Het gebrek aan belangstelling van onze media voor de problematiek van Noord-Ierland en de oppervlakkigheid van de informatie die ze er over brengen blijft bijzonder verbazend. Het gaat nochtans over een conflict dat zich afspeelt in een buurland . Een conflict dat in de loop der jaren aan meer dan 3000 mensen het leven gekost heeft.

Bij de dood van John Hume (10/1/1937-3/8/2020) was het van het zelfde laken een broek. De Standaard en De Morgen vertelden ergens op een binnenpagina in een kort artikeltje dat hij een gematigde Republikein was en als dusdanig voorzitter werd dan de SDLP ( Social and Democratic Labour Party), dat hij aan de basis had gelegen van de gesprekken tussen de bij het Noord-Iers conflict betrokken partijen die uiteindelijk tot de Goede Vrijdag-vredesakkoorden (1998) hebben geleid en dat hij omwille van dit laatste in da zelfde jaar 1998 samen met de unionist David Trimble de Nobelprijs voor de Vrede had gekregen.

De Amerikaanse president Bill Clinton noemde hem bovendien de Ierse Martin Luther King. En de paus stelde Hume aan tot commandeur in de orde van St. Gregorius de Grote. Deze Ierse nationalist verdient nochtans meer aandacht.

Republikeinse beweging

Hij werd geboren in Derry (Londonderry): de tweede grootste stad van Noord Ierland die steeds een Republikeins bolwerk was. Hij studeerde aanvankelijk voor priester aan het grootseminarie van Maynouth bij Dublin maar verloor zijn roeping en keerde terug naar zijn geboortestad om er leraar Frans en geschiedenis te worden.

De Republikeinse beweging die er steeds de verdedigingslijn van de nationalisten had uitgemaakt, had eind de jaren 50, begin de jaren 60 heel veel van haar pluimen verloren. Sinn Féiners lieten zich verkiezen maar weigerden te zetelen in het Westminster-parlement omdat ze conform hun programma geen deel van Britse instellingen mochten uitmaken. De consequentie van deze onvoorwaardelijke trouw aan de principes van hun partij was wel dat hun politieke rol in de ogen van hun medeburgers hierdoor totaal steriel werd.

Het Ierse Republikeinse Leger (IRA) had van zijn kant in 1955 een militair offensief op het getouw gezet tegen de Britse grensposten tussen Noord- en Zuid-Ierland. Maar dit had niets opgeleverd tenzij een paar mooie ballades ter ere van de mannen die naar aanleiding van deze operaties waren gesneuveld . Zoals het wondermooie The Patriot Game van Dominic Behan, dat Bob Dylan later plagieerde voor zijn succesnummer With God on Our Side. Veel aarde had dit dus niet aan de dijk gebracht.

De discriminatie waarvan de Iersgezinden in de zes graafschappen van Noord Ierland het slachtoffer waren, was nochtans zeer reëel. Het censuskiesrecht dat er ingevoerd werd om er de unionistische macht te bestendigen was er nog steeds van toepassing. Britsgezinden waren gemiddeld rijker, betaalden dus meer belastingen wat hen het recht gaf om per persoon meer dan een stemmen uit te brengen. Bij aanwervingen kregen protestanten steeds voorrang wat een grote werkloosheid in de katholieke wijken veroorzaakt, enzovoort…

Burgerrechten

Om aan deze toestand te verhelpen was een nieuwe strategie broodnodig. Dat werd de ‘burgerrechtenbeweging‘in navolging van de zwarten die zich in die jaren in de VS begonnen te roeren en op wereldwijde sympathie konden rekenen. Het komt er op neer dat de nationalistische eis tot hereniging met de Republiek voorlopig in de koelkast belandt en uitsluitend de kaart van het wegwerken van discriminatie erd uitgespeeld. Er werd immers van uitgegaan dat die best haalbaar is want welk redelijk mens zou zich er kunnen tegen verzetten?

