere ex-militairen een eigen taxibedrijf op met een voor de regio uniek concept: witte Mercedessen met een chauffeur in een onberispelijk wit overhemd. Autukhovich wordt een plaatselijke bekendheid. Hij stelt corruptie in het regionale bestuur aan de kaak en wordt als invloedrijk zakenman spreekbuis van de democratische oppositie. In 2004 stelt hij zich kandidaat voor het Wit-Russische parlement. Uiteraard is er na 10 jaar Loekasjenko geen plaats voor Autukhovich in de poppenkast die nationale volksvertegenwoordiging heet.

Repressie en gevangenis

Wel wordt de staatsmacht zich bewust van de steeds luider wordende luis in de pels. Het taxibedrijf ondergaat een ernstige inkrimping door een nieuwe wet die onafhankelijke ondernemers verbiedt meer dan drie medewerkers in dienst te hebben. Voor gefingeerde verkeersovertredingen door de resterende taxi’s fladdert de ene na de andere boete op zijn deurmat. Uiteindelijk wordt de ex-parlementskandidaat wegens vermeende belastingontduiking gearresteerd.

In voorarrest volgt een spectaculaire ontsnapping uit de gevangenis waarbij hij een politiewapen buitmaakte. Pas na twee maanden vindt de politie hem in de hoofdstad Minsk. Autukhhovich wordt veroordeeld tot 3,5 jaar cel. Hij gaat meermaals in hongerstaking waarop een erkenning als gewetensgevangene volgt. Zijn taxibedrijf wordt geconfisqueerd, evenals een appartement en twee magazijnen. Een jaar na zijn vrijlating staat de ondernemer opnieuw voor de rechter. Hij zou een terroristische aanslag op twee plaatselijke bestuurders hebben voorbereid. Voor deze beschuldiging, die ook internationale organisaties ten zeerste betwijfelen, krijgt de Wit-Rus 5 jaar en 2 maanden strafkamp. Weer op vrije voeten verdwijnt Autukhovich naar het buitenland, vermoedelijk richting een van de Baltische landen, waar hij een tijdlang teruggetrokken leeft.

Politieauto’s in brand

Na de massale protesten na de ‘herverkiezing’ van Loekasjenko in augustus 2020 waaraan de teruggekeerde ondernemer uiteraard deelneemt, volgt in december van datzelfde jaar een grootscheepse zuivering waarbij de zogenaamde ‘groep Autukhovitch’ wordt ‘ontmaskerd’ door het justitiële apparaat in dienst van dictator Loekasjenko. De groep zou uit 12 personen bestaan: naast de oorlogsveteraan zelf, onder andere Galina Derbysh, een 59-jarige gepensioneerde boekhoudster, dorpspriester Sergej Rezanovich, diens echtgenote Lyubov en zoon Pavel en de 61-jarige Vladimir Gundar, een gehandicapte met een beenprothese.

Het bonte gezelschap wordt beschuldigd van brandstichting in een huis in aanbouw van een politieagent. Ook zouden de ‘geharde terroristen’ meerdere politieauto’s in Vawkavysk en de omliggende regio hebben opgeblazen. De politie zou tijdens huiszoekingen een grote hoeveelheid wapens en explosieven hebben gevonden.

Een zogenaamde bekentenis op video

In een video, kennelijk opgenomen tijdens een verhoor, zegt een bont en blauw geslagen Autukhovich te hebben ‘opgeroepen tot het omverwerpen van het regime wat ook op zijn facebook-pagina kan worden nagelezen’. In het filmpje is geknipt, waardoor de volgende vreemde formulering naar voren komt: ‘Wat willen jullie nog voor bewijzen…. wat een arsenaal…. ik kan levenslang krijgen.’ Een echte bekentenis lijkt ondanks de mishandelingen en het knip- en plakwerk te ontbreken en het rechercheteam mag zich verder uitleven op de zaak.

TNT in de sneeuw

In februari 2021 krijgt de ‘bende van Autukhovich’ illegale wapenleveringen vanuit Oekraïne in de schoenen geschoven in een tweedelige uitzending met de onheilspellende titel ‘TNT van het protest’. Hierin beschuldigt priestervrouw Lyubov Rezanovich in een ‘spontaan rondetafelgesprek’ Autukhovich het leven van haar gezin te hebben geruïneerd. Ze smeekt hem schuld te bekennen. De ondernemer zwijgt.

Een ander lid van de groep legt uit hoe ze aan de grens wapens van Oekraïense terroristen kregen. In de uitzending worden als bewijsmiddelen onder andere afgetapte telefoongesprekken van de ‘bendeleider’ met de Wit-Russische activiste Alena Vasileva en de Donbas-frontvrijwilliger Dmitro Palojka in Oekraïne weergegeven. Met behulp van deze Wit-Russen in ballingschap zou Autukhovich in het buurland wapens hebben gekocht voor zijn op handen zijnde terroristische activiteiten. Aan het einde van de reportage volgen beelden met agenten en de geboeide ondernemer bij een kuil in een besneeuwd bos in de buurt van Minsk. Volgens een medewerker van de geheime dienst KGB worden dankzij foto’s op de mobiele telefoon van Nikolai Autukhovich wapens, explosieven en zelfs TNT opgegraven die verstopt zaten in hermetisch afgesloten bakken met Oekraïense opschriften.

Geen terrorist, maar ook geen politiek gevangene

Alena Vasileva gaf vanuit Oekraïne het volgende commentaar: ‘Ik ken Nikolai inderdaad persoonlijk. Verschillende fragmenten uit onze telefoongesprekken zijn afgetapt en aan elkaar geplakt waardoor het lijkt of we dingen zeggen die niet zijn gezegd. De hele zaak over de wapenleveringen en explosies is compleet uit de duim gezogen. Het is voor mij onbegrijpelijk waarom organisaties als Amnesty en politici in het Westen geloven in beelden die ze voorgeschoteld krijgen door een regime dat ze officieel niet eens erkennen.’

‘Iedereen zou moeten weten op welke manier de KGB werkt, hoe ze gevangenen, zeker in het geval van een compleet gezin zoals bij Rezanovich, kunnen dwingen uitspraken te doen. Het zou overduidelijk moeten zijn dat het bewijsmateriaal gefabriceerd is en geen enkele juridische waarde heeft. Nikolai behoort niet tot de elite van de nieuwe oppositie rond de ex-presidentskandidaten Svetlana Tichanovskaja en Viktor Babariko die beiden zeer pro-Russisch zijn. Daarom reppen plaatselijke mensenrechtenorganisaties ook met geen woord over hem.’

Een held

‘Nikolai is een voorstander van een omwenteling zoals in 2014 in Oekraïne. Maar hij is zeker geen gewelddadige terrorist zoals hij door de staatsmacht in Minsk wordt afgeschilderd. Al in de jaren negentig wist hij de aandacht van Loekasjenko op zich te vestigen, toen hij zei dat de oorlog in Afghanistan een grote vergissing was en dat hij aan geen enkele herdenking meer zal deelnemen. Nikolai is een held die ze zelfs met folteringen niet klein zullen krijgen, dat heeft hij al eerder bewezen. Hij heeft een grote bekendheid in de regio en onder de oude Wit-Russische oppositie. Hij verdient het als geen ander eindelijk als politiek gevangene te worden erkend.”

Op 16 mei begint in Grodno het proces tegen de 59-jarige oorlogsveteraan en de 11 andere gearresteerden.

Dmitro Palojka

Loekasjenko en de jacht op de zogenaamde ‘bende van Autukhovich’