Een groep Vlaamse en Nederlandse academici trekt ten strijde tegen woke. Onder de naam Hypatia verenigen de initiatiefnemers zich om ‘de bedreiging van de academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting door woke-activisme en cancelcultuur’ tegen te gaan.

Het collectief Hypatia publiceerde in december 2022 een manifest waarbij ze de focus legt op ‘woke en cancelcultuur’, die volgens het collectief ‘de academische vrijheid bedreigen’. Hypatia wil als waakhond de academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting in het hoger onderwijs vrijwaren. Dat wil ze doen door te streven naar een uitsluitend academische – en dus geen ideologische – criteria bij de beoordeling van personeelsdossiers.

Daarnaast draagt ze ‘het vermoeden van onschuld tegenover studenten en personeel’ hoog in het vaandel, ook bij zaken die betrekking hebben op discriminatie en racisme. ‘We willen individuen die met zulke zaken geconfronteerd worden een hart onder riem steken, zodat zij niet geremd worden in hun vrijheid van denken’ reageert Dr. Astrid Elbers, één van de initiatiefnemers.

Meldpunt

Opmerkelijk is dat het collectief een meldpunt lanceert om woke-incidenten te signaleren. Het collectief vraagt ook om recensies van boeken of opiniestukken met een woke onderwerp te melden, waarbij ze dé bron lijkt te willen worden van anti-woke content. Bij het bekijken van Hypatia’s website valt eveneens op dat er plaats is voorzien voor podcasts en evenementen. Of het collectief kan uitgroeien tot een echte denktank zal de toekomst uitwijzen, al lijkt het daar in eerste instantie wel op.

Dit woke-meldpunt is niet het eerste in haar soort. Ook het Nederlandse Renaissance Instituut, gelinkt aan de partij Forum voor Democratie, richtte in 2019 een meldpunt op om ‘je linkse leerkracht aan te geven’. Niet toevallig maakt prof. Paul Cliteur (Universiteit Leiden), één van de krachten achter het Renaissance Instituut, deel uit van het nieuwe collectief.

‘Het is niet de bedoeling om een kliklijn te lanceren, aangezien wij ook geen mandaat hebben om er verandering in te brengen. Wel willen we academisch personeel helpen als dat onheus behandeld wordt, en zelfs een bemiddelende rol op ons nemen bij geschillen met de instelling’ verduidelijk Elbers.

Oorsprong: gecancelled UA-personeel

Het initiatief komt er na een paar opmerkelijke voorvallen aan de UAntwerpen, waarbij twee personeelsleden geschorst werden na uitspraken over taalachterstand bij bepaalde bevolkingsgroepen. De uitspraken werden onbedoeld opgenomen door de lesopname apparatuur van de aula in kwestie en daarna op illegale wijze online gezet.

Niet lang daarna kwam het universiteitspersoneel terug onder vuur. Naar aanleiding van een ‘omstreden’ lezing- en debatcyclus kwam toenmalig medewerker van de Vrijzinnige Dienst, Jurgen Slembrouck, in nauwe schoenen. Het onderwerp van de lezing- en debatcyclus was transgenderisme. Dat stootte op verzet van studenten en academisch personeel die de reeks ‘transfoob’ noemden. Bronnen aan de universiteit bevestigen dat Slembrouck op dit moment een loopbaanonderbreking heeft genomen, onder andere door de aanhoudende ideologische druk van de Universiteit.

Toch biedt de UAntwerpen soms een platform aan externe sprekers die men ‘controversieel’ kan vinden. Zo mochten Vlaams Belang politici Filip De Winter en Dries Van Langenhove in een debat hun mening verkondigen binnen de universiteitsmuren. Waarom zouden personeelsleden zoiets niet mogen?

‘Ik ben blij dat de rector het recht op vrije meningsuiting van externen toelaat, maar er is een verschil met het academisch personeel van de universiteit dat als gezicht van de instelling gezien kan worden. Zo trachtte een decaan de reeks transgenderlezingen in de kiem te smoren, maar hij ving bot,’ aldus Elbers. Ze vervolgt: ‘Er zijn heel wat andere dingen die mij ook storen aan de universiteit. Zoals een verbod op zwarte piet, terwijl dat bij ons nooit een racistische of negatieve connotatie had. Dat zijn gebruiken en tradities die onze samenleving niet zomaar moet opgeven.’

Een fenomeen in de hele academische wereld

Ook aan buitenlandse universitaire instellingen duiken soortgelijke verhalen op. Aan de Hamline University in Minnesota werd kunstgeschiedenis docente dr. Erika López ontslagen nadat ze een afbeelding van de profeet Mohammed toonde tijdens haar lessen. Gelukkig kan Dr. López op veel steun rekenen in de vorm van een petitie die ondertussen al 18.000 handtekeningen verzamelde.

Het collectief Hypatia legt in een open brief in Knack uit dat ze inspiratie heeft gehaald uit andere soortgelijke organisaties in het buitenland. Onder andere “de Heterodox Academy (HxA) (Verenigde Staten), het Netzwerk Wissenschaftsfreiheit e.V. (Duitsland), The Society for Academic Freedom and Scholarship (SAFS) (Canada), Liberté Académique (Frankrijk), De Spinozagroep (Nederland) en History Reclaimed (Verenigd Koninkrijk)” vormen de bron van inspiratie.

Wat brengt de toekomst voor Hypatia?

De Tijd noemt het collectief een nieuwe denktank. Is dat ook zo? Albers: ‘We zijn met een kerngroep gestart en willen die aanvullen met een aantal acadamici van onder andere de UHasselt die op dit moment nog niet vertegenwoordigd is. Het is onze bedoeling om een groep van maximaal 15 personen bij elkaar te krijgen en te bekijken waar het initiatief naartoe gaat. We zien onszelf als een feitelijke vereniging en geen denktank, al kan dat in de toekomst misschien nog veranderen. We willen onze werking uitbreiden met een ledenbestand van academisch personeel om hen verder te informeren en relevante lezingen te houden in een losser verband.’

We contacteerden UAntwerpen voor commentaar maar die wenst zich op dit moment niet uit te spreken over het initiatief. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Hypatia werd opgericht door de volgende academici:

Dr. Astrid Elbers (Universiteit Antwerpen)

Em. prof. dr. Leo Neels (Universiteit Antwerpen)

Em. prof. dr. Boudewijn Bouckaert (Universiteit Gent)

Em. prof. dr. Paul Cliteur (Universiteit Leiden)

Prof. dr. Matthias Storme (Katholieke Universiteit Leuven en Universiteit Antwerpen)

Prof. dr. Dimitri Aerden (Vrije Universiteit Brussel)

Em. prof. dr. Mark Elchardus (Vrije Universiteit Brussel)

Prof. dr. Marc Cools (Universiteit Gent)

Dr. Erika López

Academisch collectief zet meldpunt op tegen woke en cancelcultuur aan universiteiten