Zo ontstond ‘the civil rights movement’ ontstaat. Die beweging mobiliseerde duizenden mensen om met optochten, grote bijeenkomsten en ‘marsen’ haar eisen kracht bij te zetten. Het spreekt vanzelf dat de agitatie die ze veroorzaakte een politieke emanatie nodig had. Dit werd de sociaaldemocaritsche arbeiderspartij (SDLP) waarvan Hume een van de medestichters is en hij later de voorzitter van zou worden. De naam van de partij was illustratief voor de nieuwe tactiek die men wou toepassen. Het woord Iers komt er niet in voor. Wel legde Hume de nadruk op het sociale en democratische karakter van de doelstellingen van de organisatie. Met het woord ‘Labour’ legde Hume een link naar de Britse partij met de zelfde naam. Er werd kortom alles gedaan om niet als staatsgevaarlijk over te komen.

Unionistische reactie

Dit alles belet niet dat de unionisten furieus reageren. De optochten en demonstraties van de civil rights movement werden door unionistische milities bestookt. Bepaalde katholieke wijken werden in een ware pogromstijl aangevallen. Kinderen die zich naar katholieke scholen begaven, werden brutaal lastig gevallen… Dit alles zonder dat de politie van ‘Ulster’ tussenbeide kwam. Integendeel, bepaalde politie-onderdelen staken de relschoppers een handje toe.

De Britse regering zag zich er uiteindelijk toe verplicht het leger in te zetten. De Ieren, die oorspronkelijk hoopten dat de soldaten hen zouden beschermen, ervoeren al heel vlug dat die troepen het ultieme wapen vormen om hen in bedwang te houden. Op 13 mei 1971 werden meer dan 300 mensen geïnterneerd zonder dat hier een proces aan te pas komt. Hume, die ondertussen in het Britse parlement verkozen was, ging hier tegen in hongerstaking. Veel erger: op zondag 30 januari 1972 schoten Britse soldaten in Derry dertien burgers dood die aan een vreedzame demonstratie deelnemen. Na die Bloody Sunday geloofden vele Ieren niet meer in de strategie van de burgerrechten. Sinn Féin zit weer in de lift en het IRA had geen moeite meer om nieuwe rekruten aan te trekken.De oorlog woedde zoals nooit tevoren.

De moeilijke weg naar vrede

Hume bleef er echter van overtuigd dat geweld de zaak niet vooruit zou helpen. Hij ging in het geheim onderhandelen met Sinn Féin-voorzitter Gerry Adams en met de Britse overheid. Dankzij zijn gematigde reputatie slaagde hij erin deze laatste ervan te overtuigen rechtstreeks met Adams een gesprek aan te gaan. Iets wat ze tot dan toe niet wou doen omdat zij hem als een terrorist beschouwde.

In 1985 bracht Hume een eerste Brits-Iers akkoord tot stand. Het IRA aanvaardde een voorlopig staakt-het-vuren. De Noord-Ierse unionisten gingen echter dwars liggen. De zaak mislukte. Hume af echter niet op. Hij organiseerde weer geheime onderhandelingen en betrok er zelfs de Ierse en de Amerikaanse regeringen bij (ca. 40 miljoen Amerikanen beroepen zich op hun Ierse afkomst).

Hume beleefde een ware triomf wanneer de Goede Vrijdag-akkoorden in 1998 werden afgesloten. Het zijn afspraken waarin iedereen wat neemt en geeft. En waarin niemand kan beweren dat het Noord-Ierse probleem hiermee volledig achter de rug is. De akkoorden hebben echter tot hiertoe stand gehouden. Er kwam zelfs op een zeker ogenblik een Noord-Ierse regering tot stand waarvan wijlen dominee Ian Paisley, de voorman van de meest rabiate Noord Ierse unionisten de eerste minister was en met als vice-eerste minister wijlen Martin McGuinness , voormalig commandant van de IRA-brigade van Derry. Dit zou nooit zonder het geduld en de volharding van John Hume kunnen gebeurd zijn. Als we van iemand mogen zeggen dat hij in vrede mag rusten dan is het wel van Hume.

Dominic Behan

John Hume, Noord-Ierlands Martin Luther King