De arm van Recep Tayyip Erdoğan, president van de Republiek Turkije (of volgens zijn twitter-account gewoonweg ‘president van Turkije’) wordt altijd maar langer en langer. Kritische geesten waren sowieso al niet veilig voor hem in het door hem beheerste land, maar nu zijn ze dat zelfs niet meer in het buitenland. De internationale gemeenschap was er vorige week getuige van hoe Doğan Akhanli, een Duitse schrijver van Turkse afkomst, in zijn vakantieadres in Granada werd gearresteerd door de Spaanse politie nadat de Turkse regering Interpol een ‘Red Notice’ (spoednotitie) had bezorgd. Het was aan de interventie van Sigmar Gabriel, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, te danken dat Akhanli weer op vrije voeten werd gesteld. Akhanli moet wel veertig dagen in Spanje blijven, de tijd waarover Turkije beschikt om een verzoek tot uitlevering in te dienen, en waarna de Spaanse autoriteiten zullen oordelen of ze hieraan tegemoet komen of niet.

Vrijgesproken

Vermoedelijk wil Erdoğan de uitlevering van Akhanli, die niet eens meer het Turkse staatsburgerschap bezit, omdat hij zich al te kritisch heeft uitgelaten over het heersende regime in Turkije en ook omdat hij in zijn romans de Armeense genocide heeft behandeld. Van het enige concrete strafbare feit dat hem ooit ten laste werd gelegd – betrokkenheid bij een roofoverval in Istanboel – werd hij in 2010 vrijgesproken door een Turkse rechtbank.

Doorbraak besteedde zeven jaar geleden al aandacht aan de figuur van Doğan Akhanli. De onderstaande tekst verscheen van mijn hand op 14 december 2010 op www.doorbraak.org …. Toen zegevierde het recht, nu is de farce weer aan de winnende hand ….

Doğan Akhanli

“De man voor wie hij als balling terug naar zijn vaderland was gekomen, heeft hij niet meer in levende lijve mogen weerzien. De Turkse auteur Doğan Akhanli zat in de gevangenis van Tekirdağ toen hij vernam dat zijn vader eind november (opmerking DR: 2010) overleden was. De brieven die hij dag na dag in voorhechtenis schreef, had hij zijn vader persoonlijk willen overhandigen. Tijdens het proces dat woensdag 8 december in Istanboel begon, deed de auteur er het zwijgen toe. Stil protest tegen een mensonterende behandeling in het kader van wat algemeen een ‘gerechtelijk schandaal’ wordt genoemd.

Wie is Doğan Akhanli? In 1991 vluchtte hij uit Turkije. Elf jaar na de militaire putsch die hem als linkse militant gekraakt had. Opsluiting en folter maakten zijn leven tot een hel. Tot hij uiteindelijk politiek asiel kreeg in Duitsland. Schuldgevoelens plaagden hem omdat hij zijn land de rug had toegekeerd. Hij kroop in de pen om ze de baas te worden.

Duitsland beïnvloedde zijn kijk op de Turkse geschiedenis. Akhanli was onder de indruk van de morele grootheid waarmee de Duitsers met de misdaden van het Derde Rijk blijven afrekenen. Duitsland trekt lering uit het verleden om aan verzoening tussen de volken te werken. Als eerste Turkse auteur schreef Akhanli een roman over de volkenmoord die de bewindvoerders van het Ottomaanse Rijk (voorloper van de Republiek Turkije) in 1915 pleegden op de Armeense minderheid. In Turkije is dat thema taboe, is het vernoemen van het ‘G-word’ (genocide) zelfs strafbaar. Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk kan ervan meespreken. Sinds hij erop zinspeelde in een Zwitserse krant, maken extreme nationalisten deze vaandeldrager van de Turkse literatuur het leven zuur. Akhanli zat bij het verschijnen van zijn boeken veilig in Keulen. Op 10 augustus van dit jaar klapte de val echter toe. Als Duits staatsburger waande Akhanli zich veilig genoeg om zijn zieke vader in Turkije te gaan bezoeken. Op de luchthaven van Istanboel sloegen de autoriteiten hem in de boeien op beschuldiging van een gewapende overval op een wisselkantoor in 1989 waarbij de eigenaar ervan omkwam. De aanklacht luidde zelfs dat de overval kaderde in de plannen van een terroristische organisatie om de staat omver te werpen.

Spoken van het verleden

In het proces tegen Akhanli weerspiegelt zich de tragiek van een land dat in toekomst modern en democratisch wil zijn, maar de spoken van het verleden niet van zich kan afschudden. De auteur was ook naar Turkije gekomen om met eigen ogen te zien of zijn land zich in de richting van een meer democratische samenleving ontwikkelt. De mensenrechtenactivist die gelooft in verzoening – niet alleen tussen verschillende volken, maar ook tussen daders en slachtoffers –, kreeg nu het etiket van ‘terrorist’ opgeplakt. Terrorisme is een begrip waarmee je in Turkije elke discussie en elke aanzet tot hervormingen kan afblokken. Bovendien was het in de zaak Akhanli een signaal van bovenhand naar het buitenland toe om zich niet in te mengen in de rechtszaak. Vele schrijvers en intellectuelen zoals een Günter Wallraff stoorde dat niet in hun internationale solidariteit met een man die uitgespuwd wordt door de gevestigde orde.

Akhanli was opnieuw slachtoffer van de ‘12^de september’ (naar de datum van de militaire coup van 1980). De Turkse regering had geprobeerd om met een aantal amendementen op de grondwet de generaals van toen te kunnen vervolgen. Dat is niet gelukt, wel dat de benoeming van rechters voortaan meer in handen van de president en het parlement zou komen. Dat ergert dan weer de rechterlijke macht die stoom afliet in een proces tegen een man van wie het enige wapen het geschreven woord is en die nog wel de euvele moed had om te schrijven over de Armeense kwestie. Tijdens het proces haalden getuigen zwaar uit naar de politie die hen onder druk had gezet om Akhanli te belasten. De openbare aanklager had geen been om op te staan. De rechters konden niet anders doen dan Akhanli uit de gevangenis te ontslaan. In dit proces zegeviert dan toch het recht op de farce.”

Doğan Akhanli

De arm van Erdogan wordt alsmaar langer