Groene Franse steden hebben te kampen met rattenplagen, in Parijs nog verergerd door een wekenlange staking van vuilnislieden. De burgemeester is het eens met de stakers en doet er niks aan. Volgend jaar zijn er de Olympische Spelen…

Er bestaan tenminste drie termen in het Frans voor de meest voorkomende rat, de bruine. Dezelfde als bij ons: een rat, ten tweede een ‘rat d’égout’ – een rioolrat, en ten derde een ‘surmulot’, letterlijk een boven-veldmuis: een soort superveldmuis. Groene politici en hun collega’s van de Franse dierenpartij willen dat u alleen het laatste woord gebruikt voor de bruine rat, die momenteel massaal de grote steden van Frankrijk onveilig maakt. Rat zou stigmatiserend zijn voor het ongedierte, om maar te zwijgen over rioolrat.

Dierenwelzijn

Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen kleurden een flink aantal van die grote steden groen, voornamelijk omdat behalve groengezinde kiezers niemand het de moeite waard vond om te gaan stemmen. Daarmee hebben de stedelingen zich flink in de voet geschoten. Parijs mag dan nog steeds een socialistische burgemeester hebben – Anne Hidalgo, maar zowel zij als de gemeenteraad zijn groener dan groen.

Als sinds haar aantreden in 2014 gaat Parijs gebukt onder een rattenplaag. Inmiddels telt de lichtstad tweemaal zoveel ratten als bewoners. Dat geldt overigens ook voor andere grote groene steden als Lyon, Bordeaux en Nantes. Nog kwalijker is dat de knaagdieren zich tegenwoordig deels op straat bevinden in plaats van onder de straat, zoals vroeger.

Maar volgens Douchka Markovitz, gemeenteraadslid van Parijs en wethouder van dierenwelzijn in het 18^e, vormen ratten helemaal geen probleem. Zij is mede-oprichter van de Franse dierenpartij en vond het belangrijker niet over ratten te spreken, maar over surmulots. ‘Dat is niet zozeer een kwestie van semantiek, als wel van politiek,’ verklaarde ze. ‘We moeten van paradigma veranderen en bestuderen hoe deze diertjes leven, om ze beter te leren kennen en efficiënte en ethische methodes te vinden om met ze om te gaan.’

Kietel ze maar eens

Markovitz ziet veel gelijkenissen tussen ratten en mensen, een vergelijking die zelfs in het voordeel van de knaagdieren zou uitvallen. Die hebben immers ook een sociale structuur, en zijn bovendien empathisch, bijzonder intelligent en geenszins agressief.

‘En wist u dat surmulots kunnen lachen?’ vroeg Markovitz de verontruste gemeenteraad. ‘Kietel ze maar eens…’ Kortom, er valt uitstekend met het ongedierte samen te leven als het aan haar en andere diervriendelijke bestuurders ligt. Een nieuw soort inclusieve samenleving.

Mevrouw Markovitz rekent ratten tot het ecosysteem van een grote stad. Ze becijferde dat haar favoriete knaagdieren in Parijs jaarlijks vele tonnen aan afval verorberen, en zo een belangrijke bijdrage leveren aan het schoonhouden van de stad. Haar gelijkgestemde collega in het groene Lyon bevestigde dat ratten een prima ontstoppingsmiddel zijn voor rioolbuizen. Dat ratten via hun urine leptospirose kunnen verspreiden, ook wel ‘rattenziekte’ genoemd, en hepatitis E plus dodelijke soorten koorts met bloedingen, boeit de dierenvrienden blijkbaar niet. De Franse Academie van Medische Wetenschappen sprak in 2022 nog haar verontrusting uit over de gezondheidsrisico’s van ratten.

Stakingen

Maar in één ding had Markovitz gelijk: nu de vuilnisophalers van Parijs al weken staken, zijn het zeker de ratten die het meeste afval wegwerken. De rattenpopulatie van Parijs is volledig uit de hand gelopen en ratten zijn niet meer weg te denken uit de straten.

De vuilnislieden zijn kwaad omdat hun pensioengerechtigde leeftijd door president Macron dreigt te worden opgetrokken van 57,5 naar 59,5 jaar. En burgemeester Hidalgo blijft het vertikken hen achter de broek te zitten of voor alternatieve ophaalmethodes te zorgen. Nôtre Drame de Paris, zoals de burgemeester vanwege haar in alle opzichten rampzalige beleid wordt genoemd, zegt het namelijk volledig eens te zijn met de staking. Ze gijzelt liever haar bewoners tegen de regering Macron dan er iets aan te doen.

