Merkel, Nord Stream 2 en Oekraïne

Tot dusver ontkende Bondskanselier Merkel steeds dat Nord Stream 2 meer was dan een louter economisch project.

Na een onderhoud met Petro Poroshenko, de president van Oekraïne, maakte ze een bocht van 180°. Op dinsdag 10 april gaf zij toe dat Nord Stream 2 wel degelijk ook een politieke en strategische kwestie is. De positie van Oekraïne als transitland voor de levering van Russisch aardgas aan Duitsland en andere EU-landen moet daarbij klaar en duidelijk zijn. Door het project dreigt Oekraïne immers jaarlijks 3 miljard dollar aan Russische transitrechten mis te lopen.

Merkel betreurde ook dat Oost-Oekraïne nog altijd met Russische agressie te kampen heeft.

Nord Stream 2 en Russische sancties

Critici van Nord Stream 2 hadden eerder al benadrukt dat de uitvoering van het project een lachertje zou maken van de sancties die de EU na de annexatie van de Krim tegen Rusland trof.

De Deense politicus en gewezen secretaris-generaal van de NAVO (augustus 2009 tot oktober 2014) Anders Fogh Rasmussen is nu adviseur van president Poroshenko. Nog dezelfde dag dat Merkel haar positie over Nord Stream 2 grondig had herzien, gaf hij te kennen het daarmee volledig eens te zijn. Hij bestempelde Nord Stream 2 als een dwangmiddel waarmee Poetin zijn invloed kan vergroten. Niet alleen in de EU maar wereldwijd. Kortom, zo zei hij, het project is een geopolitieke blunder.

Toenemende eensgezindheid

Eveneens op 10 april verklaarde de Letse minister van Buitenlandse Zaken, Edgars Rinkevics, tegenover het Baltisch persbureau DELFI dat Nord Stream 2 in de huidige omstandigheden gewoon een dommigheid is. Hij voegde er nog aan toe dat in de EU de Baltische Staten, Scandinavië en de Visegrad-landen éénsgezind tegen dat project zijn gekant. Zoals Merkel nu, beschouwen ook zij Nord Stream 2 niet als een louter economisch maar tevens een politiek project.

Rinkevics maakte nog gewag van mogelijke Amerikaanse strafmaatregelen tegen de vijf Europese firma’s die de Russische pijplijn meefinancieren. Dit zijn: Anglo-Dutch Shell (GB en Nederland), OMV (Oostenrijk), Engie (Frankrijk), Uniper en Wintershall (BRD).

De EU hult zich tot dusver in stilzwijgen. In 2015 besloot die tot de oprichting van een Energie Unie. Allicht is de Europese Commissaris belast met de uitbouw daarvan, de Slowaak Maros Sefcovic, ook opgelucht na Merkels herziening van haar standpunt over Nord Stream 2.

Reactie Rusland en Nord Stream 2?

Het valt nog te bezien hoe Moskou daarop reageert en wat de in de Bondsregering zetelende SPD zal doen. Die is al lang voor Nord Stream 2 gewonnen.

De vroegere Bondskanselier Gerhard Schröder, is nu voorzitter van de toezichtraad van Nord Stream, een maatschappij die grotendeels eigendom is van de Russische energiegroep Gazprom. Die dik betaalde baan heeft hij binnengehaald omdat hij als bondskanselier Nord Stream 1 goedkeurde voor de levering van Russisch aardgas via de Oostzee.

Sedert eind september 2017 is hij bovendien bestuurder van het Russische Rosneft. Dit bedrijf is voor 50% in handen van de Russische staat. Het groeide de voorbije 15 jaar uit tot één van de grootste aardolieproducenten ter wereld. De bedrijfsleider is Igor Setsjin, een vertrouweling van Poetin. Rosneft is één van de bedrijven die geviseerd wordt door de westerse sancties na de annexatie door Rusland van de Krim.

De ex-bondskanselier sprak zich overigens tegen die sancties uit. Op 7 april 2014 vierde hij samen met Poetin zijn 70ste verjaardag in een paleis in Sint-Petersburg. Dat was in volle Oekraïense crisis. Voor zij binnengingen omhelsden ze elkaar op zijn Russisch. De foto’s gingen toen de wereld rond en lokten veel verontwaardiging uit.

Merkel heeft vroeger al geprobeerd zich van Schröder te distantiëren. Met de SPD in haar regering is dat er beslist niet makkelijker op geworden.

Sancties tegen Schröder?

De Oekraïense regering in Kiev oefent druk uit op de EU om Schröder voor zijn lobbywerk ten voordele van Rusland een sanctie op te leggen. Schröder is een EU-burger. Het is voor de EU in principe wettelijk mogelijk om zijn tegoeden te bevriezen. Ook kan hem een visumverbod opgelegd worden. Of de EU daartoe ook bereid is blijft nog maar de vraag.

In een vraaggesprek dat op 19 maart verscheen in de Duitse krant Bild, omschreef de Oekraïense Buitenlandminister, Pavlo Klimkin, Schröder als de belangrijkste promotor van door Poetin overal ter wereld opgezette projecten. Volgens hem is dat voor de EU reden genoeg om tenminste Schröders doen en laten op de voet te volgen.

Edgars Rinkevics

Nord Stream 2: dan toch politiek?