Polen weigert een bruinkoolmijn te sluiten nadat op 21 mei het Hof van Justitie van de EU in Luxemburg het land opdroeg om de mijn in Turow onmiddellijk te sluiten. De Polen beweren dat de economie en de bevolking te afhankelijk zijn van de stroom op basis van bruinkool. Sluiting zou het hele Poolse energiesysteem aan het wankelen brengen. De gevolgen voor de Europese stroomzekerheid zijn trouwens zorgbarend.

Activistische rechters

De Poolse regering gaf op Pinkstermaandag te kennen dit arrest naast zich neer te leggen. Bruinkool of ligniet is volgens de EU te vervuilend en bron van teveel CO₂-uitstoot. Het arrest van het Hof van Justitie van de EU volgde op klachten door de Tsjechische regering in Praag die beweerde dat de Polen het Tsjechische grondwater oppompten en vooral dat de Polen de concessie voor mijnbouw zonder enig (milieu)onderzoek verlengden.

Het geheel past binnen een EU-hetze tegen CO₂ en tegen de Poolse regering. In Poolse politieke kringen spreekt men van activistische (groenlinkse) EU-rechters. De sluiting van de zogenaamd ‘illegale’ mijn was vooral onderwerp van een campagne van milieuactivisten zoals WeMove. Een Berlijnse NGO met één werknemer en een budget van meer dan een half miljoen euro waarvan meer dan de helft giften.

Buitenproportioneel

Los van de Poolse energievoorziening werken ook duizenden Polen in de ontginning. De minister voor ontwikkeling Jaroslaw Gowin zei dat de mijn aan de Duitse en Tsjechische grens niet dicht gaat omdat ze bij een energiecentrale hoort die 7% van de stroom in Polen levert. De Poolse regering zal alle diplomatieke en juridische middelen uitputten luidde het in Warschau.

Gowin sprak van een ‘schandalig buitenproportioneel’ arrest dat tienduizenden banen zou op de tocht zetten. Naar verluidt belegde premier Mateusz Morawiecki een noodvergadering met de hoofden van het staatsenergiebedrijf PGE. PGE zond ook een persbericht uit op zondag: ‘The decision on environmental conditions was issued in January 2020, following extensive transboundary consultations with Czechia (sic) and Germany and after the fulfilment of a range of conditions specified in Polish and European law. This was a key element in the concession prolongation process intended to further legally conduct extractive activities until 2044, on an area half the size of the area specified in the concession from 1994.’ Volgens PGE verliep alles volgens de regels en loopt de concessie van 1994 tot 2044. De verlenging in 2020 was dus zelfs zonder extra overleg met de Duitsers en de Tsjechen de normaalste zaak ter wereld.

Catastrofe voor gewone Polen

Niettemin dreigt de inmenging van de EU op een catastrofe voor de Polen uit te draaien. De sluiting zou volgens de Poolse premier een nog groter ecologisch risico inhouden dan het blijven uitbaten. Vervolgens voegde Morawiecki er fijntjes aan toe dat zowel de Duitsers als de Tsjechen zelf bruinkoolmijnen exploiteren. De EU-ambitie om CO₂ uit te bannen betekent dat zowel steenkool als bruinkool moeten verdwijnen als brandstof voor energiecentrales. De Duitse kernuitstap onder Angela Merkel na de tsunami die de kerncentrale in Fukushima verwoestte, had echter tot gevolg dat de Duitsers bijna compleet van bruinkool afhankelijk werden bij te weinig wind of zonneschijn. Bovendien werd Duitsland afhankelijk van invoer van buitenlandse stroom en gas.

Milieuactivisten vinden nochtans de uitstap veel te traag en dringen op alle niveaus aan om te beginnen met het sluiten van de mijnen zodat de energiecentrales wel moeten overstappen. In praktijk blijken Duitse centrales bruinkool van slechte calorische kwaliteit uit China en Zuid-Afrika in te voeren. Bij de Europese Commissie vonden de milieuactivisten zoals vaker gehoor. Dus zette de EU de Poolse regering onder druk. Volgens de laatste plannen van de EU moeten de mijnen toe voor 2049. Polen zou op 25 september 2020 met de EU afgesproken hebben 80.000 mijnwerkers zonder werk te zetten terwijl het voor 80% van de energie afhankelijk is van kolen. De mijnwerkersvakbond Solidarność zei hierop bij monde van Dominik Kolorz: ‘We hebben de liquidatie getekend van een van de belangrijkste industrieën in de geschiedenis van de Pools republiek’. De Poolse publieke opinie is dus faliekant tegen de sluiting van de mijnen.

Electoraal onverkoopbaar

Economen beweren echter dat het zolang niet zal duren alvorens bruinkool en steenkool historische folklore worden in Polen, aangezien de mijnen net zoals veertig jaar geleden in België en Nederland de staat teveel geld kosten. De mijnbouw zou tevens inefficiënt zijn. Hoewel electoraal overkoopbaar moet de Poolse regering enkel en alleen omwille van de budgettaire kosten dringend het probleem aanpakken.

De EU legt haar lidstaten trouwens op dat minstens 32% van de energie opgewekt dient te worden op hernieuwbare wijze voor 2030. Met hernieuwbare energie bedoelt ze zonne-energie en windenergie. Een doelstelling die volgens bijna alle Poolse specialisten onrealistisch blijkt. Daarom dat de Europese Investeringsbank (EIB) kwistig met EU-geld wappert. Roland Schulze, managerial advisor for low-carbon energy technologies bij de EIB beweerde op 5 december ‘The European Investment Bank is at the forefront in helping Poland transform its energy sector.’

Afkopen weerstand

PGE kreeg een goedkope lening van 64 miljoen euro om een windmolenpark aan te leggen. De EU wil de Green Deal inzetten om een compleet nieuwe industrie qua hernieuwbare energie in Polen op poten te zetten. Eigenlijk zijn dat dus reconversiesteun en goedkope leningen van de EIB. De EU zal de Poolse weerstand proberen af te kopen. Dit laatste weten de Polen natuurlijk ook. Toeval of niet maar een panne op 18 mei in een andere op bruinkool draaiende elektriciteitscentrale van PGE in Belchatow bij Łódź zorgde afgelopen week voor problemen op het ganse Europese stroomnetwerk en tevens voor hogere elektriciteitsprijzen. Belchatow is de grootste centrale op bruinkool in Europa met 5,1 GW en liefst 3,9 GW (gigawatt) was onbeschikbaar, wat operatoren in de rest van de EU niet eenvoudig bij elkaar konden sprokkelen op de markt. Vandaar de paniek.

Pawel Sliwa van PGE vertelde maandag een parlementaire commissie dat de mijn sluiten gelijk staat aan het sluiten van de centrale. Volgens Sliwa zou de kostprijs van die beslissing om en bij de drie miljard euro bedragen. Eryk Klossowski, de topman van de Poolse tegenhanger van Elia en Fluvius genaamd PSE, vertelde in het Poolse parlement dat het wegvallen van de Turow-centrale alleen al daarom onaanvaardbaar is en trouwens de stroomvoorziening in Oost-Duitsland in gevaar brengt. Hiermee gaf hij een voorzet aan de Poolse regering om te dreigen met het uitdoen van het licht in de Oostelijke Länder enkele maanden voor de verkiezingen.

Dominik Kolorz

Polen doet Duitse licht uit als EU niet luistert