Je zou denken, die Parijzenaars hebben haar zelf gekozen, laat ze maar op de blaren zitten. Maar zo simpel is het niet. De bewoners hebben haar niet direct gekozen, zoals met andere burgemeesters in Frankrijk gebeurt. Parijs heeft daar een ingewikkeld systeem voor, en in feite is Hidalgo met met slechts 5% van de stemmen burgemeester geworden. Ze heeft haar ambt min of meer ‘gekocht’ van de groenen, die in ruil daarvoor in Parijs voor de dienst uit mogen maken. Geen auto mag harder dan 30 in de hoofdstad en het rattenprobleem wordt niet langer als een probleem gezien.

Wrok tegen Macron

Dit terzijde, maar de enige keer dat Hidalgo deelnam aan echte verkiezingen leverde dat haar meteen een tweede bijnaam op: ‘Madame 1,7%’. Exact het percentage stemmen dat ze in de voorrondes van de presidentsverkiezingen behaalde vorig jaar. Men vermoedt dat haar openlijk vijandige houding jegens de eigen bevolking meer een kwestie is van wrok jegens winnaar Macron, dan van weerstand tegen diens pensioenhervormingen.

Gelukkig wordt veel van het op straat opgestapelde vuilnis in brand gestoken door demonstranten tegen die hervormingen, anders was het rattenprobleem ongetwijfeld nog veel groter geweest. Al richten die brandjes in de dichtbebouwde kom ook veel schade aan. Inmiddels heeft de politieprefect van Parijs tegen de zin van de burgemeester in dwingende maatregelen genomen om de straten van Parijs weer op orde te krijgen. Dit op aandrang van ministers van de landelijke regering, die bij burgemeester Hidalgo geen gehoor kregen.

De situatie in de straten van Parijs wordt van landsbelang geacht. Zeker nu, een jaar voor de aanvang van de Olympische Spelen in Parijs, het prestigeprojekt van mevrouw Hidalgo.

Reclame voor de rat

In Parijs werd al in 2018 een publiciteitscampagne gehouden om het imago van de rat op te vijzelen, met onder andere affiches op straat en metrotreinen. ‘Ratten hebben ook gevoel, ze willen blijven leven!’ was erop te lezen, met foto’s van schattige ratjes. En een oproep: ‘Als we nu eens vreedzaam samenleefden met de ratten?’

De wethouders van de grote groene steden zijn eensgezind: ze weigeren ratten te bestrijden, althans niet met dodelijke middelen als gif en gas. Ook niet na de hausse van filmpjes die bewoners op YouTube zetten. Daarop wemelt het in bekende straten van de ratten. Verschillende bewoners van de centra van Parijs en Lyon zeggen’s nachts op weg naar hun werk te zijn aangevallen door ratten. Misschien waren die uitgehongerd na het reinigen van het riool?

Stadsvlucht

Op dit moment loopt zowel de bevolking van Lyon als die van Parijs terug. Waarschijnlijk speelt het probleem van criminaliteit hier een minstens zo grote rol als dat van de ratten. Sommige delen van het centrum van Lyon zijn bijvoorbeeld praktisch onbegaanbaar geworden door de hordes ongeregelde import die zich dag en nacht op straat bevinden.

Sinds vorig jaar staat de stad aan de Rhône zelfs bovenaan de lijst van meest onveilige steden in Frankrijk. Lyon heeft het enige stadscentrum waar ’s avonds alle winkels dicht zijn. Groene burgemeester Grégory Doucet heeft het drukker met het verbieden van de Tour de France, die hij te vervuilend acht wegens het grote aantal volgauto’s.

Nummer twee op de lijst is Saint Denis, de grote voorstad noordelijk van Parijs en precies de plek waar de ruim tienduizend deelnemers aan de Olympische Spelen zullen worden gehuisvest. In Saint Denis bevindt zich het immense Stade de France, waar de spelen voor een groot deel plaatsvinden. Vorig jaar kregen we met de Championsleague-finale al een voorproefje van hoe sportevenementen daar kunnen ontsporen. Kortom: een nachtmerrie voor de forces de l’ordre.

Mocht u deze zomer nog een weekendje van Parijs willen genieten: blijf ’s nachts vooral binnen – er zijn inmiddels surmulots van wel 10 kilo gesignaleerd.

Douchka Markovitz

Frankrijk: bruine ratten en groene burgemeesters